Αρχαία Α' Λυκείου - Ξενοφώντος Ελληνικά Βιβλίο 2. Κεφάλαιο 2. §16-23 - Μετάφραση και απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου

Αποστόλης Ζυμβραγάκης
0
Ξενοφώντος «Ελληνικά» Βιβλίο 2. Κεφαλαίο 2. §16-23 (κείμενο, μετάφραση, ασκήσεις σχολικού)

[16]Τοιούτων δ ντων Θηραμένης επεν ν κκλησί τι ε βούλονται ατν πέμψαι παρ Λύσανδρον, εδς ξει Λακεδαιμονίους πότερον ξανδραποδίσασθαι τν πόλιν βουλόμενοι ντέχουσι περ τν τειχν  πίστεως νεκα. Πεμφθες δ διέτριβε παρ Λυσάνδρ τρες μνας κα πλείω, πιτηρν πότε θηναοι μελλον δι τ πιλελοιπέναι τν στον παντα  τι τις λέγοι μολογήσειν. [17] πε δ κε τετάρτ μηνί, πήγγειλεν ν κκλησί τι ατν Λύσανδρος τέως μν κατέχοι, ετα κελεύοι ες Λακεδαίμονα έναι· ο γρ εναι κύριος ν ρωττο π’ ατολλ τος φόρους. Μετ τατα ρέθη πρεσβευτς ες Λακεδαίμονα ατοκράτωρ δέκατος ατός.
Μετάφραση: Ενώ τα πράγματα βρίσκονταν σ’ αυτό το σημείο, ο Θηραμένης είπε στη Συνέλευση ότι θελήσουν να τον στείλουν στο Λύσανδρο, θα επιστρέψει γνωρίζοντας, αν οι Λακεδαιμόνιοι επιμένουν στο ζήτημα της κατεδάφισης των τειχών, επειδή θέλουν να υποδουλώσουν την πόλη ή για να έχουν κάποια εγγύηση καλής πίστης. Όταν όμως τον έστειλαν, έμεινε κοντά στο Λύσανδρο καθυστερώντας για περισσότερο από τρεις μήνες, περιμένοντας πότε οι Αθηναίοι, εξαιτίας της παντελούς έλλειψης τροφίμων, θα αποδέχονταν οποιουσδήποτε όρους τους πρότεινε κάποιος. Αφού, λοιπόν, επέστρεψε τέσσερις μήνες μετά, ανέφερε στη Συνέλευση ότι τάχα τον κρατούσε αρχικά ο Λύσανδρος, και στη συνέχεια τον διέταξε να πάει στη Λακεδαίμονα, γιατί δεν ήταν ο ίδιος αρμόδιος να δώσει απαντήσεις στα ζητήματα για τα οποία τον ρωτούσε, αλλά οι έφοροι. Μετά από αυτά εκλέχτηκε για να σταλεί μαζί με άλλους εννέα ως πρεσβευτής στη Λακεδαίμονα με απόλυτη πληρεξουσιότητα.   

[18]Λύσανδρος δ τος φόροις πεμψεν γγελοντα μετ’ λλων Λακεδαιμονίων ριστοτέλην, φυγάδα θηναον ντα, τι ποκρίναιτο Θηραμένει κείνους κυρίους εναι ερήνης κα πολέμου. [19] Θηραμένης δ κα ο λλοι πρέσβεις πε σαν ν Σελλασίρωτώμενοι δ π τίνι λόγ κοιεν επον τι ατοκράτορες περ ερήνης, μετ τατα ο φοροι καλεν κέλευον ατούς. πε δ’ κον, κκλησίαν ποίησαν, ν  ντέλεγον Κορίνθιοι κα Θηβαοι μάλιστα, πολλο δ κα λλοι τν λλήνων, μ σπένδεσθαι θηναίοις, λλ’ ξαιρεν.
Μετάφραση: Ο Λύσανδρος έστειλε στους εφόρους, μαζί με άλλους Λακεδαιμονίους, τον Αριστοτέλη, ο οποίος ήταν Αθηναίος εξόριστος, για να τους ενημερώσει ότι απάντησε στο Θηραμένη πως αυτοί είχαν τη δικαιοδοσία να αποφασίζουν για πόλεμο και ειρήνη. Όταν, λοιπόν, ο Θηραμένης και οι άλλοι πρέσβεις έφτασαν στη Σελλασία και τους ρώτησαν για ποιο λόγο είχαν έρθει, αυτοί απάντησαν ότι είχαν έρθει με απόλυτη πληρεξουσιότητα να διαπραγματευτούν την ειρήνη. Τότε οι έφοροι διέταξαν να τους καλέσουν στη Σπάρτη. Όταν έφτασαν εκεί συγκάλεσαν συνέλευση, στην οποία και άλλοι πολλοί από τους Έλληνες, προπάντων όμως οι Κορίνθιοι και οι Θηβαίοι αντιπρότειναν να μην συνθηκολογήσουν με τους Αθηναίους, αλλά να τους αφανίσουν.

[20]Λακεδαιμόνιοι δ οκ φασαν πόλιν λληνίδα νδραποδιεν μέγα γαθν εργασμένην ν τος μεγίστοις κινδύνοις γενομένοις τ λλάδι, λλ’ ποιοντο ερήνην φ’  τά τε μακρ τείχη κα τν Πειραι καθελόντας κα τς νας πλν δώδεκα παραδόντας κα τος φυγάδας καθέντας τν ατν χθρν κα φίλον νομίζοντας Λακεδαιμονίοις πεσθαι κα κατ γν κα κατ θάλατταν ποι ν γνται.[21] Θηραμένης δ κα ο σν ατ πρέσβεις πανέφερον τατα ες τς θήνας.
Μετάφραση: Οι Λακεδαιμόνιοι, όμως, αρνήθηκαν να υποδουλώσουν πόλη ελληνική, η οποία είχε προσφέρει πολύ μεγάλες υπηρεσίες στην Ελλάδα, όταν διέτρεχε τον έσχατο κίνδυνο. αλλά ήταν διατεθειμένοι να συνάψουν ειρήνη υπό τον όρο οι Αθηναίοι, αφού γκρεμίσουν τα Μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά και παραδώσουν όλα τα πλοία τους, εκτός από δώδεκα και φέρουν πίσω τους εξόριστους, έχοντας τους ίδιους εχθρούς και φίλους με τους Λακεδαιμονίους να ακολουθούν αυτούς και στη στεριά και στη θάλασσα, όπου τους οδηγούν αυτοί. Ο Θηραμένης και οι πρέσβεις που ήταν μαζί του επέστρεψαν με αυτούς τους όρους στην Αθήνα.

