8/10/22
Η νέα τάση με το @ για τη χρήση του γένους περνάει και στα ελληνικά - Το χρειάζεται όμως αυτό η γλώσσα μας;
Γράφει η Τάνια Γεωργιοπούλου
Άνοιξε την πόρτα µε πάταγο. Ηταν φανερό ότι ήταν έξαλλ@. «Πήγαµε εδώ δίπλα να πάρουµε ένα σουβλάκι. Ξέρεις τι µας είπε, µόλις µας είδε; Βρε καλώς τις κοπέλες! Τις κοπέλες; Ποι@ τ@ έδωσε το δικαίωμα να βγάζει συμπεράσματα σε σχέση με το φύλο μας;». Δυσκολεύτηκα πολύ να περιγράψω το παραπάνω περιστατικό –το οποίο είναι αληθινό– χωρίς να χρησιμοποιήσω αντωνυμίες και καταλήξεις που να παραπέμπουν σε κάποιο από τα δύο φύλα, σεβόμενη την επιθυμία του ατόμου που πρωταγωνίστησε σε αυτό. Η χρήση ουδέτερης ως προς το φύλο γλώσσας για την ελληνική πραγματικότητα είναι κάτι σχεδόν άγνωστο. Η νέα τάση έχει ενσωματωθεί σε μεγάλο βαθμό στην Αμερική και στη Βρετανία αλλά και στις ευρωπαϊκές χώρες. Απηχεί την ανάγκη κάποιων ανθρώπων να γίνουν περισσότερο ορατοί. Είναι όμως και μια πολιτική αντίδραση στα όρια των κοινωνιών και της γλώσσας, αφού η γλώσσα που χρησιμοποιούμε διαμορφώνει και διαμορφώνεται από τον τρόπο που σκεφτόμαστε.
Τα ερωτήματα πολλά και περίπλοκα: Πόσο εύκολα αλλάζει η γλώσσα; Πώς μπορούμε να βρούμε λέξεις για να ονοματίσουμε τις νέες διεκδικήσεις; Και ποιος είναι ο αντίλογος στις αντιρρήσεις που διατυπώνονται; «Η γλώσσα λειτουργεί στη βάση της διαρκούς συνύπαρξης και συμμετοχής. Δεν τη μαθαίνουμε απλώς, τη συνδημιουργούμε ανά πάσα στιγμή. Η συμμετοχή μας σε αυτή τη δημιουργία εξασφαλίζει τη συνέχισή της και όχι η γραμματική και το συντακτικό. Γι’ αυτό άλλωστε όταν μια γλώσσα σταματάει να μιλιέται την ονομάζουμε “νεκρή” γλώσσα», λέει ο Δημήτρης Παπανικολάου, αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών και εταίρος του κολεγίου St. Cross στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Στην Αμερική και στη Βρετανία η χρήση αντωνυμιών που δεν προσδιορίζουν το φύλο καθώς και οι καταλήξεις που προσπαθούν να μην είναι θηλυκές ή αρσενικές, είναι υποχρεωτικές στην επίσημη επικοινωνία στα πανεπιστημιακά ιδρύματα αλλά και στις επιχειρήσεις.
Τhey και them
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις αντωνυμίες they/them, που έχουν γίνει πολύ δημοφιλείς στις αγγλόφωνες χώρες τα τελευταία χρόνια, αυτές λειτουργούν πέρα από το δίπολο «αρσενικό-θηλυκό» (he/him και she/her). Ετσι, παρότι στην παραδοσιακή χρήση της γλώσσας υποδηλώνουν πληθυντικό αριθμό, χρησιμοποιούνται και για να περιγράψουν ένα άτομο όταν το φύλο του είναι άγνωστο, όταν επιθυμεί να το κρατήσει άγνωστο ή όταν αυτοπροσδιορίζεται ως non-binary (μη δυαδικό). Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και η πλειοψηφία των κολεγίων του, έχει λάβει απόφαση για την υποχρεωτική χρήση συμπεριληπτικής γλώσσας στα επίσημα έγγραφά του. Το 2015, το Αγγλικό Λεξικό της Οξφόρδης (Oxford English Dictionary – OED) προσέθεσε στα λήμματά του τη φυλετικά ουδέτερη προσφώνηση «Mx», μαζί με τα Mr (κύριος), Mrs (κυρία), Ms/Miss (δεσποινίς) κ.λπ., ώστε να εκπροσωπούνται επίσημα τα άτομα που δεν θέλουν να δηλώνουν το φύλο τους. Το Mx χρησιμοποιείται ήδη σε επίσημα έγγραφα στην Αγγλία.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (Ε.Κ.) έχει δεσμευτεί να χρησιμοποιεί σε κάθε γραπτή ή προφορική επικοινωνία του ουδέτερη ως προς το φύλο γλώσσα. Το 2008 το Ε.Κ. αποφάσισε την έκδοση πολυγλωσσικών οδηγών χρήσης ουδέτερης ως προς το φύλο γλώσσας και το 2018 επανέλαβε τη βούλησή του ζητώντας την επικαιροποίηση των εγχειριδίων. Οι οδηγοί αυτοί παρέχουν πρακτικές συμβουλές σε όλες τις επίσημες γλώσσες σχετικά με τη χρήση δίκαιης και συμπεριληπτικής ως προς το φύλο γλώσσας. Σκοπός της ουδέτερης ως προς το φύλο γλώσσας είναι να αποφεύγονται επιλογές λέξεων στις οποίες μπορεί να αποδοθεί χαρακτήρας προκατάληψης, διάκρισης ή απαξίωσης, επειδή υπονοούν ότι ένα βιολογικό ή κοινωνικό φύλο είναι ο κανόνας.
