Αρχαία Α' Γυμνασίου: Ενότητα 12 - Αθήνα και Ατλαντίδα

Διαδραστικό μάθημα 12ης ενότητας

Ανάλυση 12ης ενότητας 

Το σημερινό κείμενο είναι απόσπασμα από το διάλογο του Πλάτωνα Τίμαιος. Ο Πλάτωνας λέει ότι οι ιερείς της Αιγύπτου διηγήθηκαν στο Σόλωνα την ιστορία της Ατλαντίδας.

Η Ατλαντίδα κάποτε ήταν μια πολύ μεγάλη δύναμη και είχε συγκρουστεί με όλες τις άλλες δυνάμεις, καθώς και με το στρατό της Αθήνας...

Ακόμη και σήμερα συζητιέται αρκετά το θέμα της Ατλαντίδας. Πολλά λέγονται, λίγα είναι πιστευτά, γιατί λιγότερα αποδεικνύονται.

Το κείμενο και η μετάφρασή του

Ἐν δὲ δὴ τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ συνέστη	Στο νησί, λοιπόν, της Ατλαντίδας συγκροτήθηκε
μεγάλη καὶ θαυμαστὴ δύναμις βασιλέων,	μεγάλη και αξιοθαύμαστη δύναμη βασιλέων,
κρατοῦσα  μὲν ἁπάσης τῆς νήσου,	που εξουσίαζε ολόκληρο το νησί
πολλῶν δὲ ἄλλων νήσων καὶ μερῶν τῆς ἠπείρου.	και πολλά άλλα νησιά και μέρη της ξηράς.
Αὕτη δὴ πᾶσα ἡ δύναμις συναθροισθεῖσα εἰς ἕν	Όλη αυτή η δύναμη αφού συνενώθηκε,
ἐπεχείρησέν ποτε δουλοῦσθαι μιᾷ ὁρμῇ	επιχείρησε κάποτε να υποδουλώσει με μία και μόνη επίθεση
τὸν τε παρ’ ὑμῖν καὶ τὸν παρ’ ἡμῖν τόπον	το δικό σας και το δικό μας τόπο
καὶ πάντα τὸν  ἐντὸς τοῦ στόματος.	και όλη την περιοχή που βρίσκεται μέσα στο στόμιο.
Τότε οὖν, ὦ Σόλων, ἡ δύναμις τῆς πόλεως ὑμῶν,	Τότε, λοιπόν, Σόλωνα, η δύναμη της πόλης σας
ἐγένετο διαφανής ἀρετῇ τε καὶ ῥώμῃ	υπήρξε ξακουστή για τη γενναιότητα και το σθένος της
εἰς  ἅπαντας ἀνθρώπους·	σε όλους γενικά τους ανθρώπους·
προέστη γὰρ πάντων εὐψυχίᾳ	γιατί ξεχώρισε από όλες στη γενναιότητα
καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον	και στις πολεμικές τέχνες,
ἀφικομένη ἐπὶ τοὺς έσχάτους κινδύνους,	αφού έφτασε στους έσχατους κινδύνους,
καὶ κρατήσασα μὲν τῶν ἐπιόντων ἔστησεν τρόπαιον,	και αφού νίκησε τους επιδρομείς, έστησε μνημείο νίκης,
διεκώλυσεν δὲ δουλωθῆναι τοὺς μήπω δεδουλωμένους	και παρεμπόδισε την υποδούλωση όσων δεν είχαν ακόμη υποδουλωθεί
ἅπαντας δὲ τοὺς ἄλλους ἠλευθέρωσεν ἀφθόνως.	και όλους τους άλλους τους ελευθέρωσε χωρίς υστεροβουλία.
Ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ ἡ  Ἀτλαντὶς νῆσος	Και αργότερα το νησί της Ατλαντίδας,
γενομένων  ἐξαισίων σεισμῶν καὶ κατακλυσμῶν,	αφού έγιναν πολύ δυνατοί σεισμοί και κατακλυσμοί,
ἠφανίσθη  δῦσα κατὰ τῆς θαλάττης·	βυθίστηκε στη θάλασσα και εξαφανίστηκε·
διὸ καὶ νῦν τὸ ἐκεῖ πέλαγος	γι’ αυτό και σήμερα το εκεί πέλαγος
γέγονεν ἄπορον καὶ ἀδιερεύνητον.	είναι αδιάβατο και ανεξερεύνητο.