[22] Εσιόντας δ’ ατος χλος περιεχετο πολύς, φοβούμενοι μ πρακτοι κοιεν· ο γρ τι νεχώρει μέλλειν δι τ πλθος τν πολλυμένων τ λιμ. Τ δ στεραί πήγγελλον ο πρέσβεις φ’ ος ο Λακεδαιμόνιοι ποιοντο τν ερήνην· προηγόρει δ ατν Θηραμένης, λέγων ς χρ πείθεσθαι Λακεδαιμονίοις κα τ τείχη περιαιρεν. ντειπόντων δέ τινων ατ, πολ δ πλειόνων συνεπαινεσάντων, δοξε δέχεσθαι τν ερήνην.[23] Μετ δ τατα Λύσανδρός τε κατέπλει ες τν Πειραι κα ο φυγάδες κατσαν κα τ τείχη κατέσκαπτον π’ αλητρίδων πολλ προθυμί, νομίζοντες κείνην τν μέραν τ λλάδι ρχειν τς λευθερίας.
Μετάφραση: Καθώς έμπαιναν στην πόλη τους περικύκλωσε πλήθος κόσμου, επειδή φοβόταν μήπως είχαν επιστρέψει άπρακτοι· γιατί δεν χωρούσε πια άλλη αναβολή, καθώς ήταν πολλοί αυτοί που πέθαιναν από την πείνα. Την επόμενη μέρα οι πρέσβεις ανακοίνωσαν με ποιους όρους οι Λακεδαιμόνιοι θα έκαναν την ειρήνη· και εξ ονόματός τους μίλησε ο Θηραμένης που υποστήριξε ότι πρέπει να αποδεχτούν τους όρους των Λακεδαιμονίων και να γκρεμίσουν τα τείχη. Μερικοί διαφώνησαν μαζί του, οι περισσότεροι όμως επιδοκίμασαν τις προτάσεις του και αποφασίστηκε να δεχτούν την ειρήνη. Μετά από αυτά ο Λύσανδρος κατέπλευσε στον Πειραιά και οι εξόριστοι επέστρεψαν στην Αθήνα και πανηγυρίζοντας υπό τον ήχο των αυλών, άρχισαν με μεγάλη προθυμία να γκρεμίζουν τα τείχη, γιατί θεωρούσαν ότι εκείνη η μέρα ήταν η πρώτη της ελευθερίας στην Ελλάδα.

Ερωτήσεις - Ασκήσεις

1) Γιατί ζήτησε ο Θηραμένης να σταλεί ως πρεσβευτής στους Λακεδαιμονίους; Γιατί άργησε να επιστρέψει από την αποστολή;

Ο Θηραμένης προέβαλε ως επιχείρημα στους Αθηναίους πως αν τον έστελναν στον Λύσανδρο, θα επέστρεφε γνωρίζοντας ποιες ακριβώς ήταν οι προθέσεις των Σπαρτιατών, και για ποιο λόγο επέμεναν τόσο στο γκρέμισμα των τειχών της Αθήνας. Θα γνώριζε, δηλαδή, αν οι Σπαρτιάτες ήθελαν να γκρεμιστούν τα τείχη προκειμένου να υποδουλώσουν την πόλη ή αν το ζητούσαν απλώς ως ένδειξη καλής θέλησης απ’ την πλευρά των Αθηναίων∙ ως εγγύηση πως ήταν πράγματι πρόθυμοι να γίνουν σύμμαχοι των Σπαρτιατών. Οι ίδιοι οι Αθηναίοι, άλλωστε, είχαν προσεγγίσει τον βασιλιά των Σπαρτιατών Άγι, λέγοντας πως ήταν έτοιμοι να συνθηκολογήσουν και να γίνουν σύμμαχοί τους. Ίσως, οπότε, το αίτημα της Σπάρτης να ήταν μια σκληρή, μα βασική προϋπόθεση, για να μπορέσουν να πιστέψουν την ειλικρίνεια των Αθηναίων.
Η καθυστέρηση, ωστόσο, του Θηραμένη -που παρέμεινε περισσότερο από τρεις μήνες κοντά στον Λύσανδρο-, ερμηνεύεται με αρνητικό τρόπο από τον Ξενοφώντα. Ο ιστορικός θεωρεί πως ο Θηραμένης σκόπιμα παρέμεινε ανενεργός για τόσο μεγάλο διάστημα, περιμένοντας επί της ουσίας πότε οι Αθηναίοι θα εξαντλούνταν πλήρως από την έλλειψη τροφίμων και θα ήταν άρα έτοιμοι να δεχτούν όλους τους όρους των Σπαρτιατών, όσο επώδυνοι κι αν ήταν αυτοί. 
Ο ίδιος ο Θηραμένης, πάντως, όταν επέστρεψε στην Αθήνα ισχυρίστηκε πως άργησε τόσο πολύ γιατί ο Λύσανδρος τον κρατούσε ως αιχμάλωτο, και πως έπειτα τον διέταξε να μεταβεί στην Σπάρτη μιας και ο ίδιος δεν ήταν αρμόδιος να δώσει τις αναγκαίες απαντήσεις∙ καθώς αυτά ήταν ζητήματα που μόνο οι Έφοροι μπορούσαν να τα επιλύσουν.
Αν λάβουμε υπόψη μας πως στη συνέχεια οι Αθηναίοι εξέλεξαν τον Θηραμένη ως έναν από τους πρεσβευτές για τη διαπραγμάτευση της ειρήνευσης, τότε γίνεται αντιληπτό πως εξέλαβαν ως πειστικές τις εξηγήσεις του και πως δεν τον θεώρησαν υπεύθυνο για την πολύμηνη αργοπορία του. 