Το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και η πλειοψηφία των κολεγίων του, έχει λάβει απόφαση για την υποχρεωτική χρήση συμπε-ριληπτικής γλώσσας στα επίσημα έγγραφά του.
«Στο πανεπιστήμιο γίνεται απολύτως σεβαστή η δήλωση της αντωνυμίας που κάθε άτομο κάνει για τον εαυτό του και με την οποία θέλει να του απευθύνονται. Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, ακόμα και αν χαμογελάσεις την ώρα που αποκαλείς κάποιον “they” πρόκειται για βαρύτατο παράπτωμα», τονίζει ο κ. Δημήτρης Παπανικολάου. Στα e-mails που έρχονται από το εξωτερικό, επισημαίνουν πανεπιστημιακοί, εκδότες και επιχειρηματίες, μετά το όνομα και πριν από τον επαγγελματικό τίτλο, είναι υποχρεωτικό να αναφέρονται οι αντωνυμίες που επιθυμούν οι αποστολείς να χρησιμοποιούν οι άλλοι όταν τους απευθύνονται: he/him, she/her, they/them.
Η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δίνοντας μεγαλύτερη ελευθερία ως προς τον αυτοπροσδιορισμό έχει λειτουργήσει απελευθερωτικά και πολλαπλασιαστικά ως προς την εξάπλωση της «ουδέτερης γλώσσας».
Πόσο εύκολο είναι να γίνει αυτή η αλλαγή στην καθημερινότητα; «Είναι πολύ δύσκολο, ειδικά όταν βρίσκεσαι σε μια συνάντηση με πολλά άτομα και πρέπει να θυμάσαι να αποκαλείς σωστά όλους τους παρευρισκομένους. Αλλά είναι υποχρεωτικό», αναφέρει ανώτατο στέλεχος διαφημιστικής εταιρείας στις ΗΠΑ.
Η αγγλική γλώσσα μπορεί να ενσωματώσει πιο εύκολα τις αλλαγές; «Στην αγγλική γλώσσα υπάρχει μια παράδοση στο “they” την οποία οι χρήστες της γλώσσας εκτός Αγγλίας μπορεί να μη γνωρίζουν. Στα παλαιά αγγλικά κείμενα χρησιμοποιούνταν το they. Στον Σαίξπηρ για παράδειγμα είναι συχνό. Ωστόσο κάθε γλώσσα έχει τα δικά της προβλήματα στο θέμα της συμπερίληψης», εξηγεί ο κ. Παπανικολάου.
Το… παπάκι
Πόσο βάρος να σηκώσει ένα παπάκι. Με αυτή τη φράση ο μεταφραστής Λύο Καλοβυρνάς εξηγεί για ποιους λόγους η χρήση του @ που συχνά επιλέγεται στην κατάληξη προκειμένου να αποφευχθεί η αναφορά του φύλου δεν είναι κατάλληλη. Καθώς δεν υπάρχει φωνητική απόδοση μπορεί να ερμηνευτεί κατά βούληση από εκείνον που διαβάζει ή απαγγέλλει ένα κείμενο. Το Κέντρο Εκπαίδευσης Μεταφραστών το 2018 εξέδωσε ένα εγχειρίδιο-οδηγό προς τα μέλη του σε σχέση με τη χρήση ουδέτερης ως προς το φύλο γλώσσας. Σε αυτή προτείνεται μεταξύ άλλων και η χρήση διπλών καταλήξεων, άρθρων ή αντωνυμιών. Η συγκεκριμένη λύση αντιμετωπίζει μεν το θέμα της ισότητας των φύλων, δεν καταφέρνει όμως να συμπεριλάβει και τα άτομα που δεν δέχονται τον δυαδικό χωρισμό, τα οποία θεωρούν ότι δεν χωράνε στο πλαίσιο που ορίζει το δίπολο άντρας – γυναίκα. Σε πολλές περιπτώσεις, έτσι, στα ελληνικά υιοθετείται η χρήση του ουδέτερου «το» για να εκφράσει το gender neutral.