1η δραστηριότητα: Διαβάζω το αρχαίο κείμενο και απαντώ σε ερωτήσεις κατανόησης.
2η δραστηριότητα: Προσπαθώ να αποδώσω στη ν.ε. το αρχαίο κείμενο.

Επεξεργασία κειμένου

1 Ἐν δὲ δὴ τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ συνέστη Ἐν δὲ δὴ τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ = στο νησί της Ατλαντίδας συνέστη = αόρ. β. του ρ. συνίσταμαι = συγκροτήθηκε 2 μεγάλη καὶ θαυμαστὴ δύναμις βασιλέων, 3 κρατοῦσα μὲν ἁπάσης τῆς νήσου, κρατοῦσα = μτχ. εν. του ρ. κρατέω -ῶ = που εξουσίαζε ἁπάσης = ολόκληρη πολλῶν δὲ ἄλλων νήσων καὶ μερῶν τῆς ἠπείρου. 4  μέν - δέ = αντιθετικοί ή εναντιωματικοί σύνδεσμοι Συνήθως χρησιμοποιούνται μαζί, δηλώνοντας αντίθεση. μέν = όμως, αλλά, από τη μια, καθώς, ενώ Ο μέν μπορεί να ακολουθείται από τα ισοδύναμα του δὲ: ἀλλά,ἀτάρ ή αὐτάρ, αὖ, αὖθις, αὖτε ή ακόμη από τα: πρῶτον μέν - εἶτα, πρῶτον μέν - ἔπειτα, πρῶτον μέν - μετὰ τοῦτο Μερικές φορές χρησιμοποιείται μόνος του και τότε σημαίνει:βέβαια, μάλιστα ή τουλάχιστον δέ = αλλά, ενώ, από την άλλη 5 Αὕτη δὴ πᾶσα ἡ δύναμις πᾶσα = όλη 6 συναθροισθεῖσα εἰς ἕν συναθροισθεῖσα = μτχ. παθ. αορ. του ρ. συναθροίζομαι = αφού συνενώθηκε 7 ἐπεχείρησέν ποτε δουλοῦσθαι μιᾷ ὁρμῇ ἐπεχείρησεν = επιχείρησε ποτέ = κάποτε δουλοῦσθαι = απρφ. εν. του ρ. δουλοῦμαι = να υποδουλώσει μιᾷ ὁρμῇ = με μια επίθεση 8 τὸν τε παρ' ὑμῖν καὶ τὸν παρ' ἡμῖν τόπον τὸν τε παρ’ ὑμῖν = το δικό σας τὸν παρ’ ἡμῖν = το δικό μας τόπον = τόπο, περιοχή 9 καὶ πάντα τὸν ἐντὸς τοῦ στόματος. πάντα =  όλο ἐντὸς τοῦ στόματος = την περιοχή μέσα από τις Ηράκλειες στήλες (το σημερινό Γιβραλτάρ) 10 Τότε οὖν, ὦ Σόλων,  οὖν > συμπερασματικός σύνδεσμος     = λοιπόν, βέβαια, άρα, επομένως.     ἀλλά οὖν = αλλά όμως,     καὶ γὰρ οὖν = και γι' αυτό ακριβώς     γε+οὖν > γοῦν = τουλάχιστον, λοιπόν, πράγματι 11 ἡ δύναμις τῆς πόλεως ὑμῶν, 12 ἐγένετο διαφανής ἀρετῇ τε καὶ ῥώμῃ ἐγένετο = αόρ. του ρ. γίγνομαι = έγινε διαφανής = ξακουστή ἀρετή = γενναιότητα, για τη γενναιότητα ῥώμη = σθένος, δύναμη, ῥώμῃ = για το σθένος, για τη δύναμη 13 εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους· ἅπαντας = όλους 14 προέστη γὰρ πάντων εὐψυχίᾳ προέστη = αόρ. του ρ. προΐσταμαι = ξεχωρίζω = γιατί ξεχώρισε πάντων = απ' όλες εὐψυχία = γενναιότητα, εὐψυχίᾳ = στη γενναιότητα 15 καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον = στις πολεμικές τέχνες 16 ἀφικομένη ἐπὶ τοὺς ἐσχάτους κινδύνους, ἀφικομένη = μτχ. αορ. του ρ. ἀφικνοῦμαι = διατρέχω > αφού διέτρεξε ἐπὶ τούς ἐσχάτους = τους έσχατους, τους μεγαλύτερους 17 καὶ κρατήσασα μὲν τῶν ἐπιόντων κρατήσασα = μτχ. αορ. του κρατῶ = νικώ > αφού νίκησε ἐπιόντων = μτχ εν. του ρ. ἐπέρχομαι = επιτίθεμαι > τους επιδρομείς 18 ἔστησεν τρόπαιον, τρόπαιον = μνημείο νίκης 19 διεκώλυσεν δὲ δουλωθῆναι διεκώλυσεν = αόρ. του ρ. διακωλύω = εμποδίζω δουλωθῆναι = απρμφ. παθ. αορ. του ρ. δουλοῦμαι = υποδουλώνομαι > να υποδουλωθούν 20 τοὺς μήπω δεδουλωμένους μήπω = ως τώρα δεδουλωμένους = μτχ. πρκ. του ρ. δουλοῦμαι = υποδουλώνομαι > που δεν είχαν υποδουλωθεί 21 ἅπαντας δὲ τοὺς ἄλλους ἠλευθέρωσεν ἀφθόνως. ἅπαντας = όλους ἀφθόνως = χωρίς υστεροβουλία, με μεγαλοψυχία 22 Ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ ἡ Ἀτλαντὶς νῆσος Ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ = αργότερα 23 γενομένων ἐξαισίων σεισμῶν καὶ κατακλυσμῶν, γενομένων = μτχ. αορ. του ρ. γίγνομαι = γίνομαι > αφού έγιναν ἐξαισίων < ἐξαίσιοι = πολύ δυνατοί 24 ἠφανίσθη δῦσα κατὰ τῆς θαλάττης· δῦσα = μτχ. αορ. του ρ. δύομαι = βυθίζομαι > αφού βυθίστηκε (πρβλ. δύτης, κατάδυση, ανάδυση) ἠφανίσθη = παθ. αορ. του ρ. ἀφανίζομαι = εξαφανίζομαι > εξαφανίστηκε 25 διὸ καὶ νῦν τὸ ἐκεῖ πέλαγος διό = γι' αυτό νῦν = τώρα 26 γέγονεν ἄπορον καὶ ἀδιερεύνητον. γέγονεν = πρκ του ρ. γίγνομαι = γίνομαι > έχει γίνει ἄπορον = αδιάβατο ἀδιερεύνητον = ανεξερεύνητο

