ΕΝΟΤΗΤΑ 65
Οι τέχνες στην Ελλάδα τον 20ό αιώνα
Ζωγραφική
§
Στις αρχές του 20ού αιώνα, άρχισε η βαθμιαία
εισαγωγή και στην Ελλάδα νέων καλλιτεχνικών προτύπων, με κύριους εκφραστές τους
Κ. Παρθένη, Κ. Μαλέα και Γ. Μπουζιάνη, οι οποίοι θα υπερβούν την απλή αποτύπωση
της οπτικής πραγματικότητας επηρεασμένοι από τον ιμπρεσιονισμό.
§
Η ήττα στη Μικρά Ασία, η κατάρρευση της Μεγάλης
Ιδέας και οι συζητήσεις περί ελληνικότητας έστρεψαν ορισμένους καλλιτέχνες στη
βυζαντινή ζωγραφική παράδοση, με κύριο εκφραστή τον Φ. Κόντογλου, που
υποστήριξε την επιστροφή στη βυζαντινή ελληνικότητα και την εγκατάλειψη της
δυτικής τέχνης.
§
Γύρω από τον Κόντογλου σχηματίστηκε ένας μικρός
κύκλος μαθητών, οι οποίοι επέκτειναν τις αναζητήσεις του και σε άλλες μορφές
λαϊκής ζωγραφικής (το έργο του αυτοδίδακτου ζωγράφου Θεόφιλου) και λαϊκής
τέχνης (Καραγκιόζης), με σημαντικότερο ανάμεσά τους τον Γ. Τσαρούχη.
- Άλλοι σημαντικοί ζωγράφοι:
Ø
Ν. Χατζηκυριάκος – Γκίκας: κύριος εκπρόσωπος του
κυβισμού.
Ø
Σ. Βασιλείου
Ø
Ν. Εγγονόπουλος: από τους χαρακτηριστικότερους
εκπροσώπους του υπερρεαλισμού.
Ø
Γ. Μόραλης: εισηγητής μιας ζωγραφικής λιτής που
εστιάζεται στην απόδοση της ανθρώπινης μορφής.
Ø
Γ. Γαΐτης: με τα χαρακτηριστικά «ανθρωπάκια» του
θα μιλήσει για το σύγχρονο δίχως πρόσωπο άνθρωπο.
Ø
Π. Τέτσης: Θα δώσει έμφαση στο χρώμα.
Ø
Β. Κανιάρης: θα προχωρήσει στην κριτική
αντιμετώπιση της κοινωνικής πραγματικότητας.
Ø
Π. Πρέκας
Ø
Δ. Κοκκινίδης
Ø
Ν. Κεσσανλής
Ø
Κ. Τσόκλης
Ø
Χρύσα
Ø
Δ. Μυταράς
Ø
Α. Φασιανός
Ø
Γ. Κουνέλλης
Ø
Λ. Σαμαράς
Ø
Α. Ακριθάκης
Ø
Γ. Ψυχοπαίδης
Μουσική
§
Οι ανακατατάξεις των αρχών του 20ού αιώνα σε
συνδυασμό με την αναζωπύρωση της συζήτησης για το νόημα και τη μοίρα του
Ελληνισμού έκαναν ορισμένους συνθέτες να επιδιώξουν τη δημιουργία μιας
ελληνικής μουσικής σχολής, με κύριους εκφραστές τους:
Ø
Γ. Λαμπελέτ και Μ. Καλομοίρη, που με τα έργα
τους θέλησαν να αναπλάσουν τα δημοτικά μουσικά μοτίβα, αναβιώνοντας πολλά
στοιχεία της ελληνικής μουσικής παράδοσης.
Ø
Δ. Μητρόπουλο και Ν. Σκαλκώτα, που επιχείρησαν
να εκφραστούν με πρωτοποριακά μουσικά σχήματα επηρεασμένα από τον υπερρεαλισμό.
§
Ευρύτερη απήχηση είχαν τόσο η δημοτική μουσική
όσο και τα εξελληνισμένα ελαφρά ευρωπαϊκά και αμερικανικά τραγούδια (τραγούδια
του Αττίκ).