2)  Ποια δικαιοδοσία είχαν ως πρεσβευτές ο Θηραμένης και οι άλλοι;

Στον Θηραμένη και στους υπόλοιπους εννέα πρεσβευτές δόθηκε απ’ τους Αθηναίους απόλυτη δικαιοδοσία να διαπραγματευτούν με τους Σπαρτιάτες τους όρους της ειρήνευσης. Απόφαση που δήλωνε με σαφή τρόπο την απόγνωση στην οποία είχαν περιέλθει οι πολίτες της Αθήνας και τη συνεπαγόμενη θέλησή τους να ολοκληρωθούν όσο γινόταν πιο γρήγορα οι διαπραγματεύσεις, ώστε να καταστεί εφικτή η διάσωση του πληθυσμού απ’ την πλήρη έλλειψη τροφίμων. Άλλωστε, ήταν σαφές πως οι Έφοροι της Σπάρτης δεν επρόκειτο να συζητήσουν με ανθρώπους που δεν είχαν την αναγκαία και πλήρη εξουσιοδότηση για τις διαπραγματεύσεις.

3)   Ποιους όρους έθεσαν οι Λακεδαιμόνιοι;

Οι όροι που έθεταν οι Λακεδαιμόνιοι ήταν οι ακόλουθοι: οι Αθηναίοι όφειλαν α) να γκρεμίσουν τα μακρά τείχη, όπως και αυτά του Πειραιά, β) να παραδώσουν τα πλοία τους, εκτός από δώδεκα, γ) να δεχτούν πίσω τους πολίτες που είχαν εξορίσει απ’ την πόλη∙ εκείνους δηλαδή που είχαν διώξει λόγω των ολιγαρχικών τους φρονημάτων, και δ) να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες σε όλες τις πολεμικές τους δραστηριότητες είτε στη θάλασσα είτε στην ξηρά, έχοντας πλέον τους ίδιους φίλους και εχθρούς μ’ εκείνους∙ να γίνουν δηλαδή οι Αθηναίοι πιστοί σύμμαχοι των Σπαρτιατών.

4)  το κείμενο (§ 16-19) να γραφεί με τις αλλαγές:
Θηραμένης = πρέσβειςΛύσανδρος = στρατηγοί (Λακεδαιμονίων)

Τοιούτων δ ντων πρέσβεις επον ν κκλησί τι ε βούλονται ατούς πέμψαι παρ στρατηγούςεδότες ξουσι Λακεδαιμονίους πότερον ξανδραποδίσασθαι τν πόλιν βουλόμενοι ντέχουσι περ τν τειχν  πίστεως νεκα. Πεμφθέντες δ διέτριβον παρ (τος) στρατηγος τρες μνας κα πλείω, πιτηροντεςπότε θηναοι μελλον δι τ πιλελοιπέναι τν στον παντα  τι τις λέγοι μολογήσειν. [17] πε δ κον τετάρτ μηνί, πήγγειλαν ν κκλησί τι ατούς στρατηγοί τέως μν κατέχοιεν, ετα κελεύοιεν ες Λακεδαίμονα έναι· ο γρ εναι κύριοι ν ρωτντο π’ ατνλλ τος φόρους.

5)   Να καταγραφούν οι ονοματικές προτάσεις και να δηλωθεί η εξάρτηση, ο συντακτικός τους ρόλος και η εκφορά τους. (§ 16-17)

τι εδς ξει Λακεδαιμονίους: Δευτερεύουσα ειδική πρόταση ως αντικείμενο του ρήματος της κύριας πρότασης (επεν). Εκφέρεται με οριστική (και όχι ευκτική του πλαγίου λόγου), παρά την εξάρτησή της από ιστορικό χρόνο, για να δηλωθεί με έμφαση η έννοια του πραγματικού.

πότερον ξανδραποδίσασθαι τν πόλιν βουλόμενοι ντέχουσι περ τν τειχν  πίστεως νεκα: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική, διμελής, ολικής άγνοιας, ως αντικείμενο στη μετοχή εδς της ειδικής πρότασης, από την οποία και εξαρτάται. Εκφέρεται ομαλά με οριστική μιας και εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (εδς, μετοχή ενεστώτα).

πότε θηναοι μελλον δι τ πιλελοιπέναι τν στον παντα μολογήσειν: Δευτερεύουσα πλάγια ερωτηματική, μερικής άγνοιας, ως αντικείμενο στη μετοχή πιτηρν της κύριας πρότασης. Εκφέρεται με οριστική παρά τον ιστορικό χρόνο της κύριας πρότασης, για να δηλωθεί με έμφαση η έννοια του πραγματικού.

 τι τις λέγοι: Δευτερεύουσα αναφορικοϋποθετική πρόταση. Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου, καθώς το απαρέμφατο μολογήσειν (απαρέμφατο μέλλοντα), από το οποίο εξαρτάται εκλαμβάνεται ως ιστορικός χρόνος μιας και εξαρτάται από τον Παρατατικό μελλον. Με την ευκτική του πλαγίου λόγου τονίζεται το υποκειμενικό στοιχείο.

τι ατν Λύσανδρος τέως μν κατέχοι, ετα κελεύοι ες Λακεδαίμονα έναι: Δευτερεύουσες ειδικές προτάσεις, ως αντικείμενα του ρήματος πήγγειλεν της κύριας πρότασης. Εκφέρονται με ευκτική του πλαγίου λόγου καθώς εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο και τονίζεται έτσι το υποκειμενικό στοιχείο του περιεχομένου τους.