«Συνάδελφοι χρησιμοποιούν το όλοι/όλες/όλα όταν απευθύνονται σε ακροατήριο. Με προβληματίζει αυτό, ποια είναι τα όρια της γλώσσας», λέει ο κ. Παπανικολάου. Oμως αν αυτό διαλέγουν εκείνοι που τους αφορά, «πρέπει να ακούσουμε με ταπεινότητα, να μάθουμε, να καταλάβουμε. Γιατί δεν μιλάμε για τις δικές μας ανάγκες», καταλήγει.
«Ευκαιρία να ψάξουμε τα όρια της έκφρασης και της γλώσσας μας»
Ο συγγραφέας Φίλιππος Μανδηλαράς γράφει εδώ και μερικούς μήνες ένα μυθιστόρημα για δύο κορίτσια τα οποία αισθάνονται ότι βρίσκονται εκτός του διπόλου άντρας – γυναίκα, είναι gender fluid. Φυσικά το θέμα της γλώσσας και το πώς πρέπει να τη διαχειριστεί, τον έχει προβληματίσει ιδιαίτερα σε αυτό το εγχείρημα. Εκτιμά ότι η διεκδίκηση να χρησιμοποιείται μια ουδέτερη ως προς το φύλο γλώσσα, είναι ένας τρόπος να διοχετεύσουν οι νέοι άνθρωποι την αντίδρασή τους στο παρελθόν, μια αντίδραση που ξεπερνά τα όρια της LGTB κοινότητας. «Μια αντίδραση στις ταμπέλες που αφορούν στην ανατομία. Κάποια νέα παιδιά λένε: “Δεν είμαι ούτε άντρας ούτε γυναίκα, δεν εντάσσομαι πουθενά, δεν θέλω να με τοποθετήσεις”. Ολο αυτό είναι κάτι πολύ πιο μεγάλο, από το να πεις “είμαι gay”».
Η γλώσσα όμως μπορεί να αλλάξει, να προσαρμοστεί; «Η γλώσσα είναι κάτι παρά πολύ παλιό και δεν μετακινείται εύκολα. Το να αλλάξεις τη συνήθεια της γλώσσας είναι σαν να αμφισβητείς ότι ξυπνάμε το πρωί. Σαν να λες, γιατί από εδώ και πέρα να μην ξυπνάμε το απόγευμα; Αν πάμε να κλείσουμε αυτό που συμβαίνει στα όρια της συζήτησης για το φύλο, το μικραίνουμε, το περιορίζουμε.
Είναι μια ευκαιρία να διερευνήσουμε στοιχεία για τη γλώσσα μας. Η ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει το ουδέτερο και είμαστε πολύ τυχεροί σε αυτό, είναι μια πιο ανοιχτή γλώσσα σε σχέση με την αγγλική ή τη γαλλική που έχουν δύο γένη. Τι είναι λοιπόν τα ουδέτερα και τι σηματοδοτούν; Λέμε «ο άντρας» και «η γυναίκα», αλλά λέμε «το μωρό», «το παιδί», «το αγόρι», «το κορίτσι».
Η ελληνική γλώσσα δηλώνει το φύλο αλλά κρατάει το ουδέτερο έως ότου το άτομο αποκτήσει ώριμα χαρακτηριστικά. Και ακόμη παραπέρα γιατί λέμε «ο ήλιος» αλλά «η θάλασσα»; Η γλώσσα είναι η πατρίδα μας και ίσως αυτό που συμβαίνει είναι μια αφορμή να ανοίξουμε τη συζήτηση και να την εξερευνήσουμε.
«Μαμά, μην κριντζάρεις» – Τι ελληνικά μιλάνε οι νέοι σήμερα;
«Έχει πολύ μουντ γκανγκ»: Αυτή τη φράση χρησιμοποίησε μία 14χρονη μαθήτρια συνομιλώντας με την μητέρα της, που έμεινε να την κοιτάει με ανοιχτό το στόμα, καθώς δεν είχε καταλάβει τίποτα. Η μαθήτρια εννοούσε πως… «έχει πολύ ωραίο παρεάκι».
Κάθε γενιά επικοινωνεί με έναν γλωσσικό κώδικα, που μοιάζει ξένος με ό,τι γνώριζαν οι προηγούμενες. Στη γλώσσα των σημερινών νέων υπάρχουν πολλές νέες λέξεις, σε μεγάλο βαθμό επηρεασμένες από την τριβή με το διαδίκτυο, ιδιαίτερα με τα social media, τις μουσικές και τηλεοπτικές τους προσλαμβάνουσες.
