ΕΝΟΤΗΤΑ 3
Θεωρητικά στοιχεία
ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ (Ή ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΑ) ΡΗΜΑΤΑ
Τα φωνηεντόληκτα ρήματα που έχουν χρονικό χαρακτήρα α, ε, ο συναιρούν το φωνήεν αυτό στον ενεστώτα και τον παρατατικό με το επόμενο φωνήεν των καταλήξεων και γι’ αυτό λέγονται συνηρημένα ∙ λέγονται όμως και περισπώμενα, γιατί ο συνηρημένος τύπος τους στο α’ πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα παίρνει περισπωμένη. Τα συνηρημένα ρήματα διαιρούνται, ανάλογα με το χαρακτήρα τους, σε τρεις τάξεις:
στην α’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –άω (χαρακτ. α): τιμάω-τιμῶ,
στη β’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –έω (χαρακτ. ε): ποιέω-ποιῶ,
στη γ’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –όω (χαρακτ. ο): δηλόω-δηλῶ.
Α΄ ΤΑΞΗ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ: ΣΕ –ΑΩ
Όλες οι συνηρημένες συλλαβές των ρημάτων σε –αω περιέχουν ή ω ή α.
α+ ω> ω α+ ε> α
α+ ο> ω α+ η> α
α+ ου> ω α+ ει> ᾳ
α+ οι> ῳ α+ ῃ> ᾳ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Τα ρήματα ζω, πεινω, διψω, και χρωμαι (=χρησιμοποιώ, μεταχειρίζο-μαι) έχουν χαρακτήρα η και όχι α (ζή-ω, πεινή-ω, διψή-ω, χρή-ομαι).
Γενικά κλίνονται στον ενεστώτα και τον παρατατικό κατά τα ρήματα σε –αω, έχουν όμως η, όπου τα ρήματα σε –αω έχουν α:
Το ρήμα ζῶ
Οριστική και υποτακτική ενεστ.: ζῶ, ζῇς, ζῇ, ζῶμεν, ζῆτε, ζῶσι(ν).
Οριστική παρατατικού: ἔζων, ἔζης, ἔζη, ἐζῶμεν, ἐζῆτε, ἔζων.
Ευκτική ενεστ.: ζῴην, ζῴης, ζῴη, ζῷμεν, ζῷτε, ζῷεν.
Προστακτική ενεστ. μόνο β’ ενικό: ζῆ και γ’ ενικό ζήτω.
Απαρέμφατο ενεστ. ζῆν, Μετοχή ενεστ. ὁ ζῶν, ἡ ζῶσα, τὸ ζῶν.
Τα ρήματα πεινῶ και διψῶ
Οριστική και υποτ. ενεστ: πεινῶ, πεινῇς, πεινῇ, πεινῶμεν, πεινῆτε, πεινῶσι(ν).
Οριστική παρατ.: ἐπείνων, ἐπείνης, ἐπείνη, ἐπεινῶμεν, ἐπεινῆτε, ἐπείνων.
Ευκτική ενεστ.: πεινῴην, πεινῴης, πεινῴη, πεινῷμεν, πεινῷτε, πεινῷεν.
Προστακτ. ενεστ: πείνη, πεινήτω, πεινῆτε, πεινώντων/πεινήτωσαν
Απαρέμφατο ενεστ.: πεινῆν. Μετοχή ενεστ. ὁ πεινῶν, ἡ πεινωσα,τὸ πεινων.
Ανάλογα κλίνεται και το ρήμα διψῶ.
Το ρήμα χρῶμαι
Οριστ + υποτ. ενεστ. χρῶμαι, χρῇ, χρῆται, χρώμεθα, χρῆσθε, χρῶνται.
Οριστ. παρατ. ἐχρώμην, ἐχρῶ, ἐχρῆτο, ἐχρώμεθα, ἐχρῆσθε, ἐχρῶντο.
Ευκτική ενεστ. χρῴμην, χρῷο, χρῷτο, χρώμεθα, χρῷσθε, χρῷντο.
Προστ. ενεστ. χρῶ, χρήσθω, χρῆσθε, χρήσθων ή χρήσθωσαν.
Απαρέμφατο ενεστ. χρῆσθαι. Μετοχή ὁ χρώμενος ἡ χρωμένη, τὸ χρώμενον.
Ασκήσεις
1. Να προσθέσετε τους τύπους των εγκλίσεων που λείπουν στον πα-ρακάτω πίνακα. Όλα τα ρήματα ανήκουν στην πρώτη τάξη συνηρη-μένων (-αω).
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
ἐγὼ τολμῶ
σὺ νικᾷς
οὗτος ἀγαπᾷ
ἡμεῖς δαπανῶμεν
ὑμεῖς ὁρᾶτε
οὗτοι κυβερνῶσι(ν)
2. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις.