ν ρωττο π’ ατο: Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση ως γενική αντικειμενική στη λέξη κύριος. Εκφέρεται με ευκτική του πλαγίου λόγου γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (το εννοούμενο λεγε της κύριας πρότασης) και δηλώνει έτσι κάτι το υποκειμενικό και αβέβαιο.

6) Γιατί οι Αθηναίοι εξέλεξαν το Θηραμένη, έναν ολιγαρχικό, να διαπραγματευθεί την ειρήνη με τους Λακεδαιμονίους;

Ο Θηραμένης, όπως παρουσιάζεται από τον Αριστοτέλη στο έργο Αθηναίων Πολιτεία, υπήρξε ένας μετριοπαθής ολιγαρχικός που εξέφραζε ειλικρινές ενδιαφέρον για τα συμφέροντα της πόλης του. Ο Αριστοτέλης τον κατατάσσει μάλιστα στους σημαντικότερους ηγέτες που γνώρισε η Αθήνα εκείνη την περίοδο, τονίζοντας την φιλοπατρία του, και κυρίως το γεγονός πως παρά τις ολιγαρχικές του πεποιθήσεις σεβόταν πάντοτε την τήρηση των νόμων.
Είναι, επομένως, πιθανό πως οι Αθηναίοι εκτιμούσαν θετικά τις προθέσεις του Θηραμένη και πως θεωρούσαν ως πλεονέκτημα -στη συγκεκριμένη συγκυρία- το γεγονός ότι ήταν ολιγαρχικός, καθώς θα γινόταν πιο ευνοϊκά δεκτός από τους Σπαρτιάτες. Προφανώς θεώρησαν πως, αν έστελναν στην Σπάρτη έναν υπέρμαχο της δημοκρατικής παράταξης, οι Λακεδαιμόνιοι θα τον αντιμετώπιζαν εχθρικά και δεν θα ήταν διατεθειμένοι ν’ ακούσουν τις δικές του προτάσεις.
Οι Αθηναίοι, επομένως, έλαβαν υπόψη τους τη σημαντική πρότερη δράση του Θηραμένη ως στρατηγού, τα ολιγαρχικά του φρονήματα που τον καθιστούσαν φιλικό απέναντι στον Λύσανδρο και τους Σπαρτιάτες, αλλά και τη γενικότερη αίσθηση πως ήταν αφοσιωμένος στην πατρίδα του.  

7)   Να καταγραφούν τα απαρέμφατα που εξαρτώνται από λεκτικούς και κελευστικούς ρηματικούς τύπους· δίπλα στο κάθε απαρέμφατο να γραφεί η οριστική του ίδιου χρόνου στο πρώτο πληθυντικό πρόσωπο. (§ 18-19)

ποκρίναιτο (λεκτικό): εναι (ειδικό, ενεστώτα) = σμέν
κέλευον (κελευστικό): καλεν (τελικό, ενεστώτα) = καλομεν
ντέλεγον (κελευστικό): σπένδεσθαι / ξαιρεν (τελικά, ενεστώτα) =
σπενδόμεθα / ξαιρομεν
φασαν (λεκτικό): νδραποδιεν (ειδικό, μέλλοντα) = νδραποδιομεν

8)   Πώς δικαιολογείτε τη στάση των Κορινθίων-Θηβαίων απέναντι στους Αθηναίους μετά την ήττα τους; (Με βάση όσα ιστορικά δεδομένα έχετε υπόψη σας καθώς και τη γεωγραφική θέση της Κορίνθου και της Θήβας).

Σε αντίθεση με τους Σπαρτιάτες που έδειξαν σεβασμό απέναντι στην Αθήνα και στη σπουδαία βοήθεια που αυτή προσέφερε στους Περσικούς πολέμους, οι Κορίνθιοι και οι Θηβαίοι επιδίωκαν τον αφανισμό της Αθήνας. Η έντονη αυτή εμπάθεια των δύο πόλεων απέναντι στην Αθήνα έχει φυσικά την εξήγησή της στον μεταξύ τους οικονομικό ανταγωνισμό και στην επιθυμία τους να αποτρέψουν οποιαδήποτε πιθανότητα αναβίωσης της μέχρι πρότινος πανίσχυρης Αθήνας.
Ας έχουμε υπόψη μας πως στα τέλη των Περσικών πολέμων, κατά το 478 π.Χ., η Αθήνα είχε δημιουργήσει την Αττική-Δηλιακή συμμαχία που της προσέφερε τεράστια πλεονεκτήματα τόσο απέναντι στους παραδοσιακούς της αντιπάλους, τους Σπαρτιάτες, όσο και απέναντι στις γειτονικές της πόλεις, την Κόρινθο και τη Θήβα. Η κυριαρχία της Αθήνας απειλούσε τα εμπορικά συμφέροντα των Κορινθίων, ενώ αντίστοιχα οι Θηβαίοι αισθάνονταν διαρκώς ευάλωτοι απέναντι στην ολοένα αυξανόμενη δύναμη της Αθήνας. Η Βοιωτία, άλλωστε, μετά το πέρας των Περσικών πολέμων είχε περιέλθει υπό τον έλεγχο της Αθήνας, αφού οι Θηβαίοι στη μάχη των Πλαταιών (479 π.Χ.) είχαν προδώσει τους υπόλοιπους Έλληνες κι είχαν συμμαχήσει με τους Πέρσες. Έτσι, η Θήβα είχε υπομείνει την επικυριαρχία της Αθήνας για αρκετές δεκαετίες, ενώ στη μάχη της Τανάγρας το 457 π.Χ. και με τη βοήθεια της Σπάρτης είχε καταφέρει για πρώτη φορά να νικήσει τους Αθηναίους. Μια πρόσκαιρη, βέβαια, νίκη, καθώς λίγους μήνες μετά στα Οινόφυτα οι Αθηναίοι θα κερδίσουν εκ νέου και θα κατοχυρώσουν για μια ακόμη δεκαετία την κυριαρχία τους στη Βοιωτία. Μόλις το 447 π.Χ. με τη μάχη της Κορώνειας θα κατορθώσουν οι Θηβαίοι να αποδεσμευτούν από τον έλεγχο των Αθηναίων.
Χαρακτηριστικό, μάλιστα, για τις προθέσεις της Κορίνθου και της Θήβας απέναντι στην Αθήνα είναι και το γεγονός πως οι δύο αυτές πόλεις δεν είχαν καν επικυρώσει τη συνθήκη ειρήνης του Νικία το 421 π.Χ., που τερμάτιζε το πρώτο μέρος του Πελοποννησιακού πολέμου (τον Αρχιδάμειο πόλεμο 431-421 π.Χ.), με τη σύναψη πεντηκονταετούς ειρήνης. Η Κόρινθος δεν είχε πάρει πίσω την Κέρκυρα και την Ποτίδαια, ενώ η ομοσπονδία των Βοιωτικών πόλεων με προεξάρχουσα τη Θήβα αποζητούσε τη δυνατότητα να εδραιώσει τη δύναμή της. Εύλογα, λοιπόν, τόσο η Κόρινθος όσο και η Θήβα, δεν ήθελαν απλώς μια συμβιβαστική συνθήκη με τους Αθηναίους, αλλά την πλήρη καταστροφή τους, ώστε να έχουν το ελεύθερο να εξυπηρετήσουν τα οικονομικά και επεκτατικά τους σχέδια.   