Κινδυνεύει η ελληνική γλώσσα από αυτή την εξέλιξη;
«Δεν είναι σημερινό φαινόμενο, συνέβαινε πάντοτε. Οι νέοι από τα 12 έως 18, ίσως και παραπάνω, ανέπτυσσαν έναν γλωσσικό κώδικα δικό τους, με τον οποίο επικοινωνούσαν μεταξύ τους και διαμορφωνόταν ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις δραστηριότητες τους», λέει στην «Κ» ο Γιώργος Ξυδόπουλος, καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών.
Ο ίδιος εντοπίζει τη διαφορά ανάμεσα στις προηγούμενες γενιές με την τωρινή «στην ταχύτητα με την οποία έρχονται όλα αυτά τα στοιχεία», πώς διαδίδονται δηλαδή στον κόσμο.
«Τα παιδιά έχουν έναν διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας μεταξύ τους μέσω του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που διευκολύνει τη διάδοση καινούργιων λέξεων και συνηθειών, που επηρεάζουν το λεξιλόγιό τους – οι μουσικές, όπως και το gaming. Υπάρχει πολύ λεξιλόγιο που έρχεται απευθείας από εκεί», τονίζει.
Πώς αντιδρούν ωστόσο οι γονείς στο άκουσμα όλων αυτών των λέξεων; Ρωτήσαμε την Αθηνά Σοκόλη, επικεφαλής του ομώνυμου εκδοτικού Οίκου, που είναι μητέρα δύο παιδιών στην εφηβεία.
Σημειώνει ότι τα παιδιά της έχουν δύο διαφορετικούς τρόπους να γράφουν στα greeklish την ίδια ακριβώς έκφραση.
«Η κόρη μου, μεγαλύτερη σε ηλικία, διατηρεί μια πιο πιστή ορθογραφική μεταγραφή των ελληνικών στο λατινικό αλφάβητο. Ο γιος μου, την πιο ακουστική, απλοποιημένη, οδό», λέει και προσθέτει ότι και οι δύο χρησιμοποιούν τον επικοινωνιακό αυτόν κώδικα χάριν ευκολίας, ταχύτητας, και επειδή είναι της μόδας.
Της μόδας είναι επίσης να ομιλούν τη «γλώσσα» της γενιάς τους, τη δική τους «κοινωνιόλεκτο», καθώς αυτή τους κάνει να νιώθουν cool, γιατί τους εξασφαλίζει την αποδοχή τους από την ομήλικη, στενή και ευρύτερη, κοινότητα.
Τι ελληνικά μιλάνε οι νέοι σήμερα;
«Τα παιδιά έχουν έναν κρυπτικό τρόπο επικοινωνίας, που δύσκολα μπορούμε να αντιληφθούμε. Προσπαθούν να επικοινωνούν χωρίς οι άλλοι να καταλαβαίνουν τι λένε, άρα πολλές λέξεις μάς είναι άγνωστες. Το πώς επιδρά στον τρόπο σκέψης, συνδέεται και με άλλα πράγματα, όχι τόσο με την γλώσσα της καθημερινότητας, η οποία έχει ίση αξία με την πιο τυπική γλώσσα. Η χρήση της γλώσσας από τους νέους βοηθά τη γλώσσα να ανανεώνεται, είναι ένας μηχανισμός ανανέωσης», τονίζει ο κ. Ξυδόπουλος.
Η κ. Σοκόλη δίνει την κοινωνιολογική διάσταση: Όπως όλοι οι έφηβοι, μέσα από την απόρριψη των κατεστημένων συμπεριφορών και της «επίσημης» γλώσσας, μέσα από παιχνίδια ρόλων και πειραματισμούς, διαμορφώνουν και την προσωπική και κοινωνική τους ταυτότητα.
«Κάτι το υγιές, σύμφωνο με την ηλικία τους. Έφηβη και στην πρώτη νεότητα ακόμα, θυμάμαι και η ίδια να χρησιμοποιώ μέσα στους κόλπους της παρέας κάποιες συγκεκριμένες λέξεις ή στερεότυπες εκφράσεις χωρίς αντιστοιχία στην κοινή γλώσσα, δηλωτικές όμως των ενδιαφερόντων και της εφηβικής κουλτούρας εκείνης της συγκεκριμένης εποχής. Κάποιες από αυτές επιβιώνουν ακόμα, και κρυφογελώ όταν τις ακούω από το στόμα των παιδιών μου. Συχνά, τις χρησιμοποιώ κι εγώ όταν συνομιλώ μαζί τους, προκειμένου να νιώσουν ότι το ηλικιακό μας χάσμα αμβλύνεται και ότι είμαι σε θέση να καταλάβω τις ανησυχίες και τα ενδιαφέροντά τους».