3η δραστηριότητα: άσκηση για τη μετάφραση

Συντακτική ανάλυση κειμένου

Λεξιλογικά

Για τη λέξη κράτος

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στα λεξικά της Πύλης για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
το κράτος [= (α.ε.) δύναμη] ὁ κραταιός [= ισχυρός] ἡ κράτησις (-η) [(α.ε.) ως β΄ συνθετικό] τό κράτημα κράτιστος [= 1. ισχυρότατος, 2. άριστος]	οι κρατούντες [= οι κυβερνώντες] κρατικός κρατητήριο κρατίδιο κρατούμενος / κρατούμενο
ἐπικρατῶ ἡ ἐπικράτησις (-η) ἐπικρατής ἡ ἐπικράτεια [= 1. κυριαρχία, 2. χώρα] κατακρατῶ [= υποτάσσω κάποιον] ἡ κατακράτησις (-η) ἀκρατής [= ανίσχυρος] ἡ ἀκράτεια ἡ γυναικοκρατία ἐγκρατής [= 1. αυτός που έχει την εξουσία, 2. αυτός που είναι κύριος του εαυτού του] ἡ ἐγκράτεια συγκρατῶ ἡ συγκράτησις (-η) ὁ αὐτοκράτωρ [= ο κύριος του εαυτού του] ὁ θαλασσοκράτωρ / θαλασσοκράτορας ἡ ἀριστοκρατία ἀριστοκρατικός ἡ δημοκρατία / δημοκρατικός ἡ τιμοκρατία [= (α.ε.) πολίτευμα όπου η συμμετοχή των πολιτών στην εξουσία ήταν ανάλογη της περιουσίας τους] / τιμοκρατικός Σωκράτης Ἱπποκράτης	κρατικοποιώ [= κάνω μια επιχείρηση ή οργανισμό ιδιοκτησία του κράτους] κρατικοποίηση αποκρατικοποίηση ανδροκρατία γραφειοκράτης γραφειοκρατία γραφειοκρατικός τεχνοκράτης τεχνοκρατικός αποικιοκράτης αποικιοκρατικός τρομοκρατώ τρομοκράτης τρομοκρατικός Τουρκοκρατία Ενετοκρατία