9)   Υπογραμμίστε τη σωστή απάντηση:

α) το ρήμα πομαι (§20) σημαίνει:

προηγούμαι
ακολουθώ
υποτάσσομαι
επαναστατώ

β) ο κύριος ρηματικός τύπος της προτάσεως «φ’ ... θάλαττα» (§20) είναι:

καθελόντας
νομίζοντας
πεσθαι
γονται

10. Οι όροι της ειρήνης: α) Ποιοι ήταν οι όροι σύμφωνα με το κείμενο του Ξενοφώντος, β) Οι ρηματικοί τύποι που δηλώνουν τους όρους βρίσκονται άλλοι στον ενεστώτα και άλλοι στον αόριστο. Ποια είναι η σημασία αυτής της διαφοράς; γ) Ποιος είναι ο στόχος καθενός από τους όρους; δ) Ποιον όρο θεωρεί κύριο ο Ξενοφών και ποιοι όροι αποτελούν προϋπόθεση για τον κύριο όρο;

α) Οι όροι που έθεταν οι Λακεδαιμόνιοι ήταν οι ακόλουθοι:

1) να γκρεμίσουν τα μακρά τείχη, όπως και αυτά του Πειραιά,
2) να παραδώσουν τα πλοία τους, εκτός από δώδεκα,
3) να δεχτούν πίσω τους πολίτες που είχαν εξορίσει απ’ την πόλη∙ εκείνους δηλαδή που είχαν διώξει λόγω των ολιγαρχικών τους φρονημάτων,
4) να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες σε όλες τις πολεμικές τους δραστηριότητες είτε στη θάλασσα είτε στην ξηρά, έχοντας πλέον τους ίδιους φίλους και εχθρούς μ’ εκείνους∙ να γίνουν δηλαδή οι Αθηναίοι πιστοί σύμμαχοι των Σπαρτιατών.

β) Οι όροι που αναφέρονται στο γκρέμισμα των τειχών (καθελόντας), στην παράδοση των πλοίων (παραδόντας) και στην επιστροφή των πολιτικών εξόριστων (καθέντας), δίνονται σε αόριστο χρόνο, καθώς αφενός αποτελούν πράξεις που θα γίνουν μία φορά και αφετέρου γιατί επί της ουσίας είναι οι δευτερεύοντες όροι σε σχέση με τον βασικό όρο που είναι να έχουν στο εξής (νομίζοντας) τους ίδιους φίλους και εχθρούς με τους Σπαρτιάτες, και να τους ακολουθούν (πεσθαι) σε κάθε τους πολεμική δραστηριότητα. Οι τελευταίοι αυτοί και βασικότεροι όροι δίνονται με ενεστώτα για να τονιστεί η διάρκειά τους, μιας και αφού ολοκληρώσουν οι Αθηναίοι τις αρχικές προϋποθέσεις, στην πορεία θα είναι πιστοί σύμμαχοι της Σπάρτης και θα τη συνοδεύουν σε κάθε της νέα επεκτατική ή αμυντική αναμέτρηση.