Η κοινωνιολόγος ερευνήτρια, Κατερίνα Φιτσιάλου, η οποία είναι υποψήφια διδάκτωρ, τονίζει: «Από προσωπική μου εμπειρία ως καθηγήτρια αλλά και μητέρα δύο κοριτσιών 8 και 18 ετών, θα πω ότι έχει άρρητα διαχυθεί στους τροπισμούς της αλληλεπίδρασης των νέων μια πολυφωνική, συμβολική γλώσσα επικοινωνίας που δύσκολα αποκωδικοποιείται από μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους. Δέχεται πολλά ερεθίσματα από το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης, όπως και από τις νέες οπτικές που αναδύονται από τα social media. Για να γίνω πιο συγκεκριμένη με ένα παράδειγμα:
- Μαμά, μην κριντζάρεις μπροστά στο μπέστι μου γιατί λετζίτ τώρα θα προκύψει κανένα μπίφ μεταξύ μας!
- Οκ, Φωτ. Ό, τι πεις!
Οπότε, το «κριντζ» (άβολο, ντροπιαστικό) το «λετζίτ» (αληθινό, επιβεβαιωμένο, εγγύηση) και το «μπιφ» (τσακωμός, λογομαχία) που μόλις ανέφερα αποκωδικοποιούνται σε μια παγκοσμιοποιημένη μετα-γλώσσα που την ακούς στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, την Αμερική κ.λπ».
To multi-tasking
Ο Γιώργος Ξυδόπουλος θεωρεί ότι οι νέοι «στην καθημερινότητα, με τους φίλους τους, χρησιμοποιούν τη γλώσσα με πολλές ξένες λέξεις, με απλές μη τυπικές δομές». Και υπογραμμίζει τη σπουδαιότητα της γλωσσικής εκπαίδευσης: «Αν δείτε τι διδάσκονται αυτά τα παιδιά στο σχολείο, είναι λογικό να μην καταλήγουμε ποτέ σε ένα θετικό αποτέλεσμα».
«Έχουν δεκάδες ερεθίσματα τα παιδιά σήμερα: έχουν ήχο, εικόνα. Όταν ήμασταν εμείς μαθητές, είχαμε ένα βιβλίο που το διαβάζαμε, είχαμε άλλου είδους επαφή με το κείμενο, σήμερα τα παιδιά έρχονται σε επαφή και διαβάζουν πράγματα πολύ πιο αποσπασματικά – το βλέπουμε πλέον και στο πανεπιστήμιο, δεν μπορούν να συγκεντρωθούν πάνω από 20 λεπτά», λέει και προσθέτει: «Αυτό αποδίδεται στο multi-tasking, στο γεγονός ότι η ενασχόληση με την καθημερινή επικοινωνία, μέσω των συσκευών, εκπαιδεύει να παιδιά να έχουν ταυτοχρόνως πολλές απασχολήσεις – αυτό δεν μπορεί να βοηθήσει κάποιον να συγκεντρωθεί σε κάτι. Αυτό δεν περιορίζει τον γλωσσικό κώδικα, όσο τη δυνατότητα που έχει κανείς να διαβάσει ένα μυθιστόρημα, ένα κείμενο που είναι μεγαλύτερο και δεν διαβάζεται σε 20 λεπτά. Κι εμείς προβληματιζόμαστε ότι πρέπει να δημιουργούμε μαθήματα τα οποία κάθε 20 λεπτά να έχουν κάποιες εναλλαγές».
Η επίδραση της επικαιρότητας και ο ρόλος των social media
«Η επικαιρότητα που απασχολεί τα νέα παιδιά σήμερα δεν είναι η ίδια με αυτήν που απασχολεί ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας. Επίκαιρο για έναν νέο είναι τι είπε και τι έκανε ένας influencer σε Instagram, TikTok κ.λπ., τι φόρεσε η τάδε celebrity και πού φωτογραφήθηκε», υπογραμμίζει η κ. Φιτσιάλου, για να συμπληρώσει: «Έχει επιβληθεί μια εκτυφλωτική εικόνα που θολώνει την όραση των νέων παιδιών κι έχει αλλάξει τον αξιακό τους κώδικα, μετακινώντας τον προς το επιφανειακό, το ψευδαισθητικό, το απατηλό. Τα νέα παιδιά είναι συλλέκτες εμπειριών ψευδαισθητικών που έχουν ως βασική κοινωνική ταυτότητα αυτή του «καταναλωτή» μέσα σε ένα εντελώς ρευστό κοινωνικό πεδίο. Καταναλώνουν σχέσεις, φιλίες, εμπειρίες με τόση ταχύτητα όπως καταναλώνουν ένα πρόχειρο γεύμα σ’ ένα Fast food».
Η ίδια επισημαίνει ότι στα γραπτά μηνύματα σε chat και sms, καταλύεται κάθε κανόνας συντακτικού και γραμματικής.
Δίνει μάλιστα ένα παράδειγμα:
- -Πρπ ν τ πμ σμρ!
- -Οκ, σ πρν σ 2!
