Αναλογιζόμενοι τα συγκλονιστικά γεγονότα του Β παγκοσμίου πολέμου πολλά ερωτηματικά μας δημιουργούνται σχετικά με το πώς ένας ολόκληρος λαός κατέληξε να αποτελεί εγκληματικό έθνος. Κατά την περίοδο της δράσης των Ναζί ο γερμανικός λαός τέλεσε αποτρόπαιες εγκληματικές ενέργειες δίχως προηγούμενο, με αποκορύφωμα την γενοκτονία του Εβραϊκού λαού και άλλων μειονοτήτων (πχ. Ρομά, ομοφυλοφίλων).
Ο φασισμός πρωτοεμφανίστηκε σαν όρος τον 20ο αιώνα στην Ιταλία επί Μουσολίνι και εξελίχθηκε εκτενέστερα από τους Ναζί. Πρόκειται για έναν ολοκληρωτικό τρόπο διακυβέρνησης που έχει τις ρίζες του στην ψυχολογία της μάζας. Η ψυχολογία της μάζας αναπτύχθηκε από τον Gustave LeBon. Σύμφωνα με τον Γάλλο συγγραφέα, όταν ένα άτομο γίνεται μέλος μιας ομάδας με ισχυρούς συνδετικούς δεσμούς, σταδιακά χάνει τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του, την προσωπική του βούληση και ταυτότητα, με αποτέλεσμα να υποτάσσεται πλήρως στις απαιτήσεις της ομάδας!
Κύριο γνώρισμα της μαζοποίησης είναι η πλήρης κατάργηση του ατομικισμού και η αναγκαστική επιβολή μιας “φασιστικής συλλογικότητας”. Σύμφωνα και με την θεωρία του Gestalt, και ως απόρροια της επιβεβλημένης συλλογικότητας, το ατομικό συμφέρον οφείλει να θυσιάζεται προς όφελος του καλού της ομάδας. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό συχνά προβάλλεται η ύπαρξη ενός ανώτερου οράματος, το οποίο θεωρείται πως υπερέχει αξιακά από τις καθημερινές ασχολίες του ατόμου και το οποίο οφείλει να υπηρετείται. Έτσι, με αυτόν τον τρόπο, το μέλος της ομάδας αισθάνεται μια ύψιστη ηθική υποχρέωση να υπηρετήσει έναν ανώτερο σκοπό.
Ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του φασισμού αποτελεί η μηδενική ανοχή στην διαφορετικότητα, τόσο εκτός, όσο και εντός της ομάδας! Οποιαδήποτε διαφορετική άποψη θεωρηθεί πως απειλεί τα συμφέροντα και την ενότητα της ομάδας, πρέπει να καταπνίγεται έγκαιρα!
Το μυστικό της επιτυχίας της μαζοποίησης είναι το αίσθημα της αποδοχής, το οποίο προσφέρει. Μέσα στην ομάδα το άτομο αισθάνεται μέρος ενός όλου, έχει μια θέση στην κοινωνία, έναν σημαντικό σκοπό. Νιώθει επίσης την ασφάλεια και την εκτίμηση από τους δικούς του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την τόνωση του ηθικού και της προσωπικής αξίας του ατόμου μέσα στο πλαίσιο της ομάδας. Συχνά, αυτό το συναίσθημα ενισχύεται ακόμα περισσότερο με την δημιουργία μιας ψευδαίσθησης ανωτερότητας και υπερίσχυσης σε σχέση με όσους δεν αποτελούν μέλη της συγκεκριμένης ομάδας. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί το όραμα περί Άριας Φυλής.Είναι άλλωστε γνωστό ότι ο Χίτλερ βασίστηκε στην ψυχολογία της μάζας προκειμένου να αναπτύξει τακτικές επηρεασμού και χειραγώγησης του πλήθους.
Σε γενικές γραμμές όλοι είμαστε εκτεθειμένοι απέναντι στην μαζοποίηση, κάποιοι σε μεγαλύτερο και κάποιοι σε μικρότερο βαθμό. Υπάρχουν ωστόσο ορισμένες ομάδες οι οποίες είναι πιο ευάλωτες σε αυτό το φαινόμενο. Σύμφωνα με την θεωρία της αυταρχικής προσωπικότητας, άτομα τα οποία έχουν μεγαλώσει σε ένα υπερβολικά πειθαρχημένο και ασφυκτικό περιβάλλον και έχουν εξαιρετικά ανεπτυγμένο το αίσθημα της υπακοής (τυφλής), αλλά όχι της κριτικής σκέψης είναι εξαιρετικά επιρρεπή στην εκδήλωση φασιστικής συμπεριφοράς. Επιπλέον, άτομα τα οποία βιώνουν την περιθωριοποίηση, αντιμετωπίζουν προβλήματα κοινωνικοποίησης και έχουν χαρακτηριστικά αντικοινωνικής συμπεριφοράς στο πλαίσιο της ομάδας αισθάνονται ελεύθεροι να εκφράσουν την οργή τους προς την κοινωνία, μέσω της βίας και του βανδαλισμού.
Ο Freud τόνισε ιδιαίτερα την σημασία του ασυνείδητου κατά την ερμηνεία του κοινωνικού μηχανισμού της μαζοποίησης. Πράγματι, το πιο ανησυχητικό γνώρισμα αυτής της διαδικασίας είναι πως γίνεται με έναν τόσο καλοσχεδιασμένο και ύπουλο τρόπο, ώστε τα θύματα να μην είναι σε θέση να αντιληφθούν την προπαγάνδα και την συναισθηματική χειραγώγηση την οποία υφίστανται! Όπως αναφέρει και ο Gustave LeBon, το μέλος του πλήθους είναι ένας κόκκος άμμου ανάμεσα σε άλλους, που το παρασύρει ο άνεμος!
Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία της ολικής μετάλλαξης της σκέψης και του ολοκληρωτικού ελέγχου του νου, το άτομο καταλήγει να ακολουθεί τελείως παθητικά την ομάδα, δίχως να κρίνει με βάση την λογική και καταπατώντας πολλές φορές την προσωπική του ηθική και τα προσωπικά του όρια στον βωμό ενός επινοημένου και καταστροφικού «κοινού καλού». Κάπως έτσι λοιπόν, ο φασισμός μετατρέπει τον άνθρωπο σε ένα άβουλο ανθρωπάκι, έρμαιο της χειραγώγησης!
Πηγές
http://www.bookwolf.com/Wolf/pdf/ProfessorLombroso-TheCriminologySeries.pdf
https://books.google.gr/books?hl=el&lr=&id=0VsFAQAAQBAJ&oi=fnd&pg=PT3&dq=gustave+le+bon+crowd+psychology&ots=Y9b9kZDcmv&sig=zfBC1HaUpvqPhefwr630kZ72ty4&redir_esc=y#v=onepage&q=gustave%20le%20bon%20crowd%20psychology&f=false