γ) - Το γκρέμισμα των τειχών έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς με τον τρόπο αυτό η Αθήνα και ο Πειραιάς θα είναι ευάλωτοι σε μελλοντικές επιθέσεις/επεμβάσεις των Σπαρτιατών, και άρα θα τίθενται πιο εύκολα υπό τον έλεγχό τους. Η ισχυρή οχύρωση της Αθήνας την προστάτευε πλήρως και την καθιστούσε έναν εξαιρετικά δύσκολο αντίπαλο. Παράλληλα, τα ισχυρά αυτά τείχη ήταν και σε συμβολικό επίπεδο μια ένδειξη οικονομικής και στρατιωτικής ευρωστίας, γι’ αυτό κι οι Σπαρτιάτες ήθελαν με το γκρέμισμά τους να καταστεί σαφής η ήττα και η ταπείνωση των Αθηναίων.
- Ο στόλος των Αθηναίων αποτελούσε, μαζί με τα τείχη, ένα από τα ισχυρότερα όπλα τους, που τους βοηθούσαν όχι μόνο στις πολεμικές αναμετρήσεις, αλλά τους διασφάλιζαν και μεγάλο πλούτο με τη διεξαγωγή του εμπορίου. Επομένως, η παράδοση των πλοίων εκμηδένιζε αυτομάτως τόσο τη στρατιωτική όσο και την οικονομική υπεροχή της Αθήνας.
- Οι εξόριστοι Αθηναίοι ήταν πολίτες ολιγαρχικών φρονημάτων και άρα, ως ένα βαθμό, ήταν φιλικά προσκείμενοι στη Σπάρτη και στις οικονομικές και πολιτικές αντιλήψεις που εκείνη πρέσβευε. Η επιστροφή τους, οπότε, θα ενίσχυε την αντιπολιτευτική μερίδα και θα δυσχέραινε οποιαδήποτε προσπάθεια συνασπισμένης και σύσσωμης αντίδρασης κατά της Σπάρτης. 
- Η απόλυτη υποταγή της Αθήνας στην Σπάρτη, όπως αυτή προκύπτει τόσο από το αίτημα να έχουν πια τους ίδιους φίλους και εχθρούς, και φυσικά από την υποχρέωση των Αθηναίων να συνοδεύουν τους Σπαρτιάτες στις μελλοντικές τους πολεμικές δράσεις, επισφραγίζει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο την ήττα των Αθηναίων. Με τους όρους αυτούς η Αθήνα έπαυε εκ των πραγμάτων να ηγείται της αθηναϊκής συμμαχίας, και ήταν αναγκασμένη να λειτουργεί ως επικουρικό σώμα των Σπαρτιατών, αναγνωρίζοντας έτσι την κυριαρχία της Σπάρτης και την ηγετική της θέση στον ελληνικό χώρο.  

δ) Ο Ξενοφώντας θεωρεί ως βασικό όρο την υποχρέωση των Αθηναίων να έχουν στο εξής τους ίδιους φίλους και τους ίδιους εχθρούς με τους Σπαρτιάτες, καθώς και την υποχρέωσή τους να τους συνοδεύουν σε κάθε πολεμική δραστηριότητα τόσο στη θάλασσα όσο και στην ξηρά. Ενώ, το γκρέμισμα των τειχών, την παράδοση των πλοίων και την επιστροφή των εξόριστων, τα θεωρεί ως προϋποθέσεις για την εφαρμογή του βασικού όρου. 

11. Στο κείμενο τονίζεται ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Θηραμένη. Να καταγραφούν οι λέξεις που δείχνουν τον ιδιάζοντα ρόλο του (φανερό/αφανή, επίσημο/ανεπίσημο)των ρημάτων να γραφεί το γ' εν. πρόσ. ενεστώτα και παρατατικού (π.χ. πέμψαι —> πέμπει, πεμπε), των ονομάτων η ονομ. και γεν. ενικού (π.χ. πρεσβευτής, πρεσβευτο).

Ρήματα – Ρηματικοί τύποι
επεν  λέγει / λεγε(ν)
πέμψαι  πέμπει / πεμπε
εδς  οδε / δει(ν)
ξει  κει / κε
πεμφθες  πέμπεται / πέμπετο
διέτριβε  διατρίβει / διέτριβε
πιτηρν  πιτηρε / πετήρει
κε  κει / κε
πήγγειλεν  παγγέλλει / πήγγελλε
κατέχοι  κατέχει / κατεχε
κελεύοι  κελεύει / κέλευε
έναι  εσι / ει
ρωττο  ρωτται / ρωττο
ρέθη  αρεται / ρετο
σαν  στί / ν
ρωτώμενοι  ρωτται / ρωττο
κοιεν  κει / κε
επον  λέγει / λεγε(ν)
καλεν  καλε / κάλει
κον  κει / κε
πανέφερον  παναφέρει / πανέφερε
εσιόντας  εσεισι / εσει
περιεχετο  περιχεται / περιεχετο
κοιεν  κει / κε
πήγγελλον  παγγέλλει / πήγγελλε
προηγόρει  προηγορε / προηγόρει
λέγων  λέγει / λεγε
ντειπόντων  ντιλέγει / ντέλεγε
συνεπαινεσάντων  συνεπαινε / συνεπνει

Ονόματα
ν κκλησί  κκλησία / κκλησίας
μνας  μήν / μηνός
πρεσβευτς  πρεσβευτής / πρεσβευτο
ατοκράτωρ  ατοκράτωρ / ατοκράτορος
δέκατος  δέκατος / δεκάτου
π τίνι λόγ  λόγος / λόγου
πρέσβεις  πρεσβευτής / πρεσβευτο
ατοκράτορες  ατοκράτωρ / ατοκράτορος
περ ερήνης  ερήνη / ερήνης
πρακτοι  πρακτος / πράκτου


Θέματα για συζήτηση

Πώς δικαιολογείται η στάση των Λακεδαιμονίων απέναντι στην ηττημένη Αθήνα;