«Καταλάβατε τι λέει η παραπάνω στιχομυθία; Είναι πολύ απλό, δεν υπάρχουν καθόλου φωνήεντα. Οι νέοι σήμερα έτσι γράφουν όταν χρησιμοποιούν πχ. το messenger για να ανταλλάξουν γραπτά μηνύματα. Αυτό πώς μπορούμε να το χαρακτηρίσουμε; Ως υπεραπλούστευση των λέξεων; Ως κατάργηση κάθε κανόνα;».
«Λείπουν τα ουσιώδη ερεθίσματα»
«Ως μητέρα, φιλόλογος και εκδότρια πιστεύω ότι το πρόβλημα δεν εντοπίζεται τόσο στην κατά συνθήκη χρήση των greeklish στις ψηφιακές πλατφόρμες και στα chats, ή στην υιοθέτηση μιας συγκεκριμένης «κοινωνιολέκτου» κατά την εφηβεία, όσο στην έλλειψη επιπλέον ουσιωδών ερεθισμάτων», τονίζει από την πλευρά της η κ. Σοκόλη.
«Οι υπολογιστές, το Διαδίκτυο, τα αγγλικά -με την ιδιότητά τους ως βασικής γλώσσας για την άντληση λέξεων- έχουν μπει για τα καλά στη ζωή όλων, και αυτό δεν αλλάζει. Αυτό όμως που μπορεί να αλλάξει είναι τα ερεθίσματα που προσφέρουμε σε ένα παιδί ώστε να το φέρουμε σε ουσιαστική επαφή με την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό: μέσα από την ανάγνωση ενός βιβλίου, με την επίσκεψη σε ένα μουσείο, σε ένα θέατρο, μέσα από ένα ταξίδι, αφιερώνοντάς του εν γένει ποιοτικό χρόνο».
Οι ψηφιακοί ιθαγενείς
Ο Γιώργος Ξυδόπουλος επιχειρεί μία σύγκριση: «Βάλτε ένα παιδί που έχει τελειώσει το δημοτικό το 1970 δίπλα σε ένα παιδί που τελειώνει σήμερα. Θα ξέρει το ένα εκατομμυριοστό των πραγμάτων που γνωρίζει το παιδί σήμερα».
Συνεχίζοντας, σχολιάζει ότι υπάρχει ειδικός όρος: «Αυτά τα παιδιά λέγονται ψηφιακοί ιθαγενείς. Είναι πιο εξοικειωμένα με διαφορετικού είδους γραφές, όπως τα greeklish, δεν είναι όμως κάτι που τα επηρεάζει γλωσσικά. Χρησιμοποιούν τον κώδικα, ο οποίος είναι ψηφιακός κώδικας γραφής, ώστε να διευκολυνθούν, για πρακτικούς σκοπούς. Άρα, το να χρησιμοποιώ greeklish δεν σημαίνει ότι χάνω τη δυνατότητα μου να μάθω να γράφω με το ελληνικό αλφάβητο ή να ακολουθώ τους κανόνες της καθιερωμένης ορθογραφίας. Άπλα χρησιμοποιώ τον συγκεκριμένο κώδικα για συγκεκριμένους λόγους. Αυτό το χαρακτηριστικό έχουν αυτά τα παιδιά, εμείς δεν το αντιλαμβανόμαστε έτσι γιατί είμαστε ψηφιακοί μετανάστες. Όταν ήμασταν εμείς 12-13 δεν υπήρχε τίποτα το ψηφιακό, μεταναστεύσαμε στην ψηφιακή εποχή».
«Έχω κρας, κάνω φλεξ…»
Η δημοσιογράφος Αλεξάνδρα Κεντρωτή συγκέντρωσε (και «μετέφρασε») μία σειρά από λέξεις και εκφράσεις.
- POS: Πρόκειται για συντομογραφία του «Parent over shoulder» (γονέας από πάνω μου). Χρησιμοποιείται είτε στο τηλέφωνο είτε σε chats, όταν ο μπαμπάς ή η μαμά είναι δίπλα στο παιδί την ώρα που εκείνο μιλάει με τους φίλους του.
- Κριντζάρω: Μια λέξη που ακούμε συχνά, αλλά ποτέ δεν καταλάβαμε τι ακριβώς σημαίνει. Πάνω κάτω τη χρησιμοποιεί κάποιος που νιώθει αηδία, αποστροφή, ντροπή, σε συνδυασμό ενδεχομένως και με αμηχανία, εξαιτίας της στάσης ή των πράξεων κάποιου άλλου προσώπου.
- Σπαμάρω: Όλοι ξέρουμε τι σημαίνει σπαμάρω (προέρχεται από την αγγλική λέξη «spam» και χρησιμοποιείται όταν κάποιος στέλνει συνεχώς μηνύματα ή τηλεφωνεί ασταμάτητα σε κάποιον). Το περίεργο είναι ότι σήμερα οι έφηβοι σπαμάρουν μεταξύ τους επίτηδες. Για πλάκα.