Ασκήσεις

Να αντιστοιχίσετε τους ορισμούς με την κατάλληλη λέξη.  Αντιστοίχισε τις λέξεις με τις συνώνυμές τους  Βρες τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων  Αντιστοίχισε τις λέξεις δημιουργώντας ονοματικά σύνολα.  Συμπλήρωσε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη  Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο pdf  Σχολικού βιβλίου 3. Χρησιμοποιώντας λέξεις μόνο από τον Λεξιλογικό Πίνακα να δώσετε ένα συνώνυμο ή ένα αντώνυμο των παρακάτω λέξεων (3η άσκηση) 4. Να αποδώσετε τη σημασία των παρακάτω φράσεων που περιέχουν το ρήμα «κρατώ». (4η άσκηση)

Γραμματική

Η τρίτη κλίση περιλαμβάνει ονόματα:

Αρσενικά, θηλυκά και ουδέτερα περιττοσύλλαβα Τα τριτόκλιτα ουσιαστικά λήγουν στην ονομαστική του ενικού σ' ένα από τα φωνήεντα: α, ι, υ, ω  ή σ' ένα από τα σύμφωνα ν, ρ, ς, (ξ, ψ). Στη γενική του ενικού λήγουν σε -ος,  -ως, -ους Καταληκτικά λέγονται όσα αρσενικά και θηλυκά σχηματίζουν την ονομαστική του ενικού με την κατάληξη -ς, π.χ. ἥρω-ς, ἰχθύ-ς Ακατάληκτα λέγονται όλα τα ουδέτερα και κάποια αρσενικά και θηλυκά που σχηματίζουν την ονομαστική του ενικού χωρίς κατάληξη, π.χ. χιών, ἠχώ Μονόθεμα λέγονται αυτά που σχηματίζουν όλες τις πτώσεις από ένα μόνο θέμα, π.χ. χιτών,χιτῶν-ος Το θέμα στα μονόθεμα βρίσκεται από τη γενική του ενικού, αφού αφαιρεθεί από αυτήν η κατάληξη: πίνακ-ος > πινακ-,  κλητῆρ-ος > κλητηρ- Διπλόθεμα λέγονται αυτά που σχηματίζουν τις πτώσεις με δύο θέματα, γιατί σε μερικές περιπτώσεις εκτείνουν το φωνήεν της τελευταίας συλλαβής του θέματος· π.χ. ἡγεμόν-ος, ἡγεμών Στα διπλόθεμα το θέμα που έχει στην τελευταία συλλαβή μακρόχρονο φωνήεν λέγεταιισχυρό θέμα, π.χ. ποιμήν, ῥήτωρ Στα διπλόθεμα  το θέμα που έχει στην τελευταία συλλαβή βραχύχρονο φωνήεν λέγεταιαδύνατο θέμα Το ισχυρό θέμα στα διπλόθεμα βρίσκεται από την ονομαστική του ενικού, π.χ. ὁ ἡγεμών, ὁποιμήν Το αδύνατο θέμα στα διπλόθεμα βρίσκεται από τη γενική του ενικού, αφού αφαιρεθεί η κατάληξη, π.χ. τοῦ ἡγεμόν-ος > ἡγεμον, τοῦ ποιμένος > ποιμεν- Φωνηεντόληκτα λέγονται όσα έχουν χαρακτήρα φωνήεν, π.χ. ἥρω-ς ἥρωο-ς, πόλι-ς πόλε-ως Συμφωνόληκτα λέγονται όσα έχουν χαρακτήρα σύμφωνο, π.χ. κόραξ κόρακ-ος, σωλήν σωλῆν-ος