Παρόλο που οι Λακεδαιμόνιοι ήταν διαχρονικά αντίπαλοι των Αθηναίων και είχαν κάθε λόγο να θέλουν την καταστροφή της Αθήνας, εντούτοις αντέδρασαν με ιδιαίτερη αποφασιστικότητα απέναντι στις ολέθριες αυτές προτάσεις των Κορινθίων και των Θηβαίων και προστάτευσαν στο βαθμό που μπορούσαν τους Αθηναίους. Η δική τους θέση ήταν πως ποτέ δεν θα επιδίωκαν την υποδούλωση μιας ελληνικής πόλης που είχε προσφέρει τόσο σημαντικές υπηρεσίες στις δύσκολες στιγμές που έζησαν όλοι οι Έλληνες, όταν δέχονταν επίθεση από τους Πέρσες.
Οι Σπαρτιάτες  έλαβαν υπόψη τους και τον όρκο που είχαν δώσει μαζί με τους Αθηναίους πριν από τη μάχη των Πλαταιών, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο πως δεν έθεταν τα όποια συμφέροντά τους πάνω από την ιερότητα μιας τόσο σημαντικής δέσμευσης.  Ο όρκος αυτός, δεν δέσμευε τους Θηβαίους, μιας και αυτοί είχαν ήδη προδώσει τους υπόλοιπους Έλληνες∙ δέσμευε ωστόσο τους Κορίνθιους, οι οποίοι όμως μιας και βρίσκονταν τόσο κοντά στην Αθήνα τη θεωρούσαν πάντοτε ως μια απειλή που πρέπει να εκμηδενιστεί.  
Σημαντικό ρόλο, επίσης, στην απόφαση των Σπαρτιατών έπαιξαν και τα επιμέρους οικονομικά και πολιτικά συμφέροντά τους, καθώς αντιλαμβάνονταν πως μια ενδεχόμενη καταστροφή της Αθήνας θα άφηνε πράγματι ανοιχτό το πεδίο για την ισχυροποίηση της Κορίνθου και της Θήβας, προκαλώντας στο μέλλον νέες πηγές ανησυχίας και νέους πιθανούς αντιπάλους για την ίδια τη Σπάρτη. Η διατήρηση, επομένως, της Αθήνας εξυπηρετούσε μακροπρόθεσμα τα συμφέροντα των Λακεδαιμονίων, μιας και θα μπορούσε σύντομα να λειτουργήσει εκ νέου ως ανάχωμα στις φιλοδοξίες των Κορινθίων και των Θηβαίων.

Να εντοπίσετε στο κείμενο του λεγόμενου «ρκου τν Πλαταιν» (που έκαναν οι Έλληνες πριν από τη μάχη, 479 π.Χ.) τα σημεία, στα οποία πιθανώς στήριξαν οι Λακεδαιμόνιοι τις αποφάσεις τους για την τύχη των Αθηναίων.

ρκος ν μοσαν θηναίοι τε μελλον μάχεσθαι πρς τος βαρβάρους.
Μαχομαι ως ν ζ, κα ο περ πλέονος ποήσομαι τ ζν  τ λεύθερος εναι, κα οκ πολείψω τν ταξίαρχον οδ τν νωμοτάρχην οτε ζντα οτε ποθανόντα, κα οκ πειμι ἐὰν μ ο γεμόνες φηγνται, κα ποιήσω τι ν ο στρατηγο παραγγείλωσιν, κα τος ποθανόντας τν συμμαχεσαμένων θάψω ν τ ατ κα θαπτον οδένα καταλείψω· κα νικήσας μαχόμενος τος βαρβάρους δεκατεύσω τν Θηβαίων πόλιν, κα οκ ναστήσω θήνας οδέ Σπάρτην οδέ Πλαταις οδέ τν λλων πόλεων τν συμμαχεσαμένων οδεμίανοδέ λιμ περιόψομαι ργομένους οδέ δάτων ναματιαίων ερξω οτε φίλους ντας οτε πολεμίους. Κα ε μν μπεδορκοίην τ έν τ ρκ γεγραμμένα,  πόλις μή νοσος εη, ε δ μή, νοσοίη· κα πόλις μή πόρθητος εη, ε δ μή, πορθοτο· κα φέροι μή, ε δ μή, φορος εη· κα γυνακες τίκτοιεν οικότα γονεσιν, ε δ μή, τέρατα· κα βοσκήματα τίκτοι οικότα βοσκήμασι, ε δ μή, τέρατα. Τατα μόσαντες, κατακαλύψαντες τ σφάγια τας σπίσιν π σάλπιγγος ρν ποιήσαντο, ε τι τν μωμομένων παραβαίνοιεν κα μ μπεδορκο(ε)ν τ ν τ ρκ γεγραμμένα, ατος γος εναι τος μόσασιν.
[Ο όρκος βρέθηκε το 1925 σε στήλη των Αχαρνών]

Όρκος τον οποίο έδωσαν οι Αθηναίοι πριν από τη μάχη με τους βαρβάρους.
Θα μάχομαι όσο ζω, και δε θα προτιμήσω τη ζωή από την ελευθερία, και δε θα εγκαταλείψω τον ταξίαρχο ούτε τον ενωματάρχη ούτε ζωντανό ούτε νεκρό, και δε θα φύγω αν δε με οδηγούν οι ανώτεροι μου, και θα εκτελέσω ό,τι διατάξουν οι στρατηγοί, και τους πεθαμένους συμπολεμιστές μου θα τους θάψω στο πεδίο της μάχης και δε θα αφήσω κανέναν άταφο· και, αφού νικήσω πολεμώντας τους βαρβάρους, θα επιβάλω τον φόρο της δεκάτης στην πόλη των Θηβαίων και δε θα ξεσπιτώσω τους πολίτες της Αθήνας ούτε της Σπάρτης ούτε των Πλαταιών ούτε καμιάς από τις άλλες πόλεις, που αγωνιστήκαμε μαζί, ούτε θα τους αφήσω να βασανίζονται από πείνα, ούτε θα τους εμποδίσω από τρεχούμενα νερά ούτε αν είναι φίλοι ούτε εχθροί. Και αν τηρώ και εφαρμόζω όσα είναι γραμμένα στον όρκο, η πόλη μου ας έχει υγεία, αν όχι, αρρώστια και η πόλη μου ας είναι απόρθητη, αλλιώς, ας κυριευθεί· και ας είναι εύφορη, αλλιώς, άφορη· και οι γυναίκες ας γεννάνε παιδιά που να μοιάζουν στους γονείς τους, αλλιώς, τέρατα· και ας γεννούν και τα ζώα όμοια με ζώα, αλλιώς, τέρατα. Αφού ορκίστηκαν αυτά και σκέπασαν τα σφάγια με τις ασπίδες τους, έριξαν κατάρα ενώ ηχούσε η σάλπιγγα, αν παραβούν κάτι από όσα ορκίστηκαν και δεν τηρούν τα γραμμένα στον όρκο, το κρίμα να πέσει απάνω τους.

