ΕΝΟΤΗΤΑ 48
Κατοχή, Αντίσταση και Απελευθέρωση
Η Κατοχή
- Η κατεχόμενη Ελλάδα χωρίστηκε σε τρεις ζώνες: τη γερμανική, την ιταλική και τη βουλγαρική.
- Οι κατακτητές διόρισαν κυβέρνηση δωσίλογων με πρωθυπουργό τον Τσολάκογλου και επέβαλαν μέτρα καταστολής.
- Οι Γερμανοί ξεκλήρισαν τις εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδας.
- Οι Βούλγαροι εφάρμοσαν πολιτική εκβουλγαρισμού στην Α. Μακεδονία, η οποία προκάλεσε μαζικές εκτελέσεις Ελλήνων που εξεγέρθηκαν.
- Οι κατακτητές δέσμευσαν τους οικονομικούς πόρους της χώρας, με αποτέλεσμα την εμφάνιση φαινομένων μαύρης αγοράς.
- Το χειμώνα του 1941 – 1942 εξαπλώθηκε η πείνα.
Η αντίσταση
§
Ξεκίνησε με μεμονωμένες ενέργειες, με πιο
εντυπωσιακή την υποστολή της χιτλερικής σημαίας από τους φοιτητές Γλέζο και
Σάντα.
§
Από το φθιν. του 1941 δημιουργήθηκαν οι πρώτες οργανώσεις
αντίστασης.
Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο
(ΕΑΜ)
- Ίδρυση: ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ΚΚΕ και τη συνεργασία μικρότερων αριστερών κομμάτων.
§
Σκοποί: η οργάνωση του αγώνα
εναντίον των κατακτητών και η διασφάλιση της δυνατότητας των Ελλήνων να
επιλέξουν μόνοι τους μετά την απελευθέρωση τη μορφή διακυβέρνησης της χώρας.
Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός
Σύνδεσμος (ΕΔΕΣ)
§
Ίδρυση: ιδρύθηκε από τον
συνταγματάρχη Ν. Ζέρβα.
§
Σκοποί: απελευθέρωση της Ελλάδας
και εγκαθίδρυση μετά τον πόλεμο αβασίλευτης δημοκρατίας.
Εθνική Και Κοινωνική Απελευθέρωση (ΕΚΚΑ)
- Η σημαντικότερη από τις μικρότερες αντιστασιακές οργανώσεις, που ήταν και η μόνη από αυτές η οποία διέθετε ένοπλο τμήμα με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ψαρρό.
Εθνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ)
- Το ένοπλο τμήμα του ΕΑΜ που ιδρύθηκε το Φεβρουάριο του 1942 με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, αντιστασιακό ψευδώνυμο του Θ. Κλάρα, κομμουνιστή γεωπόνου από τη Λαμία.
Ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου:
- Η κορυφαία πράξη της αντίστασης και η μόνη στην οποία συνεργάστηκαν οι δύο μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανώσεις, το ΕΑΜ και ο ΕΔΕΣ, μαζί με βρετανούς καταδρομείς, επιτυγχάνοντας τη διακοπή του εφοδιασμού του γερμανικού στρατού της Αφρικής για σημαντικό χρονικό διάστημα.
Αντίσταση στις πόλεις:
- Η απεργία των υπαλλήλων στις τηλεπικοινωνίες τον Απρίλιο του 1942 υποχρέωσε τις αρχές να προβούν σε παροχές.
- Η μεγάλη γενική απεργία τον Ιαν. του 1943 εμπόδισε τις αρχές κατοχής να στείλουν Έλληνες στη Γερμανία για εργασία.
- Η κηδεία του Παλαμά έγινε αφορμή για ένα ακόμη συλλαλητήριο.
- Η νεολαία συμμετείχε στις κινητοποιήσεις, κυρίως μετά την ίδρυση από το Ε.Α.Μ. της Ένωσης Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ)
- Οι γυναίκες πήραν ενεργά μέρος στην αντίσταση.
Μαζικά αντίποινα και τάγματα ασφαλείας
- Οι κατακτητές έκαναν μαζικές εκτελέσεις αμάχων σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με πιο ακραία εκείνη των Καλαβρύτων το Δεκέμβριο του 1943.
- Τάγματα ασφαλείας: ένοπλα σώματα Ελλήνων, που οργανώθηκαν από τους κατακτητές σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις δωσίλογων και χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του Ε.Α.Μ., του Ε.Λ.Α.Σ. και αμάχων.
Η «ελεύθερη Ελλάδα»
§ «Ελεύθερη
Ελλάδα»: Έτσι ονομάστηκαν οι περιοχές της Ελλάδας που, χάρη στην Αντίσταση,
δεν ελέγχονταν από τους κατακτητές και με πρωτοβουλία του Ε.Α.Μ. οργάνωσαν
λαϊκές μορφές αυτοδιοίκησης και πολιτιστικές δράσεις.
§ Πολιτική
Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α. ) ή Κυβέρνηση του βουνού :
Ιδρύθηκε από το Ε.Α.Μ. το Μάρτ. του 1944 για να αναλάβει τη διοίκηση των απελευθερωμένων
περιοχών και να οργανώσει εκλογές για την ανάδειξη Εθνικού Συμβουλίου.
§ Εθνικό
Συμβούλιο: Συστάθηκε ύστερα από εκλογές στην «ελεύθερη Ελλάδα», στις οποίες
για πρώτη φορά πήραν μέρος και οι γυναίκες, και συνήλθε στο χωριό Κορυσχάδες
της Ευρυτανίας.
Η Απελευθέρωση
§ Κυβέρνηση
εθνικής ενότητας: Ο σχηματισμός της αποφασίστηκε στις 20 Μαΐου 1944, με τη
Συμφωνία του Λιβάνου, η οποία υπογράφηκε από τις ελληνικές πολιτικές και
αντιστασιακές δυνάμεις και την κυβέρνηση του Καΐρου.
§ Απελευθέρωση:
Ήρθε στις 12 Οκτ. 1944 και αμέσως μετά ανέλαβε την εξουσία η κυβέρνηση εθνικής
ενότητας με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου.