Κείμενο 1
Ιστορία - Παράδοση - Εθνισμός
(…) Στο πρόγραμμα των μαθημάτων, η Ιστορία
έχει (οφείλει να έχει) πρωτεύουσα θέση. Γιατί είναι μάθημα συνθετικό.
Ουσιαστικά προς αυτό τείνουν και μέσα στο δικό του πλαίσιο ενυφαίνονται όλες ή
τουλάχιστον οι πλείστες μαθήσεις που φιλοδοξεί να προσφέρει στους νέους το
σχολείο στην ανώτερη βαθμίδα του. Αφού ένας από τους κύριους σκοπούς της
παιδείας είναι να μυήσει τον νέο άνθρωπο στα αγαθά του ανθρώπινου πολιτισμού
και να τον κάνει να συνειδητοποιήσει την αξία που έχει ο ίδιος σαν
άνθρωπος, εξέχουσα θέση μέσα στο πρόγραμμα πρέπει να έχει το μάθημα
που δείχνει παραστατικά τους αγώνες και τις κατακτήσεις του ανθρώπινου γένους
και των μεγάλων φυλετικών ομάδων του κατά τη διαδρομή των αιώνων στη σφαίρα και
του υλικού, αλλά κυρίως του πνευματικού πολιτισμού.
Εκτός από τη γενικά μορφωτική αξία του, το
μάθημα της Ιστορίας έχει και έναν ειδικά φρονηματιστικό σκοπό. Καλλιεργεί,
εξευγενίζει, υψώνει την εθνική συνείδηση των νέων, παράλληλα προς το αίσθημα
που ολοένα θα αποσαφηνίζεται μέσα τους ότι είναι πολίτες του κόσμου,
αλληλέγγυοι με τους συνανθρώπους των και συνυπεύθυνοι για το μέλλον και την
τύχη της ανθρωπότητας ολόκληρης. Στο Ιστορικό μάθημα θα διδαχτεί ο νέος τη ζωή
του έθνους του από τότε που πρωτοεμφανίζεται στον ιστορικό στίβο έως σήμερα,
τους μόχθους και τις θυσίες που έκανε για να βεβαιώσει τον εαυτό του, για ν'
αναδείξει την ιδιοτυπία του, για να καλυτερέψει τους όρους
και τις μορφές της ύπαρξης του. Εκεί θα γνωρίσει τους εθνικούς άθλους και τις
εθνικές δυστυχίες, τους εκλεκτούς ανθρώπους και τα μεγάλα συμβάντα του
φυλετικού του παρελθόντος, και συνειδητά πια θα νιώσει να εντάσσεται μέσα στην
εθνική του οικογένεια, θα αισθανθεί ότι το ίδιο παρελθόν όπως και η ίδια μοίρα
τον ενώνει με τους ομοεθνείς του.
Και εδώ ακριβώς θα προσέξει όποιος
διδάσκει την Ιστορία στους νέους. Η έξαρση του πατριωτικού φρονήματος
και της εθνικής συνοχής δεν συμπίπτει ούτε λογικά ούτε ψυχολογικά με τον
εθνικισμό, τον φανατισμό και το μίσος προς τους άλλους λαούς της γης. Οι
έννοιες του έθνους και της πανανθρώπινης αλληλεγγύης μπορούν άριστα να
συναιρεθούν μέσα στους παιδευτικούς σκοπούς των ορθά νοούμενων ανθρωπιστικών
σπουδών. Η ανθρωπότητα δεν είναι αφηρημένο πλάσμα, αλλά ένα
συγκεκριμένο σύνολο από εθνικές οικογένειες. Η καθεμιά εργάζεται για το σύνολο
αποδοτικά όχι απαρνούμενη την ιδιοτυπία της ή υψώνοντας τον εαυτό της αγέρωχα
και καταφρονετικά πάνω από τις άλλες, αλλά ίσα-ίσα καλλιεργώντας τις δικές της
δυνάμεις και τις δικές της αρετές, βαθαίνοντας το πνεύμα και εξευγενίζοντας το
ήθος της (…)
(...). Μια φωτισμένη διδασκαλία της
Ιστορίας, της παγκόσμιας και της εθνικής, χρέος έχει να προσπαθήσει με
λεπτότητα να κάνει αυτές τις διακρίσεις και να επιμείνει να γίνουν κατανοητές
από τους νέους μας, ώστε και νοητικά και συναισθηματικά εγκαίρως να δοθεί σ'
αυτούς ο ορθός προσανατολισμός σε τούτο το ζήτημα το τόσο σπουδαίο για τη
μόρφωση τους και για τον εθνικό μας πολιτισμό.