α) Οὐχ ……………………. ὅτι ἥμαρτες; (ὁράω-ὁρῶ, β’ ενικό οριστ. ενεστ. & παρατατ.)
β) Οὐκ …………….. με καθεύδειν τὸ Μιλτιάδου τρόπαιον. (ἐαω-ἐῶ, γ’ ενικό οριστ. ενεστ. & παρατατ.)
γ) Ἐντολήν καινὴν δίδωμι ἡμῖν ἵνα ………………… ἀλλήλους. (ἀγαπάω-ἀγαπῶ, β΄ πληθ. υποτ. ενεστ.)
δ) Κάλλιόν ἐστι τὸ …………………. τοῦ λέγειν περισσά. (σιωπάω-σιωπῶ, απαρέμφατο ενεστ.)
ε) Αἴσωπον ………………………. κλέψαι τὴν φιάλην τοῦ Ἀπόλλωνος ἐν Δελφοῖς. (αἰτιάομαι-αἰτιῶμαι, γ΄ πληθ. οριστ. ενεστ. & παρατατ.)
ζ) Μεγάλην καταισχύνην ἡγοῦντο Λακεδαιμόνιοι σφίσι γενέσθαι, ὁπότε …………………… ἐν πολέμῳ. (ἡττάομαι-ἡττῶμαι, γ΄ πληθ. ευκτ. ενεστ.)
η) Μὴ ……………………. κατορθοῦν τἀδύνατα. (πειράομαι-πειρῶμαι, β’ ενικό προστ. ενεστ.)
3. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που σας ζητούνται στις παρενθέσεις για το κάθε ρήμα.
ζῶ: ……………… (β΄ ενικό οριστ. ενεστ. & παρατατικού)
……………………… (γ΄ πληθ. προστακτ. ενεστ.)
…………………… (απαρέμφατο ενεστώτα)
διψῶ: …………………… (β΄ πληθ. οριστ. ενεστ. & παρατατ.)
……………………. (γ΄ ενικό υποτ. & ευκτ. ενεστώτα)
χρῶμαι: ……………………. (β΄ ενικό προστακτ. ενεστώτα)
…………………. (γ΄ ενικό και β΄ πληθυντ. παρατατικού)
Θεωρητικά στοιχεία
ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ (Ή ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝΑ) ΡΗΜΑΤΑ
Τα φωνηεντόληκτα ρήματα που έχουν χρονικό χαρακτήρα α, ε, ο συναιρούν το φωνήεν αυτό στον ενεστώτα και τον παρατατικό με το επόμενο φωνήεν των καταλήξεων και γι’ αυτό λέγονται συνηρημένα ∙ λέγονται όμως και περισπώμενα, γιατί ο συνηρημένος τύπος τους στο α’ πρόσωπο της οριστικής ενεστώτα παίρνει περισπωμένη. Τα συνηρημένα ρήματα διαιρούνται, ανάλογα με το χαρακτήρα τους, σε τρεις τάξεις:
στην α’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –άω (χαρακτ. α): τιμάω-τιμῶ,
στη β’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –έω (χαρακτ. ε): ποιέω-ποιῶ,
στη γ’ τάξη ανήκουν όσα λήγουν σε –όω (χαρακτ. ο): δηλόω-δηλῶ.
Α΄ ΤΑΞΗ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ: ΣΕ –ΑΩ
Όλες οι συνηρημένες συλλαβές των ρημάτων σε –αω περιέχουν ή ω ή α.
α+ ω> ω α+ ε> α
α+ ο> ω α+ η> α
α+ ου> ω α+ ει> ᾳ
α+ οι> ῳ α+ ῃ> ᾳ
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Τα ρήματα ζω, πεινω, διψω, και χρωμαι (=χρησιμοποιώ, μεταχειρίζο-μαι) έχουν χαρακτήρα η και όχι α (ζή-ω, πεινή-ω, διψή-ω, χρή-ομαι).
Γενικά κλίνονται στον ενεστώτα και τον παρατατικό κατά τα ρήματα σε –αω, έχουν όμως η, όπου τα ρήματα σε –αω έχουν α:
Το ρήμα ζῶ
Οριστική και υποτακτική ενεστ.: ζῶ, ζῇς, ζῇ, ζῶμεν, ζῆτε, ζῶσι(ν).
Οριστική παρατατικού: ἔζων, ἔζης, ἔζη, ἐζῶμεν, ἐζῆτε, ἔζων.
Ευκτική ενεστ.: ζῴην, ζῴης, ζῴη, ζῷμεν, ζῷτε, ζῷεν.
Προστακτική ενεστ. μόνο β’ ενικό: ζῆ και γ’ ενικό ζήτω.