§
Μετά το 1922, άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους
τα πρώτα ρεμπέτικα τραγούδια που είχαν φέρει μαζί τους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες
και τα οποία μιλούσαν για θέματα της καθημερινής λαϊκής ζωής.
§
Μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, κυριάρχησε το λαϊκό
τραγούδι, με κορυφαίες μορφές τον συνθέτη Β. Τσιτσάνη και τον τραγουδιστή Σ.
Καζαντζίδη.
§
Νεότεροι συνθέτες στράφηκαν προς τη μουσική
παράδοση και άντλησαν από αυτή διάφορα στοιχεία (Δ. Σαββόπουλος), ενώ το
ρεμπέτικο άρχισε να απενοχοποιείται και να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των
συνθετών.
§
Οι συνθέτες Μ. Θεοδωράκης και Μ. Χατζιδάκις
πρωταγωνίστησαν στο να γίνει αποδεκτό το
μπουζούκι, το όργανο – σύμβολο της λαϊκής μουσικής, και ο μεν πρώτος με το
επικό του ύφος και τον έντονο κοινωνικό του προβληματισμό ο δε δεύτερος με τη
λυρική και ρομαντική του διάθεση σφράγισαν τη μορφή της σύγχρονης ελληνικής
μουσικής.
§
Μετά την πτώση της δικτατορίας, γνώρισε
ιδιαίτερη διάδοση το πολιτικό τραγούδι κυρίως μέσα από τις συνθέσεις των Μ.
Θεοδωράκη, Μ. Λοΐζου και Γ. Μαρκόπουλου και τις φωνές του Γ. Μπιθικώτση και του
Ν. Ξυλούρη.
§
Στα χρόνια που ακολούθησαν και μέχρι τις μέρες
μας επικράτησε η τάση παραγωγής τραγουδιών άμεσης κατανάλωσης, γεγονός βέβαια
που δεν εμπόδισε την παράλληλη εμφάνιση νέων, ιδιαίτερα αξιόλογων, συνθετών και
τραγουδιστών.
Κινηματογράφος
§
Η τέχνη του κινηματογράφου στην Ελλάδα διαδόθηκε
ουσιαστικά στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
§
Μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, ακολούθησαν ταινίες
επηρεασμένες από τον ιταλικό νεορεαλισμό, που μιλούσαν με ευαισθησία για
κοινωνικά θέματα (Γ. Γρηγορίου, Πικρό ψωμί, Σ. Τατατσόπουλος, Μαύρη
γη, Γ. Τάλας, Ξυπόλητο Τάγμα)
§
Στη συνέχεια, δημιουργήθηκε ένας κινηματογράφος
υψηλής ποιότητας, με κύριους εκπροσώπους τον Ν. Κούνδουρο (Μαγική Πόλη, Δράκος)
και τον Μ. Κακογιάννη (Στέλλα, Ηλέκτρα, Ζορμπάς), ενώ
παράλληλα αναπτύχθηκε και ο εμπορικός κινηματογράφος.
§
Γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1960 έκανε τα
πρώτα του βήματα ο νέος ελληνικός κινηματογράφος με κύριο εκπρόσωπο τον Θ.
Αγγελόπουλο, έναν από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες του 20ού αιώνα
παγκοσμίως, ο οποίος μίλησε για την ελληνική ιστορία (Μέρες του ’36, Θίασος,
Κυνηγοί) αλλά και για τον άνθρωπο του τέλους του 20ού αιώνα (Το
βλέμμα του Οδυσσέα, Το λιβάδι που δακρύζει).
§
Σκηνοθέτες με σημαντικό έργο είναι, επίσης, οι
Π. Βούλγαρης (Χάπι Ντέι, Πέτρινα χρόνια, Νύφες), Κ. Φέρρης
(Ρεμπέτικο), Π. Τάσσιος (Βαρύ πεπόνι, Παραγγελιά), Ν.
Περράκης (Λούφα και παραλλαγή) και από τους νεότερους οι Π. Χούρσογλου,
Σ. Γκορίτσας, Α. Κόκκινος και Κ. Γιάνναρης.