καταλήξεις της γ' κλίσης
		Αρσενικά	Θηλυκά	Ουδέτερα
Ενικός	ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ.	-ς -ος -ι -α -ς	- -ως ν	- -ος -ως -ι - -
Πληθυντικός	ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ.	-ες -ων -σι(ν) -ας -ες	-ς (-νς)	-α -ων -σι(ν) -α -α

Παρατηρήσεις στις καταλήξεις των ονομάτων της γ' κλίσης
Από τα ονόματα της γ' κλίσης: τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν σ' όλες τις πτώσεις τις ίδιες καταλήξεις· τα ουδέτερα διαφέρουν από τα αρσενικά και τα θηλυκά στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού και του πληθυντικού. Το ι και το α στη λήγουσα των ονομάτων της γ' κλίσης είναι βραχύχρονα: ἡ γνῶσις, τὸν ἀγῶνα.

Φωνηεντόληκτα
α-β) Φωνηεντόληκτα καταληκτικά μονόθεμα σε -ως, γεν. -ωος και σε -υς, γεν. -υος

Ενικός αριθμός ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ ἥρω-ς ἥρω-ος ἥρω-ι ἥρω-α ἥρω-ς θὼ-ς1 θω-ὸς θω-ὶ θῶ-α θὼ-ς βότρυ-ς2 βότρυ-ος βότρυ-ϊ βότρυ-ν βότρυ ἰχθὺ-ς3 ἰχθύ-ος ἰχθύ-ϊ ἰχθὺ-ν ἰχθὺ δρῦ-ς4 δρυ-ὸς δρυ-ΐ δρῦ-ν δρῦ   Πληθυντικός αριθμός οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ ἥρω-ες ἡρώ-ων ἥρω-σι(ν) ἥρω-ας ἥρω-ες θῶ-ες θώ-ων θω-σὶ(ν) θῶ-ας θῶ-ες βότρυ-ες βοτρύ-ων βότρυ-σι(ν) βότρυ-ς βότρυ-ες ἰχθύ-ες ἰχθύ-ων ἰχθύ-σι(ν) ἰχθῦ-ς ἰχθύ-ες δρύ-ες δρυ-ῶν δρυ-σὶ(ν) δρῦ-ς δρύ-ες

Παρατηρήσεις Η αιτιατική του ενικού σχηματίζεται με την κατάληξη -ν αντί -α και η αιτιατική του πληθυντικού με την κατάληξη -ς αντί -ας, π.χ. τόν βότρυν, τούς βότρυς Η κλητική του ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη, π.χ. ὦ βότρυ, Όλοι οι μονοσύλλαβοι τύποι και η αιτιατική του πληθυντικού γενικά, όταν αυτή τονίζεται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη αντίθετα με τον κανόνα.

Φωνηεντόληκτα καταληκτικά διπλόθεμα: αρσενικά και θηλυκά σε -ις (γεν. -εως) // -υς (γεν. -εως) ουδέτερα σε -υ (γεν. -εως)
Ενικός αριθμός ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ δύναμι-ς δυνάμε-ως δυνάμει δύναμι-ν δύναμι πόλι-ς πόλε-ως πόλει πόλι-ν πόλι ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ πέλεκυ-ς1 πελέκε-ως πελέκ-ει πέλεκυ-ν πέλεκυ τό τοῦ τῷ τό ὦ ἄστυ2 ἄστε-ως ἄστει ἄστυ ἄστυ   Πληθυντικός αριθμός αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ δυνάμεις δυνάμε-ων δυνάμε-σι(ν) δυνάμεις δυνάμεις πόλεις πόλε-ων πόλε-σι(ν) πόλεις πόλεις οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ πελέκεις πελέκε-ων πελέκε-σι(ν) πελέκεις πελέκεις τά τῶν τοῖς τά ὦ ἄστη ἄστε-ων ἄστε-σι(ν) ἄστη ἄστη
Παρατηρήσεις Τα φωνηεντόληκτα σε -ις ή -υς: έχουν δύο θέματα: ένα σε -ι ή -υ από το οποίο σχηματίζονται η ονομαστική, η αιτιατική και η κλητική του ενικού, και άλλο σε  -ε, από το οποίο σχηματίζονται οι άλλες πτώσεις. στη γενική του ενικού έχουν κατάληξη -ως (αντί -ος) και τονίζονται στη γενική του ενικού και του πληθυντικού στην ΠΠΛ αντίθετα με τον κανόνα. συναιρούν το χαρακτήρα ε με το ακόλουθο ε ή ι των καταλήξεων σε ει, π.χ. πόλεες > πόλεις σχηματίζουν:  την αιτιατική του ενικού με την κατάληξη -ν (τὴν πόλι-ν), την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη, π.χ. ὦ πόλι,  και την αιτιατική του πληθυντικού όμοια με την ονομαστική από αναλογία προς αυτή, π.χ. αἱ πόλεις, τὰς πόλεις