σεμνύνομαι = υπερηφανεύομαι, καυχιέμαι
Ε. Π. Παπανούτσος, «Παιδεία το μεγάλο μας πρόβλημα»
Κείμενο 2
Εισαγωγικό σημείωμα
«Η ομιλία στη Στοκχόλμη», είναι ο λόγος ο οποίος
εκφωνήθηκε από τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη κατά την απονομή του βραβείου «Νόμπελ
Λογοτεχνίας» το 1963.
Ομιλία στη Στοκχόλμη
Ανήκω σε μια χώρα μικρή. Ένα πέτρινο ακρωτήρι στη
Μεσόγειο, που δεν έχει άλλο αγαθό παρά τον αγώνα του λαού, τη θάλασσα, και το
φως του ήλιου. Είναι μικρός ο τόπος μας, αλλά η παράδοσή του είναι τεράστια και
το πράγμα που τη χαρακτηρίζει είναι ότι μας παραδόθηκε χωρίς διακοπή. Η
ελληνική γλώσσα δεν έπαψε ποτέ της να μιλιέται. Δέχτηκε τις αλλοιώσεις που
δέχεται καθετί ζωντανό, αλλά δεν παρουσιάζει κανένα χάσμα. Άλλο χαρακτηριστικό
αυτής της παράδοσης είναι η αγάπη της για την ανθρωπιά· κανόνας της είναι η δικαιοσύνη.
Στην αρχαία τραγωδία, την οργανωμένη με τόση ακρίβεια, ο άνθρωπος που ξεπερνά
το μέτρο, πρέπει να τιμωρηθεί από τις Ερινύες (…)
Συλλογίζομαι πως δεν αποκλείεται ολωσδιόλου να
ωφεληθεί ένας σύγχρονος επιστήμων, αν στοχαστεί τούτο το απόφθεγμα του Ίωνα
φιλοσόφου. Όσο για μένα συγκινούμαι παρατηρώντας πως η συνείδηση της
δικαιοσύνης είχε τόσο πολύ διαποτίσει την ελληνική ψυχή, ώστε να γίνει κανόνας
και του φυσικού κόσμου. Και ένας από τους διδασκάλους μου, των αρχών του
περασμένου αιώνα, γράφει: «…θα χαθούμε γιατί αδικήσαμε…». Αυτός ο άνθρωπος ήταν
αγράμματος· είχε μάθει να γράφει στα τριάντα πέντε χρόνια της ηλικίας του. Αλλά
στην Ελλάδα των ημερών μας, η προφορική παράδοση πηγαίνει μακριά στα περασμένα
όσο και η γραπτή. Το ίδιο και η ποίηση. Είναι για μένα σημαντικό το γεγονός ότι
η Σουηδία θέλησε να τιμήσει και τούτη την ποίηση και όλη την ποίηση γενικά,
ακόμη και όταν αναβρύζει ανάμεσα σ’ ένα λαό περιορισμένο. Γιατί πιστεύω πως
τούτος ο σύγχρονος κόσμος που ζούμε, ο τυραννισμένος από το φόβο και την
ανησυχία, τη χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη
ανάσα -και τι θα γινόμασταν αν η πνοή μας λιγόστευε; Είναι μια πράξη
εμπιστοσύνης- κι ένας Θεός το ξέρει αν τα δεινά μας δεν τα χρωστάμε στη στέρηση
εμπιστοσύνης.
Παρατήρησαν, τον περασμένο χρόνο γύρω από τούτο το
τραπέζι, την πολύ μεγάλη διαφορά ανάμεσα στις ανακαλύψεις της σύγχρονης
επιστήμης και στη λογοτεχνία· παρατήρησαν πως ανάμεσα σ’ ένα αρχαίο ελληνικό
δράμα και ένα σημερινό, η διαφορά είναι λίγη. Να, η συμπεριφορά του ανθρώπου δε
μοιάζει να έχει αλλάξει βασικά. Και πρέπει να προσθέσω πως νιώθει πάντα την
ανάγκη ν’ ακούει τούτη την ανθρώπινη φωνή που ονομάζουμε ποίηση. Αυτή τη φωνή
που κινδυνεύει να σβήσει κάθε στιγμή από στέρηση αγάπης και ολοένα
ξαναγεννιέται. Κυνηγημένη, ξέρει πού να ‘βρει καταφύγια απαρνημένη, έχει το
ένστικτο να πάει να ριζώσει στους πιο απροσδόκητους τόπους. Γι’ αυτή δεν
υπάρχουν μεγάλα και μικρά μέρη του κόσμου. Το βασίλειο της είναι στις καρδιές
όλων των ανθρώπων της γης. (…)
Σ’ αυτό τον κόσμο, που ολοένα στενεύει, ο καθένας μας
χρειάζεται όλους τους άλλους. Πρέπει ν’ αναζητήσουμε τον άνθρωπο, όπου και να
βρίσκεται. Όταν, στο δρόμο της Θήβας, ο Οιδίπους συνάντησε τη Σφίγγα, κι αυτή
του έθεσε το αίνιγμά της, η απόκρισή του ήταν: ο άνθρωπος. Τούτη η απλή λέξη
χάλασε το τέρας. Έχουμε πολλά τέρατα να καταστρέψουμε. Ας συλλογιστούμε την
απόκριση του Οιδίποδα.
Γιώργος Σεφέρης (1963), Δοκιμές 2,
σ. 159.
Κείμενο 3
Βαθιές ρίζες - Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Για να ψηλώσεις μην ξεχνάς
τις ρίζες να φροντίζεις.
Γιατί δεντρί δεν ψήλωσε
χωρίς βαθιές τις ρίζες.
Μη θαμπώνεσαι
από τη λάμψη του ηλίου.
Μην παρασύρεσαι
από το γλυκό και δροσερό αεράκι.
Μην επικεντρώνεσαι
στην ομορφιά των απαλών σου φύλλων.
Μην αποπροσανατολίζεσαι
από τη γεύση των καρπών σου.
Γιατί δεντρί δεν ψήλωσε
χωρίς βαθιές τις ρίζες.
Στο χώμα είναι το στήριγμα
στο χώμα είναι οι ρίζες
στο χώμα είναι οι νεκροί
βαστάζουν την πατρίδα.
Γιατί δεντρί δεν ψήλωσε
χωρίς βαθιές τις ρίζες.
Γιατί άνθρωπος δεν πρόκοψε
μακριά απ' την παράδοση.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Να αποδώσετε συνοπτικά την αξία της
ιστορίας, σύμφωνα με το κείμενο 1 (60-80 λέξεις).
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Ερώτημα 1ο
Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις
αναφέροντας τα αντίστοιχα χωρία από το κείμενο 2.
α) Ο δοκιμιογράφος επισημαίνει την αδιάσπαστη ενότητα της ελληνικής
γλώσσας μέσα στο χρόνο.
β) Η αξία της ποιητικής παραγωγής αναδεικνύεται κυρίως σε καιρούς
ευστάθειας και εφησυχασμού.
γ) Σύμφωνα με τον Σεφέρη, η στάση του ανθρώπου διαχρονικά παρουσιάζει
ευδιάκριτες μεταβολές.
δ) Η φιλαλληλία και ο ανθρωπισμός αναδεικνύονται ως ύψιστες αξίες.
ε) Η στέρηση της εμπιστοσύνης συνέβαλε στην ποιητική δημιουργία.
Μονάδες 10
Ερώτημα 2ο
α) Το κείμενο 1 είναι αποδεικτικό
δοκίμιο. Να βρείτε μέσα σ’ αυτό τρία (3) χαρακτηριστικά που επιβεβαιώνουν τη
γραμματειακή του κατάταξη.
