Στις 21 Μαρτίου του 1800 υπεγράφη από την Τουρκία και την Ρωσία στην Κωνσταντινούπολη και ανακοινώθηκε στους Επτανήσιους πληρεξούσιους η συνθήκη αναγνώρισης της Πολιτείας των Επτά Ηνωμένων Νήσων ( ΠΕΗΝ ).
Παρ' ότι οι Επτανήσιοι πληρεξούσιοι ελάχιστα έως καθόλου ρωτήθηκαν για το περιεχόμενο της συνθήκης και την μορφή του κράτους, η εν λόγω αναγνώριση σηματοδότησε την πρώτη μετά απο αιώνες έστω ημιανεξάρτητη Ελληνική κρατική οντότητα.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας ουσιαστικά άρχισαν από το 1798, πριν δηλαδή την πλήρη εκδίωξη των Δημοκρατικών Γάλλων απο τα νησιά απο τον ενωμένο Ρωσοτουρκικό στόλο ο οποίος με επικεφαλής τους ναυάρχους Θεοντόρ Θεοντόροβιτς Ουσακώφ και Καδήρ Μπέη επέδραμε στό Ιονιο γι' αυτόν τον σκοπό. Επισημοποιήθηκαν δε το φθινόπωρο του 1799 αμέσως μετα την άφιξη της Επτανησιακής αντιπροσωπείας στήν Κωσταντινούπολη.
Οι Επτανήσιοι αντιπρόσωποι ασφαλώς είχαν τις αμφιβολίες τους εάν τελικά οι υποσχέσεις τόσο του Τσάρου και της Πύλης όσο και του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' θα πραγματοποιηθούν. Στήν προσπάθεια τους να αποφύγουν τυχόν παλλινοδίες ειδικά της Πύλης σε επιστολή τους προς τον Σουλτάνο Σελήμ Γ' τονιζαν:
"...Επιτραπήτω ημίν να υπενθυμίσωμεν Υμιν οτι ως ο θεός όν αντιπροσωπεύετε είστε μεν αδέσμευτος απο τους νόμους άλλων αλλ' όχι και από τους νόμους ούς Υμείς αυτοί θεσπίσατε δίδοντας τον λόγον σας ότι και η άπειρος ισχύς η ανατεθείσα υπό του θεού είς τας Υμετέρας χείρας ανετέθη όπως διατελείτε άρχων του Υμετέρου Εθνους και προστάτης της καταπιεζομένης ανθρωπότητος...."
Δυστυχώς γι' αυτούς και κατ' επέκταση για όλους τους Επτανήσιους σύντομα διαπίστωσαν οτι στήν άσκηση της διπλωματίας δεν έχουν θέση και κατα συνέπεια δεν επιρρεάζουν αποφάσεις ούτε οι κολακείες, ούτε οι ηθικές δεσμεύσεις ούτε τα πλέον ατράνταχτα επιχειρήματα, πόσο μάλλον τα περίτεχνα λεκτικά σχήματα.
Η Υψηλή Πύλη δεν άργησε να αποκαλύψει τις προθέσεις της που δεν ήταν άλλες απο την εξάσκηση πλήρους επικυριαρχίας στα νησιά. Σ' αυτήν την προσπάθεια φαίνεται ότι βρήκε αρωγούς και συμπαραστάτες και τηνΦαναριώτικη καμαρίλα γεγονός που ανάγκασε τον Ρώσο Πρέσβυ Τομάρα ο οποίος είχε επιφορτιστεί
με τις σχετικές διαπραγματεύσεις να γράψει στόν Πρόεδρο της Επτανησιακής Γερουσίας Κόμη Γεώργιο Θεοτόκη:
"Οι Ελληνες του Φαναρίου Ιερωμένοι άμα και λαϊκοί είναι οι ωευδείς αδελφοί και άπιστοι των Νησιωτών φίλοι...."
Η Τουρκία δεν αρκέστηκε σε όσα κέρδισε κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Όλα όσα δεν κατάφερε να επιβάλλει τα συμπεριέλαβε σε άλλο έγραφο, το επονομασθέν «Δίπλωμα» το οποίο απαίτησε από τους Επτανήσιους πληρεξούσιους να συνυπογράψουν.
Αξίζει να παρατεθεί η εισαγωγή του εν λόγω κειμένου ως ενδεικτική της φιλοσοφίας και πρακτικής της Οθωμανικής Αυλής:
«Ιδού τι διατάσσει αυτό το ένδοξο και Αυτοκρατορικό σύμβολο, Κατακτητής του Κόσμου, αυτό το ευγενές , έξοχο και μεγαλοπρεπές σχήμα..»
Φυσικά περιγράφει και αναφέρεται στον Σουλτάνο Σελήμ Γ’.
Παρακάτω, μέσα από περίπλοκα λεκτικά σχήματα χαρακτηρίζει την περιοχή ως κατακτημένη από τον ίδιο «με την βοήθεια του Επιδιαιτητή της νίκης» προφανώς υπονοώντας τον θεό του. Χαρακτηρίζει την νεοσύστατη Πολιτεία ανεξάρτητη και αυτοδιοίκητη αλλά υπο την επικυριαρχία του. Ονομάζει τα μέλη της Επτανησιακής Γερουσίας «Μπέηδες» και τον Πρόεδρο « Κνεζ» (Σλαυική λέξη που έχει την έννοια του Πρίγκιπα). Απαιτεί να έχει λόγο και δικαίωμα επέμβασης οποτεδήποτε θεωρήσει ότι διασαλεύεται η έννομη τάξη στο εσωτερικό της Πολιτείας και να επανορθώνει σύμφωνα με τις Οθωμανικές μεθόδους..
Είναι χαρακτηριστικό ότι έγινε κάθε προσπάθεια να κρατηθεί το εν λόγω «Δίπλωμα» μυστικό αφού κατά την έκφραση του Γ. Θεοτόκη θα αποτελούσε « τον κεραυνό που προηγείται της καταιγίδας»
Μαζί με την συνθήκη αναγνώρισης και το Δίπλωμα εγκρίθηκε και το Σύνταγμα της Πολιτείας. ΕπονομάστηκεΒυζαντινό διότι οι σχετικές διαβουλεύσεις, η έγκριση του και εν μέρει η κατάρτηση του έγιναν στην Κωσταντινούπολη. Το συνταγματικό κείμενο βασ;iστηκε σε προσχέδιο που εμπνεύστηκε ο Άγγελος Όριο (Βενετός, πρώην Προβλεπτής Κεφαλλονιάς, ο οποίος κατοικούσε στην Λευκάδα όπου είχε παντρευτεί μια πλούσια χήρα). Θεσμοθετούσε χαλαρή ομοσπονδία με αυξημένες εξουσίες και αρμοδιότητες των συμβουλίων των Ευγενών κάθε νήσου. Επι πλέον επανέφερε πλήρως την κυριαρχία των Ευγενών όπως ήταν και επι Βενετοκρατίας και δη αυξημένη αφου πλέον τα συμβούλια των Ευγενών είχαν και τις αρμοδιότητες και τις εξουσίες που πρίν κατείχε τη Βενετία.
Φαίνεται ότι οι Ευγενείς πληρεξούσιοι δεν ήταν απόλυτα ικανοποιημένοι με το περιεχόμενο του σχεδίου Οριο. Ετσι οιΑντόνιο Μαρια Καποδίστριας ( Κερκυραίος, πατέρας του Ιωάννη Καποδίστρια) και Γραδενίγος Σιγούρος Δεσύλας ( Ζακύνθιος) με προτροπή και παρότρυνση του Ευφήμιου (Φουμή) Λοβέρδου ( Κεφαλλονίτη), με ξεκάθαρη λαθροχειρία και παρά τις εντολές της Γερουσίας τροποποίησαν το αρχικό κείμενο του Οριο επι το αντιδραστικότερο.
Η γνωστοποίηση των γεγονότων στα νησιά προκάλεσε καταιγίδα βίαιων αντιδράσεων. Στην Κεφαλλονιά προκλήθηκε ένοπλη εξέγερση. Στην Ζάκυνθο ο Αντόνιος Μαρτινέγκος σχεδίασε και οργάνωσε μαζική σφαγή των Ευγενών. Τελικά η Ζακυνθινή Nύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου αναβλήθηκε την τελευταία στιγμή. Ο ίδιος βέβαια, λίγο πείθοντας, σίγουρα δωροδοκώντας τον Ρώσο Τισσινχάουζεν κατάφερε να πάρει την εξουσία στο νησί και να το ανακυρήξει αυτόνομο! Στα Κήθυρα, μετα το αρχικό πάγωμα, οι δημοκρατικοί επανήλθαν στην εξουσία, εγκατέστησαν λαϊκή εξουσία και καταδίωξαν απηνώς τους Ευγενείς. Εγιναν πλείστες βιαιότητες που επέφεραν τον θάνατο σε αρκετούς οπως ο Εμμ. Στάης, πολλοί άλλοι δε αναγκάστηκαν να εκπατριστούν. Για να εκδικηθούν οι Τσιριγώτες δημοκρατικοί τους Ρώσους του Ουσακώφ που αντιδρούσαν έφθασαν στο σημείο να κόψουν την τροφοδοσία της Ρωσικής φρουράς του νησιού!
Τελικά το «βυζαντινό»σύνταγμα ακυρώθηκε στην πράξη κάτω από την παλλαϊκή αντίδραση των κατοίκων και ελάχιστα εως καθόλου εφαρμόστηκε.
Τρία χρόνια αργότερα αντικατεστάθη από το Σύνταγμα του 1803, κείμενο εμπνευσμένο από τον διαφωτισμό και την Αρχαιότητα, που συντάχθηκε κυρίως από τον έξοχο Κεφαλλονίτη ιατροφιλόσοφο Ιωάννη Φραγκίσκο Τζουλάτη.
Ατυχώς εξ όσων τουλάχιστον γνωρίζω ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ όχι ανδριάντας αλλά ούτε ένα στενοκάντουνο που να φέρει το όνομα αυτού του λαμπρού ανθρώπου.
Βιβλιογραφία:
Γερ. Μαυρογιάννης «Ιστορία των Ιονίων Νήσων»
Π. Χιώτης «Ιστορικά απομνημονεύματα»
Π. Τσιτσίλιας «Ιστορία των Κυθήρων»
«Συνταγματικά κείμενα των Ιονίων νήσων» Εκδ. Βουλής των Ελλήνων
κείμενο: Γιάννης Βλαχούλης