Φωνηεντόληκτα καταληκτικά μονόθεμα σε -αῦς, -εὺς, -οῦς . Φωνηεντόληκτα ακατάληκτα διπλόθεμα σε -ὼ, γεν. -οῦς
Ενικός αριθμός μονόθεμα διπλόθεμα ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ βασιλεὺ-ς βασιλέ-ως βασιλεῖ βασιλέ-α βασιλεῦ ἁλιεὺ-ς1 ἁλιέ-ως ἁλι-ῶς ἁλι-εῖ ἁλιέ-α ἁλι-ᾶ ἁλιεῦ βοῦ-ς2 βο-ὸς βο-ΐ βοῦ-ν βοῦ ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ γραῦ-ς3 γρα-ός γρα-ΐ γραῦ-ν γραῦ ἠχὼ ἠχόος > ἠχοῦς ἠχό-ι  > ἠχοῖ ἠχόα  > ἠχώ ἠχοῖ Κλειώ Κλειό-ος > Κλειοῦς Κλειό-ι    > Κλειοῖ Κλειό-α   > Κλειώ Κλειοῖ   Πληθυντικός αριθμός οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ βασιλεῖς βασιλέ-ων βασιλεῦ-σι(ν) βασιλέ-ας βασιλεῖς ἁλιεῖς ἁλιέ-ων  ἁλι-ῶν ἁλιεῦ-σι(ν) ἁλιέ-ας ἁλι-ᾶς ἁλιεῖς βό-ες βο-ῶν βου-σὶ(ν) βοῦ-ς βό-ες αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ γρᾶ-ες γρα-ῶν γραυ-σὶ(ν) γραῦς γρᾶ-ες
Παρατηρήσεις στα φωνηεντόληκτα σε -εὺς, -οῦς, αῦς: Το υ του χαρακτήρα αποβάλλεται πριν από φωνήεν: βασιλεὺς > βασιλέ-ως Η κλητική του ενικού είναι όμοια με το θέμα (χωρίς κατάληξη): ὦ βασιλεῦ Στα φωνηεντόληκτα σε -εὺς: Η γενική του ενικού έχει κατάληξη -ως (αντί -ος): τοῦ βασιλέ-ως Η αιτιατική του πληθυντικού έχει κατάληξη -ας: τούς βασιλέ-ας Το ε που απομένει στο θέμα μετά την αποβολή του υ συναιρείται με το ακόλουθο ε ή ι των καταλήξεων σε ει: οι βασιλέ-ες > βασιλεῖς Όσα φωνηεντόληκτα σε -εὺς έχουν πριν από το -εὺς φωνήεν συναιρούν  συνήθως το τελικό ε που απομένει στο θέμα με το ακόλουθο ω και α των καταλήξεων στη γενική και αιτιατική του ενικού και πληθυντικού: ἁλιεὺς, τοῦ ἁλιέως > ἁλιῶς· τὸν ἁλιέ-α > ἁλιᾶ· τῶν ἁλιέ-ων > ἁλιῶν. Παρατηρήσεις στα φωνηεντόληκτα σε -ω γεν. -ους: κανονικά δεν έχουν πληθυντικό και δυϊκό αριθμό· όταν όμως τους σχηματίζουν, κλίνονται σύμφωνα με τη β' κλίση, π.χ. ἡ λεχώ, αἱ λεχοί, τῶν λεχῶν σχηματίζουν την ονομαστική με το ισχυρό θέμα -ω χωρίς καμιά κατάληξη· στις πλάγιες πτώσειςσυναιρούν το χαρακτήρα ο του αδύνατου θέματος με τις καταλήξεις και οξύνονται στην αιτιατική αντίθετα με τον κανόνα, από αναλογία προς την ομόηχη ονομαστική, π.χ. ἡ ἠχὼ, τὴν ἠχὼ σχηματίζουν την κλητική με αρχαιότερο θέμα σε -οι χωρίς κατάληξη και παίρνουν περισπωμένη από αναλογία προς την ομόηχη δοτική, π.χ. τῇ ἠχοῖ, ὦ ἠχοῖ

Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθεμα με θέμα σε ντ (ον. -ας, γεν. -αντος και ον. -ους, γεν. -οντος). Οδοντικόληκτα ακατάληκτα  διπλόθεμα με θέμα σε ντ (ον. -ων, γεν. -οντος). Οδοντικόληκτα ουδέτερα ακατάληκτα μονόθεμα σε α (γεν. -ατος).
Ενικός αριθμός ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ ἱμάς (ντ-ς) ἱμάντ-ος ἱμάντ-ι ἱμάντ-α ἱμάς γίγας (ντ-ς) γίγαντ-ος γίγαντ-ι γίγαντ-α γίγαν ὀδούς (ὁδόντ-ς) ὀδόντ-ος ὀδόντ-ι ὀδόντ-α ὀδούς (ὁδόντ-ς) γέρων γέροντ-ος γέροντ-ι γέροντ-α γέρον τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ κτῆμα κτήματ-ος κτήματ-ι κτῆμα κτῆμα   Πληθυντικός αριθμός οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ ἱμάντ-ες ἱμάντ-ων ἱμᾶσι (αντ-σι) ἱμάντ-ας ἱμάντ-ες γίγαντ-ες γιγάντ-ων γίγασι (αντ-σι) γίγαντ-ας γίγαντ-ες ὀδόντ-ες ὀδόντ-ων ὀδοῦσι (ὁδόντ-σι) ὀδόντ-ας ὀδόντ-ες γέροντ-ες γερόντ-ων γέρουσι (γέροντ-σι) γέροντ-ας γέροντ-ες τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ κτήματ-α κτημάτ-ων κτήμασι (ατ-σι) κτήματ-α κτήματ-α
Παρατήρηση: α) Τα οδοντικόληκτα σε -ας (γεν. -αντος) που τονίζονται στη λήγουσα, σχηματίζουν την κλητική του ενικού ίδια με την ονομαστική, π.χ. ἱμάς. β) Τα οδοντικόληκτα σε -ας (γεν. -αντος) που δεν τονίζονται στη λήγουσα (βαρύτονα), σχηματίζουν την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη με αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα, π.χ.  ὦ γίγαν, ὦ ἐλέφαν, ὦΑἶαν. γ) Τα βαρύτονα οδοντικόληκτα σε -ων (γεν. -οντος) σχηματίζουν την κλητική του ενικού χωρίς κατάληξη με αφαίρεση του οδοντικού χαρακτήρα, π.χ. ὦ γέρον, ὦ δράκον, ὦ λέον, ὦ τένον. δ) Τα ουδέτερα οδοντικόληκτα σε -μα (γεν. -ματος) είναι όλα ακατάληκτα, π.χ. κτῆμα, σῶμα, στράτευμα. Καταληκτικά είναι μόνο τα ουδέτερα φῶς (φῶτ-ς), γεν. φωτ-ός κ.τ.λ. και το ανώμαλο οὖς (οὖτ-ς), γεν. ὠτ-ός

  

Παρατηρήσεις στα αφωνόληκτα της γ' κλίσης Τα περισσότερα αρσενικά και θηλυκά σχηματίζουν κανονικά την αιτιατική του ενικού με κατάληξη -α, π.χ. τὸν κόρακ-α, τὴν πατρίδ-α και την κλητική του ενικού όμοια με την ονομαστική, π.χ.  ὦ κόραξ, ὦ πατρίς.

