Α' Κλίση ουσιαστικών στην αρχαία ελληνική γλώσσα

Κάντε online ασκήσεις για την α' κλίση ουσιαστικών εδώ. Τι ονόματα περιλαμβάνει η πρώτη κλίση;

Η πρώτη κλίση στα αρχαία ελληνικά περιλαμβάνει ονόματα αρσενικά και θηλυκά. Δεν περιλαμβάνει ουδέτερα (ευτυχώς). Στα αρσενικά ανήκουν όσα λήγουν σε: 1. -ης, π.χ. στρατιώτης και σε 2. -ας, π.χ. λοχίας Στα θηλυκά ανήκουν όσα λήγουν σε: 1. -η, π.χ. ψυχή, μουσική και σε 2. -α, π.χ. ὥρα, γλῶσσα Εδώ όμως χρειάζεται λίγη προσοχή, γιατί από τα θηλυκά σε -α άλλα 1. σχηματίζουν τη γενική σε -ας, π.χ. ὥρα, ὥρας και άλλα 2. σχηματίζουν τη γενική σε -ης, π.χ. γλῶσσα, γλώσσης. Ποια σχηματίζουν τη γενική σε σε -ας και ποια σε -ης θα το δούμε παρακάτω, όταν θα εξετάσουμε την κλίση των θηλυκών. Προς το παρόν ας έχουμε στο νου μας τις παρακάτω: Παρατηρήσεις: Το -α στην κατάληξη -α είναι άλλοτε μακρόχρονο και άλλοτε βραχύχρονο· δες παρακάτω Το -α στην κατάληξη -ας σε οποιαδήποτε πτώση είναι πάντοτε μακρόχρονο, π.χ. τῆς χώρᾱς Η γενική του πληθυντικού τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη, π.χ. τῶν χωρῶν Συγκεντρωτικός πίνακας ουσιαστικών α' κλίσης αρσενικά σε: -ης -ας πολίτης λοχίας θηλυκά σε: -η ψυχή, -α -ας -ης ὥρα, ὥρας γλῶσσα, γλώσσης

ασυναίρετα ουσιαστικά

καταλήξεις των ουσιαστικών της α' κλίσης

Τα αρσενικά ουσιαστικά σε -ας και σε -ης είναι παρόμοια με τα νέα ελληνικά. Βεβαίως έχουν και κάποιες διαφορές. Είναι ευνόητο ότι με το πέρασμα του χρόνου κάποια πράγματα έχουν αλλάξει. Για να διαπιστώσεις αυτές τις αλλαγές, μπορείς να δεις αυτές τις ασκήσεις: για τα ουσιαστικά λοχίας, πολίτης, ὥρα, γλῶσσα, ψυχή. Οι καταλήξεις των ουσιαστικών της α' κλίσης είναι οι παρακάτω. Όπως διαπιστώνεις, στον πληθυντικό αριθμό τα αρσενικά και τα θηλυκά έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Κάτι είναι κι αυτό!  Ενικός αρσενικά θηλυκά σε -ας σε -ης σε -α σε -η ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ. -ας -ου -ᾳ -αν -α -ης -ου -ῃ -ην -α ή -η -α -ας ή -ης -ᾳ ή -ῃ -αν -α -η -ης -ῃ -ην -η Πληθυντικός ον. γεν. δοτ. αιτ. κλ. -αι -ῶν -αις -ας -αι

αρσενικά σε -ας και σε -ης
σε -ας σε -ης (οξύτονα) σε -ης  (παροξύτονα) σε -ης ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ νεανί-ας νεανί-ου νεανί-ᾳ νεανί-αν νεανί-α ποιητ-ὴς ποιητ-οῦ ποιητ-ῇ ποιητ-ήν ποιητ-ὰ στρατιώτ-ης στρατιώτ-ου στρατιώτ-ῃ στρατιώτ-ην στρατιώτ-α εὐπατρίδ-ης εὐπατρίδ-ου εὐπατρίδ-ῃ εὐπατρίδ-ην εὐπατρίδ-η   οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ νεανί-αι νεανι-ῶν νεανί-αις νεανί-ας νεανί-αι ποιητ-αὶ ποιητ-ῶν ποιητ-αῖς ποιητ-ὰς ποιητ-αὶ στρατιῶτ-αι στρατιωτ-ῶν στρατιώτ-αις στρατιώτ-ας στρατιῶτ-αι εὐπατρίδ-αι εὐπατριδ-ῶν εὐπατρίδ-αις εὐπατρίδ-ας εὐπατρίδ-αι   Σχηματίζουν την κλητική του ενικού σε -α: τα εθνικά: ὦ Πέρσα, ὦ Σκύθα όσα λήγουν σε -της, π.χ. ὦ ποιητά τα σύνθετα με β' συνθετικό ρήμα, π.χ. ὦ γυμνασιάρχα, ὦ παιδοτρίβα, ὦ βιβλιοπῶλλα
Ασκήσεις: ουσιαστικά αρσενικά της α΄ κλίσης σε -ας, λοχίας * ουσιαστικά αρσενικά της α' κλίσης σε -ης, στρατιώτης  *

Θηλυκά
Όπως είπαμε και παραπάνω τα θηλυκά τα συναντάμε με δύο καταλήξεις: σε -α και σε -η. Από αυτά που λήγουν σε -α άλλα σχηματίζουν τη γενική σε -ας και άλλα σε -ης.
θηλυκά σε -α    (γενική -ας)
(οξύτονα) (παροξύτονα) (προπαροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ   στρατι-ὰ στρατι-ᾶς στρατι-ᾷ στρατι-ὰν στρατι-ὰ πολιτεί-α πολιτεί-ας πολιτεί-ᾳ πολιτεί-αν πολιτεί-α ἀλήθει-α ἀληθεί-ας ἀληθεί-ᾳ ἀλήθει-αν ἀλήθει-α αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ   στρατι-αὶ στρατι-ῶν στρατι-αῖς στρατι-ὰς στρατι-αὶ πολιτεῖ-αι πολιτει-ῶν πολιτεί-αις πολιτεί-ας πολιτεῖ-αι ἀλήθει-αι ἀληθει-ῶν ἀληθεί-αις ἀληθεί-ας ἀλήθει-αι (παροξύτονα)    (παροξύτονα) ὥρ-α                 ὥρ-ας ὥρ-ᾳ               ὥρ-αν ὥρ-α σφαῖρ-α             σφαίρ-ας σφαίρ-ᾳ σφαῖρ-αν σφαῖρ-α ὧρ-αι               ὡρ-ῶν ὥρ-αις ὥρ-ας ὧρ-αι σφαῖρ-αι             σφαιρ-ῶν σφαίρ-αις σφαίρ-ας σφαῖρ-αι Στα παραπάνω ουσιαστικά σε –α η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ας. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α  υπάρχει φωνήεν (στρατιά, πολιτεία, ἀλήθεια) ή ρ(ὥρα, σφαῖρα). Το α αυτό είναι μακρόχρονο και  λέγεται καθαρό.
Εξαιρέσεις:  Το καθαρό -α δεν είναι μακρόχρονο αλλά βραχύχρονο. Όταν η λέξη τονίζεται στην προπαραλήγουσα π.χ. ἡ ἀλήθεια, ἡ εὐσέβεια Στα ονόματα: γραῖα, μαῖα, μυῖα, Στα ονόματα: μοῖρα, πεῖρα, πρῶρα, σφαῖρα, σφῦρα Σημείωση: Στην αιτιατική και κλητική του ενικού το -α είναι μακρόχρονο ή βραχύχρονο, όπως στην ονομαστική του ενικού, π.χ. ἡ ὥρα, τήν ὥραν, ὦ ὥρα, ἡ σφαῖρα, τήν σφαῖραν, ὦ σφαῖρα, ἡ γλῶσσα,  τήν γλῶσσαν ὦ γλῶσσα
Ασκήσεις:  ουσιαστικά θηλυκά της α' κλίσης σε -α, ας, πολιτεία   *

θηλυκά σε -α    (γενική -ης)
(παροξύτονα) (προπαροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ γλῶσσ-α γλώσσ-ης γλώσσ-ῃ γλῶσσ-αν γλῶσσ-α   τράπεζ-α τραπέζ-ης τραπέζ-ῃ τράπεζ-αν τράπεζ-α αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ γλῶσσ-αι γλωσσ-ῶν γλώσσ-αις γλώσσ-ας γλῶσσ-αι   τράπεζ-αι τραπεζ-ῶν τραπέζ-αις τραπέζ-ας τράπεζ-αι Στα παραπάνω ουσιαστικά η γενική του ενικού σχηματίζεται σε -ης. Αυτό γίνεται, όταν στην ονομαστική πριν από το -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός από το ρ. Το α αυτό είναιβραχύχρονο και λέγεται μη καθαρό.
Για να εξασκηθείς στη διάκριση μεταξύ των ουσιαστικών με  γεν. -ας ή -ης δοκίμασε αυτήν την άσκηση και μετά αυτήν.
Ασκήσεις:  ουσιαστικά θηλυκά της α' κλίσης σε -α, ης, γλῶσσα Άσκηση στα ουσιαστικά της α' κλίσης

θηλυκά σε -η (γενική -ης)
(οξύτονα) (παροξύτονα) ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ ψυχ-ὴ ψυχ-ῆς ψυχ-ῇ ψυχ-ὴν ψυχ-ὴ   κώμ-η κώμ-ης κώμ-ῃ κώμ-ην κώμ-η αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ ψυχ-αὶ ψυχ-ῶν ψυχ-αῖς ψυχ-ὰς ψυχ-αὶ   κῶμ-αι κωμ-ῶν κώμ-αις κώμ-ας κῶμ-αι
Ασκήσεις: ουσιαστικά θηλυκά της α' κλίσης σε -η, ης, πηγή
Επαναληπτικές ασκήσεις:  1η άσκηση για τα αρσενικά και θηλυκά της α' κλίσης   ** 2η άσκηση για τα αρσενικά και θηλυκά της α' κλίσης   ** 3η άσκηση για τα αρσενικά και θηλυκά της α' κλίσης  σύγκριση με τα νέα ελληνικά * Άσκηση σωστού - λάθους στα αρσενικά ουσιαστικά της α' κλίσης   * Άσκηση σωστού - λάθους στα θηλυκά ουσιαστικά της α' κλίσης   *

Πίνακας ασυναίρετων ουσιαστικών της α' κλίσης (που δείχνει ιδίως την ορθογραφία των λέξεων)
1. Αρσενικά α) σε -ᾱς: κοχλίας (ῐ), λοχίας (ῐ), τραυματίας (ῐ), Γοργίας (ῐ), Ἱππίας (ῐ), Καλλίας (ῐ), Φιντίας (ῐ), μανδύας (ῠ), Αἰνείας β) σε -ης: εὐπατρίδης (ῐ), Εὐριπίδης (ῐ), Πελοπίδης (ῐ), Ατρείδης, Ἡρακλείδης, Αἰσχίνης, ἐλάτης (ᾰ), ἁμαξηλάτης (ᾰ), ἁρματηλάτης (ᾰ), ἐργάτης (ᾰ), πελάτης (ᾰ), πλάστης (ᾰ), Ἐλεάτης (ᾱ), Κροτωνιάτης (ᾱ), Σπαρτιάτης (ᾱ), Τεγεάτης (ᾱ), κομήτης, κωμήτης, πλανήτης, προφήτης, σφενδονήτης, Αἰγινήτης, ἀθλητής, μαθητής, μιμητής, ζευγίτης (ῑ),  μεσίτης (ῑ), ὁπλίτης (ῑ), πολίτης (ῑ), τενχίτης (ῑ), Ἀβδηρίτης (ῑ), Σταγιρίτης (ῑ), κριτής, ἀκοντιστής, δύτης (ῠ), θύτης (ῠ), λύτης (ῠ), πρεσβύτης (ῡ), μηνυτής, δεσμώτης, ἠπειρώτης, θιασώτης, ἰδιώτης, νησιώτης, πατριώτης, ζηλωτής, μισθωτής, ἀγρότης, δεσπότης, δημότης, ἐξωμότης ἱππότης, προδότης, τοξότης 2. Θηλυκά α) σε -α, -ας: Πλάταιᾰ, Φώκαιᾰ, ἐλαία, ἡλιαία, κεραία, σημαία, μηλέα, πτελέα, γενεά, δωρεά, βοήθειᾰ, ἐνέργειᾰ, ἀμέλειᾰ, ἐπιμέλειᾰ, ἀσέβειᾰ, εὐσέβειᾰ, ἔνδειᾰ, ὠφέλειᾰ (και ὠφελίᾱ), βασίλειᾰ, ἱέρειᾰ, ἀκρώρειᾰ, Ὀδύσσειᾰ, Μαντίνειᾰ, Ψυττάλειᾰ, ἁλιεία, βασιλεία, δουλεία, ἐφορεία, στρατεία, ἀνδρεία, λεία, Ἐρέτριᾰ, αὐλήτριᾰ, μαθήτριᾰ, ἀδικία (ῐ), εὐφορία (ῐ), σοφία (ῐ), ἐκκλησία (ῐ), συνωμοσία (ῐ), μυρμηκιά, στρατιά, ἄγνοια, ἄνοια, ἔννοια, εὔνοια, ὁμόνοια, πρόνοια, ἄπνοια, δύσπνοια, εὔπλοια, ἀπόρροια, ῥοιά, χροιά, Ἅρπυια, ὀργυιά, μητρυιά, μυῖα, γαῖα, γραῖα, μαῖα, μοῖρα, πεῖρα, πρῷρα, σπεῖρα, σφαῖρα, σφῦρα, Αἴθρα, Φαίδρα, αὔρα, λαύρα, σαύρα, θήρα, θύρα β) σε -α, -ης: ἅμιλλα, δίκελλα, θύελλα, βδέλλα, βασίλισσα, μέλισσα, κίσσα (ῐ), πίσσα (ῐ), δίψα (ῐ), κνῖσα (ῑ), μᾶζα (μᾱ), μύξα (ῠ), πεῖνα, πῖνα (ῑ), πρύμνα (ῠ) (και πρύμνη), ῥίζα (ῐ), ῥῖνα (ῑ) (και ῥίνη), δράκαινᾰ, θέαινᾰ, θεράπαινᾰ, λέαινᾰ, τρίαινᾰ γ) σε -η: αἰσχύνη (ῡ), βλάβη (ᾰ), δάφνη (ᾰ), δίκη (ῐ), δίνη (ῑ), ἴλη (ῑ), κλίνη ῑ), λίμνη (ῐ), λύπη (ῡ), νίκη (ῑ), νύμφη (ῠ), πλάνη (ᾰ), πύλη (ῠ), ῥύμη, σκαπάνη (ᾰ), σκάφη (ᾰ), σπάθη (ᾰ), τύχη (ῠ), ὕλη (ῡ), φάτνη (ᾰ), τιμή, ψυχή...