Μονάδες 10
β) 1. «Στο Ιστορικό μάθημα θα διδαχτεί ο νέος τη ζωή του έθνους του»
2. «Ιστορία ονόμαζε ο Ηράκλειτος την
επιστήμη του Πυθαγόρα που ήταν κοσμοαντίληψη και βιοθεωρία μαζί»:
Να αναγνωριστεί το είδος της σύνταξης, να
τραπεί στην αντίθετή της και να επισημανθεί η νοηματική διαφορά ανάμεσα στα δύο
είδη σύνταξης.
Μονάδες 10
Ερώτημα 3ο
α. Με ποιον τρόπο
προσπαθεί να πείσει τους δέκτες ο ομιλητής στην τέταρτη παράγραφο («Σ’ αυτό τον
κόσμο… απόκριση του Οιδίποδα.») του κειμένου 2; Θεωρείτε ότι τελικά καταφέρνει
να πετύχει τον σκοπό του;
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
Στο κείμενο 3 κυριαρχούν η επανάληψη και
οι προτροπές. Να τις εντοπίσετε και τις συνδέσετε με το θέμα που πιστεύετε πως
αναδεικνύεται στο συγκεκριμένο ποίημα. Πιστεύετε πως οι νέοι σήμερα ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του ποιητή; (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από την
Ελληνική Επανάσταση, διεξάγεται μια Ημερίδα στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου
σας. Σε μία τοποθέτησή σας, ως εκπρόσωπος των μαθητών της περιοχής, καλείστε:
α. να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σχετικά με τη σημασία της σπουδής του
ιστορικού παρελθόντος για την υγιή ανάπτυξη των ατόμων και της κοινωνίας και β.
να προτείνετε τρόπους ενίσχυσης και καλλιέργειας της ιστορικής συνείδησης των
νέων. (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
Αναζητήστε το βιβλίο του: 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις για τα Νέα Ελληνικά Γ' Λυκείου, Αποστόλης Ζυμβραγάκης, εκδ. 24γράμματα, ISBN: 978-618-201-134-8.
Στο βιβλίο που κυκλοφορεί παρουσιάζεται με έναν ευρηματικό τρόπο όλη η ύλη των Νέων Ελληνικών Γ' Λυκείου (συνεξέταση γλώσσας και λογοτεχνίας) μέσα από 100+ ερωτήσεις και απαντήσεις.
Πρόκειται για έναν πλήρη οδηγό, στον οποίο θα βρείτε με σαφή και εύστοχο τρόπο απαντήσεις και οδηγίες για όλα τα πιθανά θέματα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα των Νέων Ελληνικών, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη περίληψη, πρακτικό οδηγό για πετυχημένο ερμηνευτικό σχόλιο λογοτεχνίας, πρακτικό οδηγό για πετυχημένη παραγωγή λόγου σε κάθε επικοινωνιακή περίσταση, καθώς και όλα τα νέα κριτήρια αξιολόγησης του ΙΕΠ με τις απαντήσεις τους.
Είναι σίγουρο πως αυτός ο πρακτικός οδηγός Νέων Ελληνικών θα γίνει ένα απαραίτητο εργαλείο για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.
ή και τηλεφωνικά στο 210 612 70 74 ,
με δωρεάν ταχυδρομικά έξοδα για όλη την επικράτεια.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους φιλολόγους της γενιάς του, δημιουργός του δημοφιλούς εκπαιδευτικού ιστολογίου "Ηλεκτρονική Διδασκαλία" (e-didaskalia.blogspot.gr), μέσα από το οποίο παρέχεται εκπαιδευτικό υλικό για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες της χώρας. Όλη αυτή η γνώση πλέον συμπυκνώνεται σε έναν πλήρη και ταυτόχρονα πρακτικό οδηγό Νέων Ελληνικών -απαραίτητο μετά τις τελευταίες αλλαγές- για εκπαιδευτικούς και υποψήφιους πανελλαδικών εξετάσεων.