Ασκήσεις

άσκηση για τη μετάφραση Άσκηση συμπλήρωσης καταλήξεων διπλόθεμων φων.σε -ις, (θλίψις) Άσκηση συμπλήρωσης καταλήξεων  μονόθεμων σε -εύς (ἱερεύς) Άσκηση συμπλήρωσης καταλήξεων ουδέτερων σε -α (δράμα) Ασκήσεις σχολικού βιβλίου Να γράψετε τους τύπους των ουσιαστικών που ζητούνται στην παρένθεση (2η) Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού (3η) Να μεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις στον άλλο αριθμό (5η) Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς τους όρους τους (6η) Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς τους όρους τους (7η)

Παράλληλα κείμενα

Πρὸς ὃ καὶ τὸ τοῦ Πλάτωνος εὖ παρατίθησιν, ὃτι ἐνδέχεται καὶ μὴ πλάσμα εἶναι  περὶ ἧς ἐκεῖνος ἱστορῆσαι Σόλωνά φησι  πεπυσμένον παρὰ τῶν Αἰγυπτίων ἱερέων,  ὡς ὑπάρχουσά ποτε ἀφανισθείη,  τὸ μέγεθος οὐκ ἐλάττων ἠπείρου.

Στράβων, Γεωγραφικά 2.3.6

Μετάφραση

Σε σχέση μ' αυτό ορθώς παραθέτει και την εκδοχή του Πλάτωνα ότι υπάρχει πιθανότητα να μην είναι πλαστή ιστορία τα σχετικά με το νησί της Ατλαντίδας για την οποία εκείνος λέει ότι ο Σόλωνας αφηγήθηκε αφού την είχε πληροφορηθεί από τους Αιγύπτιους ιερείς ότι, ενώ κάποτε υπήρχε, εξαφανίστηκε στο μέγεθος όχι μικρότερη από ήπειρο.

Πάντων δὴ πρῶτον μνησθῶμεν ὃτι τὸ κεφάλαιον ἦν ἐνακισχίλια ἔτη, ἀφ’ οὗ γεγονώς ἐμηνύθη πόλεμος τοῖς θ’ ὑπὲρ Ἡρακλείας στήλας ἔξω κατοικοῦσιν καὶ τοῖς ἐντός πᾶσιν·  ὃν δεῖ νῦν διαπεραίνειν. Τῶν μὲν οὖν ἥδε ἡ πόλις ἄρξασα καὶ πάντα τὸν πόλεμον διαπολεμήσασα ἐλέγετο, τῶν δ’ οἱ τῆς Ἀτλαντίδος νήσου βασιλῆς, ἥν δὴ Λιβύης καὶ Ἀσίας μείζω νῆσον οὖσαν ἔφαμεν εἶναί ποτε, νῦν δὲ ὑπό σεισμῶν δῦσαν ἄπορον πηλόν τοῖς ἐνθένδε ἐκπλέουσιν ἐπὶ τὸ πᾶν πέλαγος, ὥστε μηκέτι πορεύεσθαι, κωλυτὴν παρασχεῖν.

Πλάτων, Κριτίας 108e - 109a

Μετάφραση

Πρώτα απ' όλα βέβαια ας θυμηθούμε ότι πέρασαν συνολικά εννέα χιλιάδες χρόνια από τότε που κηρύχθηκε ο πόλεμος ανάμεσα σε κείνους που κατοικούσαν έξω από τις Ηράκλειες στήλες και σ' όσους κατοικούσαν εντός· τον πόλεμο αυτό πρέπει να τον αφηγηθώ μέχρι το τέλος. Λεγόταν ότι την αρχηγία όσων κατοικούσαν μέσα από τις στήλες μέχρι το τέλος του πολέμου την είχε αυτή εδώ η πόλη (η Αθήνα). ενώ των άλλων αρχηγοί ήταν οι βασιλιάδες της Ατλαντίδας η οποία είπαμε, ήταν κάποτε νησί πιο μεγάλο από τη Λιβύη και την Ασία τώρα όμως, αφού βυθίστηκε μετά από σεισμούς άφησε λάσπη που εμποδίζει αυτούς που αποπλέουν από εδώ, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να προχωρήσουν προς το ανοιχτό πέλαγος (προς τον ωκεανό).