Ο όρκος που δόθηκε από τους Έλληνες συμμάχους σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, έπρεπε να αντανακλά την πρόθεσή τους να δεσμευτούν απόλυτα στη μεταξύ τους συνεργασία, γι’ αυτό και συνοδεύτηκε από βαριές ρήτρες εν είδει αναθέματος σε περίπτωση αθέτησής του, αλλά και από την κατάρα που έριξαν κατά την επισφράγισή του.
Παρατηρούμε, επομένως, πως ορκίζονται ότι στο μέλλον δεν θα διώξουν ποτέ από τα σπίτια τους τούς πολίτες της Αθήνας, της Σπάρτης και των λοιπών συμμάχων, ούτε θα τους αφήσουν να πεινάνε, ούτε θα τους στερήσουν το νερό είτε είναι φίλοι είτε εχθροί. Ορκίζονται, δηλαδή, πως θα παραμείνουν σταθερά φιλάνθρωποι απέναντι στις πόλεις με τις οποίες συνεργάζονται σ’ αυτή τη μάχη, ακόμη κι αν στην πορεία δε διατηρήσουν μια φιλική σχέση. Και για να ισχυροποιήσουν αυτή τη δέσμευση περιλαμβάνουν την ακόλουθη ευχή στον όρκο τους:  «Και αν τηρώ και εφαρμόζω όσα είναι γραμμένα στον όρκο, η πόλη μου ας έχει υγεία, αν όχι, αρρώστια και η πόλη μου ας είναι απόρθητη, αλλιώς, ας κυριευθεί∙ και ας είναι εύφορη, αλλιώς, άφορη∙ και οι γυναίκες ας γεννάνε παιδιά που να μοιάζουν στους γονείς τους, αλλιώς, τέρατα∙ και ας γεννούν και τα ζώα όμοια με ζώα, αλλιώς, τέρατα.»
Οι Λακεδαιμόνιοι άρα θεώρησαν πως πρέπει να τηρήσουν τον όρκο τους και να μην επιδιώξουν την πλήρη καταστροφή της Αθήνας -να μην εκδιώξουν τους τότε συναγωνιστές στους απ’ τις εστίες τους-, κρίνοντας πως ο όρκος αυτός κι η μάχη που ακολούθησε προσέφεραν μια μεγάλη βοήθεια σε όλους τους Έλληνες.

Να επισημάνετε τις διαφορές ανάμεσα στο κείμενο του Ξενοφώντος για τους όρους τους ειρήνης και το κείμενο του Πλουτάρχου, που ακολουθεί:

Λακεδαιμονίων στν κοσαι λεγόντων, ς Λύσανδρος μν γραψε τος φόροις τάδε· «λώκαντι τα θναι», Λυσάνδρ δ’ ντέγραψαν ο φοροι· «'ρκει τ γε αλώκειν», λλ’ επρεπείας χάριν οτος  λόγος πέπλασται, τ δ’ ληθινόν δόγμα τν φόρων οτως εχε: «Τάδε τ τέλη τν Λακεδαιμονίων γνω· καββαλόντες [ες] τν Πειραι κα τ μακρ σκέλη, κα κβάντες κ πασν τν πολέων, τς ατν γν χοντες, τατά κα δρντες τν εράναν χοιτε, α χρήδοιτε, κα τς φυγάδας νέντες, περ τν ναν τ πλήθεος, κοόν τί κα τηνε δοκέοι, τατα ποιέετε».

Μπορεί να ακούσει κανείς να λένε οι Λακεδαιμόνιοι ότι ο Λύσανδρος έγραψε αυτά στους εφόρους «Κατελήφθησαν αι Αθήναι». Στον Λύσανδρο απάντησαν οι έφοροι «Αρκεί το ότι κατελήφθησαν». Η διήγηση αυτή έχει πλαστεί για να δείξει ανώτερη συμπεριφορά· η αληθινή απόφαση των εφόρων ήταν η εξής: «Αυτά αποφάσισαν οι υπεύθυνοι των Λακεδαιμονίων· αφού γκρεμίσετε τον Πειραιά και τα μακρά τείχη και αφού αποχωρήσετε από όλες τις πόλεις διατηρώντας μόνο τη δική σας, αν τα πράξετε αυτά, μπορείτε να έχετε ειρήνη, αν θέλετε, και αφού αφήσετε, να γυρίσουν οι εξόριστοι· για τον αριθμό των πλοίων, να κάνετε ό,τι αποφασιστεί επί τόπου.
[Πλουτ., Λύσανδρος, κεφ. 14].

Στην πρώτη εκδοχή που δίνει ο Πλούταρχος οι Σπαρτιάτες παρουσιάζονται να επιδεικνύουν μια εξαιρετικά ανώτερη συμπεριφορά, καθώς φαίνεται πως αρκούνται στο γεγονός και μόνο ότι η Αθήνα είχε καταληφθεί. Ωστόσο, στη δεύτερη εκδοχή, που παρουσιάζει την αληθινή τους στάση, διατυπώνονται οι βαρείς όροι της συνθηκολόγησης∙ οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό συμπίπτουν με τους όρους που καταγράφει ο Ξενοφώντας. Διαφοροποιήσεις εντοπίζουμε στα εξής σημεία: α) το αίτημα να αποχωρήσουν απ’ όλες τις άλλες πόλεις της συμμαχίας τους κρατώντας μόνο τη δική τους, δεν καταγράφεται από τον Ξενοφώντα, β)για το ζήτημα των πλοίων δεν δίνεται απ’ τον Πλούταρχο σαφής αριθμός και γ) δεν καταγράφεται από τον Πλούταρχο το αίτημα των Σπαρτιατών να είναι στο εξής οι Αθηναίοι σύμμαχοί τους και να τους ακολουθούν σε όποια πολεμική δραστηριότητα αναλαμβάνουν. 


Δημοσίευση σχολίου

0Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου (0)