πρωτόκλιτα συνηρημένα ουσιαστικά
Πρωτόκλιτα συνηρημένα λέγονται τα ουσιαστικά της πρώτης κλίσης που πριν από το χαρακτήρα -α του θέματος έχουν άλλο α ή ε με το οποίο συναιρούνται  σε όλες τις πτώσεις.

Παραδείγματα συνηρημένων ουσιαστικών

θ. Ἑρμεα = Ἐρμη θ. μναα = μνα θ. συκεα  = συκη ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ   Ἑρμ-ῆς Ἑρμ-οῦ Ἑρμ-ῇ Ἑρμ-ῆν Ἑρμ-ῆ ἡ τῆς τῇ τὴν ὦ μν-ᾶ μν-ᾶς μν-ᾷ μν-ᾶν μν-ᾶ συκ-ῆ συκ-ῆς συκ-ῇ συκ-ῆν συκ-ῆ οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ   Ἑρμ-αῖ Ἑρμ-ῶν Ἑρμ-αῖς Ἑρμ-ᾶς Ἑρμ-αῖ αἱ τῶν ταῖς τὰς ὦ μν-αῖ μν-ῶν μν-αῖς μν-ᾶς μν-αῖ συκ-αῖ συκ-ῶν συκ-αῖς συκ-ᾶς συκ-αῖ Τα συνηρημένα ουσιαστικά έχουν και μετά τη συναίρεση τις καταλήξεις των ασυναίρετων τύπων, εκτός από το εα στον ενικό το οποίο συναιρείται σε η, π.χ. ἡ συκέα > συκῆ αλλά τὰς συκέας > συκᾶς Το όνομα ο βορέας συναντάται και ως ασυναίρετο και ως συνηρημένο· ως συνηρημένο εκφέρεται με διπλό ρρ ὁ βορέας - βορρᾶς  τοῦ βορέου - βορρᾶ  τῷ βορέᾳ - βορρᾷ   τόν βορέαν - βορρᾶν ὦ βορέα - βορρᾶ

Κάντε online ασκήσεις για την α' κλίση ουσιαστικών εδώ. http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/a.klisi.oys.htm