- Μπρο και Χόμι: Το μπρο (bro) προέρχεται από το αγγλικό «brother» που σημαίνει «αδερφός». Μπρο, λοιπόν, αποκαλείς κάποιον που εκτιμάς και νιώθεις κοντά του. Ο χόμι (homie) είναι ο φίλος από τα παλιά (που βέβαια μπορεί να είναι και μπρο, αλλά πάνω απ’ όλα είναι χόμι).
- Τέκου: Αν το παιδί σου σε αποκαλέσει «τέκου», δεν πρέπει να το ευχαριστήσεις. Δεν είναι κομπλιμέντο. Σε βρίζει. Σε λέει χαζό κι ανόητο.
- Μπιφ: Όταν ακούσετε τα παιδιά σας να λένε ότι έχουν μπιφ (beef), εννοούν ότι με κάποιον τσακώθηκαν – υπήρξε ένταση – ξεκίνησαν μια διαμάχη αλλά μονομάχησαν μόνο με λέξεις και όχι με μπουνιές, κλωτσιές και τα λοιπά.
- Έχω κρας (crush): Σημαίνει την έχω πατήσει, έχω ερωτευτεί.
- Κάνω φλεξ, φλεξάρω: Γκούγλαρα και έμαθα ότι το «κάνει φλεξ» σημαίνει «κάνει επίδειξη».
- Καριέρα: Η λέξη καριέρα έχει αποκτήσει τελείως διαφορετικό νόημα. Παλιά, όποιος έκανε καριέρα σήμαινε ότι επένδυε στην επαγγελματική του ζωή και προχωρούσε με επιτυχία. Σήμερα, «καριέρα» είναι όταν πρέπει να αντιμετωπίσεις κάτι κουραστικό, δύσκολο και που απαιτεί κόπο.
- Slay: Φίνα, cool.
- Φασαία: Η τύπισσα που φοράει καρό πουκάμισα, καπνίζει στριφτό και συναναστρέφεται με άλλους φασαίους.
Λουκάς Βελιδάκης, https://www.kathimerini.gr
7 δάσκαλοι που άλλαξαν τον κόσμο
Γράφει ο Ηλίας Γεροντόπουλος
Δάσκαλος. Δασκάλα. Ο τύπος που κυνηγούσε να σου τραβήξει τ' αυτιά επειδή μιλούσες για μπάλα την ώρα του "Εμείς κι ο Κόσμος". Η τύπισσα που προσπαθούσε να σου μάθει την προπαίδεια όσο εσύ κοιτούσες το στήθος της, χωρίς να 'σαι σίγουρος γιατί. Στην πραγματικότητα ωστόσο, ο άνθρωπος που, αν έκανε τη δουλειά του καλά, του χρωστάς σχεδόν όσα χρωστάς και στους γονείς σου. Αν έκανε τη δουλειά του καλά...
Λοιπόν δεν ξέρω τι κάνουν οι δάσκαλοι στις μέρες μας, όμως πριν από μερικά χρόνια, υπήρξαν κάποιοι που έκαναν τρομερή δουλειά. Κι ορίστε 6+1 απ' αυτούς, που όχι μόνο δίδαξαν καλά τους μαθητές τους, αλλά κατάφεραν ν' αλλάξουνε κι ολόκληρο τον κόσμο!
Κομφούκιος
Τα νούμερα που μιλάνε για 3000 μαθητές έχουν μάλλον φουσκώσει απ' το μύθο. Όπως και να 'χει ωστόσο, ο μεγαλύτερος δάσκαλος του κινεζικού πολιτισμού επηρέασε όσο λίγοι άνθρωποι τον κόσμο. Οι διδασκαλίες του τον έκαναν πασίγνωστο όσο ζούσε, κι οδήγησαν τελικά στο φιλοσοφικό - θρησκευτικό ρεύμα που φέρει το όνομά του. Έστω κι αν σήμερα, οι πιο πολλοί τον ξέρουν από quote στο Instagram που δεν είναι καν δικά του...
Σωκράτης
Ο μεγαλύτερος φιλόσοφος στην ιστορία των ανθρώπων, ήταν ένας καταπληκτικός συζητητής κι αυτό με τη σειρά του οδήγησε στο να γίνει ένας μεγάλος δάσκαλος. Ο Σωκράτης 2,5 χιλιάδες χρόνια πριν, δεν πρόσφερε ξερές γνώσεις στους μαθητές του. Τους οδηγούσε σ' αυτές μέσα από διαλόγους κι ερωτήσεις. Ο θάνατός του αποτέλεσε το υψηλότερο παράδειγμα έμπρακτης διδαχής, ενώ μέσα απ' τις διαλεκτικές μεθόδους του, δίδαξε τελικά ολόκληρο τον κόσμο πώς να σκέφτεται. Άλλο που εμείς εδώ αποδειχτήκαμε ανεπίδεκτοι...