Απαρέμφατο ενεστ. ζῆν, Μετοχή ενεστ. ὁ ζῶν, ἡ ζῶσα, τὸ ζῶν.
Τα ρήματα πεινῶ και διψῶ
Οριστική και υποτ. ενεστ: πεινῶ, πεινῇς, πεινῇ, πεινῶμεν, πεινῆτε, πεινῶσι(ν).
Οριστική παρατ.: ἐπείνων, ἐπείνης, ἐπείνη, ἐπεινῶμεν, ἐπεινῆτε, ἐπείνων.
Ευκτική ενεστ.: πεινῴην, πεινῴης, πεινῴη, πεινῷμεν, πεινῷτε, πεινῷεν.
Προστακτ. ενεστ: πείνη, πεινήτω, πεινῆτε, πεινώντων/πεινήτωσαν
Απαρέμφατο ενεστ.: πεινῆν. Μετοχή ενεστ. ὁ πεινῶν, ἡ πεινωσα,τὸ πεινων.
Ανάλογα κλίνεται και το ρήμα διψῶ.
Το ρήμα χρῶμαι
Οριστ + υποτ. ενεστ. χρῶμαι, χρῇ, χρῆται, χρώμεθα, χρῆσθε, χρῶνται.
Οριστ. παρατ. ἐχρώμην, ἐχρῶ, ἐχρῆτο, ἐχρώμεθα, ἐχρῆσθε, ἐχρῶντο.
Ευκτική ενεστ. χρῴμην, χρῷο, χρῷτο, χρώμεθα, χρῷσθε, χρῷντο.
Προστ. ενεστ. χρῶ, χρήσθω, χρῆσθε, χρήσθων ή χρήσθωσαν.
Απαρέμφατο ενεστ. χρῆσθαι. Μετοχή ὁ χρώμενος ἡ χρωμένη, τὸ χρώμενον.
Ασκήσεις
1. Να προσθέσετε τους τύπους των εγκλίσεων που λείπουν στον πα-ρακάτω πίνακα. Όλα τα ρήματα ανήκουν στην πρώτη τάξη συνηρη-μένων (-αω).
ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ
ἐγὼ τολμῶ
σὺ νικᾷς
οὗτος ἀγαπᾷ
ἡμεῖς δαπανῶμεν
ὑμεῖς ὁρᾶτε
οὗτοι κυβερνῶσι(ν)
2. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τους κατάλληλους τύπους των ρημάτων που δίνονται μέσα στις παρενθέσεις.
α) Οὐχ ……………………. ὅτι ἥμαρτες; (ὁράω-ὁρῶ, β’ ενικό οριστ. ενεστ. & παρατατ.)
β) Οὐκ …………….. με καθεύδειν τὸ Μιλτιάδου τρόπαιον. (ἐαω-ἐῶ, γ’ ενικό οριστ. ενεστ. & παρατατ.)
γ) Ἐντολήν καινὴν δίδωμι ἡμῖν ἵνα ………………… ἀλλήλους. (ἀγαπάω-ἀγαπῶ, β΄ πληθ. υποτ. ενεστ.)
δ) Κάλλιόν ἐστι τὸ …………………. τοῦ λέγειν περισσά. (σιωπάω-σιωπῶ, απαρέμφατο ενεστ.)
ε) Αἴσωπον ………………………. κλέψαι τὴν φιάλην τοῦ Ἀπόλλωνος ἐν Δελφοῖς. (αἰτιάομαι-αἰτιῶμαι, γ΄ πληθ. οριστ. ενεστ. & παρατατ.)
ζ) Μεγάλην καταισχύνην ἡγοῦντο Λακεδαιμόνιοι σφίσι γενέσθαι, ὁπότε …………………… ἐν πολέμῳ. (ἡττάομαι-ἡττῶμαι, γ΄ πληθ. ευκτ. ενεστ.)
η) Μὴ ……………………. κατορθοῦν τἀδύνατα. (πειράομαι-πειρῶμαι, β’ ενικό προστ. ενεστ.)
3. Να σχηματίσετε τους ρηματικούς τύπους που σας ζητούνται στις παρενθέσεις για το κάθε ρήμα.
ζῶ: ……………… (β΄ ενικό οριστ. ενεστ. & παρατατικού)
……………………… (γ΄ πληθ. προστακτ. ενεστ.)
…………………… (απαρέμφατο ενεστώτα)
διψῶ: …………………… (β΄ πληθ. οριστ. ενεστ. & παρατατ.)
……………………. (γ΄ ενικό υποτ. & ευκτ. ενεστώτα)
χρῶμαι: ……………………. (β΄ ενικό προστακτ. ενεστώτα)
…………………. (γ΄ ενικό και β΄ πληθυντ. παρατατικού)