Aριστοτέλης
Ίσως ο πιο "πλήρης" Έλληνας φιλόσοφος, ασχολήθηκε με την ηθική, την πολιτική, τις τέχνες και τη φύση. Ωστόσο, αυτό που εδώ μας ενδιαφέρει είναι πως, ίσως υπήρξε κι ο δάσκαλος (μεταξύ άλλων) του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αν λοιπόν υπάρχει ένα πράγμα για το οποίο όλοι παραδέχονται τον Αλέξανδρο, αυτό είναι πως, παρά την κατακτητική του διάθεση, ήξερε να σέβεται τον πολιτισμό, τα πιστεύω, ακόμη και τη ζωή (εκτός πολέμου) των Περσών και των υπόλοιπων "εχθρών" του. Αν έχεις καταφέρει να περάσεις στη συνείδηση του μεγαλύτερου κατακτητή τον σεβασμό των αντιπάλων, ε, είσαι τεράστιος δάσκαλος. Δεν είσαι;
Πυθαγόρας
Οκ, για να 'μαστε τίμιοι, ήταν μουρλός! Θεόμουρλος, αφού δεν θεωρούσε τους μαθητές του "τάξη" αλλά "εταιρεία" που πέρα από μαθηματικά και φιλοσοφία, ασχολούνταν και με μυστικιστικές και θρησκευτικές τελετές (ύπνους σε σπηλιές με πνεύματα και τέτοια). Ωστόσο! Ο τύπος ήταν ένας τεράστιος τρελός επιστήμονας (σίγουρα τρελός αλλά τεράστιος επιστήμονας), και οι μαθητές του η μεγαλύτερη επιστημονική ομάδα της εποχής τους. Οπότε ξεκάθαρα υποκλίνομαι, κι ας πιστεύανε λιγάκι σε φαντάσματα.
Τζων Λοκ
Διαφωτιστής, ο πατέρας του κλασικού φιλελευθερισμού, πάνω απ' όλα όμως, η σπουδαιότερη διδακτική στάση που γέννησε ο σύγχρονος κόσμος. "Ο δάσκαλος πρέπει να είναι καταρχάς κάτοχος ηθικών αξιών, κι έπειτα γνώσεων" έλεγε ο Τζων. Κι ακόμα: "Είναι καλύτερα να μάθει το παιδί να διαβάζει ένα χρόνο αργότερα παρά να του δημιουργηθεί αποστροφή προς το διάβασμα". Και κάπως έτσι, με δύο μόνο φράσεις, ο Λοκ ξεφτίλισε για τα καλά την ελληνική εκπαίδευση των τελευταίων 100 ετών...
Ανν Σάλιβαν Μέισι
Η μικρή Έλεν, ήταν ένα κοριτσάκι που χτυπήθηκε απ' τη μοίρα, όσο μπορεί να χτυπηθεί ένα παιδί. Γεννήθηκε τυφλή και κωφή, άρα καταδικασμένη και να μη μιλάει (;). Οπότε, λογικά θα ζούσε όλη της τη ζωή σε μια πελώρια μοναξιά, σ' έναν μαύρο και άηχο φόβο. Ναι, έτσι θα γινόταν, αν δεν βρισκόταν στο δρόμο της η Άνν Σάλιβαν. Όμως η Ανν μπήκε στη ζωή της μικρής κι όχι μόνο προσπάθησε να τη βοηθήσει, όχι μόνο κατάφερε να επικοινωνήσει μαζί της, αλλά παρέδωσε τελικά στον κόσμο τη σπουδαία λογοτέχνη και πολιτική ακτιβίστρια, Έλεν Κέλερ. Το μεγαλύτερο θαύμα της παγκόσμιας διδασκαλίας ήταν γεγονός. Και μέσα απ' αυτό η Ανν απέδειξε πόσο σπουδαίο πράγμα είναι να 'σαι καλός δάσκαλος. Και πόσες σπουδαίες προσωπικότητες ίσως χάθηκαν τις φορές που κάποιος "παιδαγωγός" είδε ένα παιδί με ειδικές ανάγκες και είπε: "Δεν γίνεται".
PLUS | Ιησούς
Δάσκαλος, Ραβί, όπως και να το δεις είναι αυτός που δίδαξε στον κόσμο ν' "αγαπάει αλλήλους". Κι ίσως αυτό, απ' όλα όσα έχουν διδαχτεί ποτέ, να 'ναι το πιο σημαντικό. Κι αυτό που οι άνθρωποι γράψανε περισσότερο απ' όλα στα παπούτσια τους...
6/10/22
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις
(
Atom
)
ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
