Επειδή πολύς ο λόγος για αυτά εσχάτως, ελάτε να δούμε μαζί ποια είναι τα αληθινά τσογλάνια...
Τα τσογλάνια στην πολιτική σκηνή της χώρας πάνε κι έρχονται - ως χαρακτηρισμοί πάντα. Αλλά κι αυτοί από μόνοι τους, όμως, βγαίνουν από κάποια στόματα πολιτικών αντρών, καταδεικνύοντας έτσι τον πολιτικό πολιτισμό μέσα στον οποίο κολυμπάμε – κάποιοι εξ υμών και σε θερμαινόμενες πισίνες.
Τσογλάνι, λοιπόν. Τσογλάνι (το) (ουσιαστικό), από την τουρκική λέξη iç oğlanı < iç- («εσωτερικός», του εσωτερικού παλατιού-σχολείου) + oğlan («παιδί»). Στα τουρκικά, “çoğlan” είναι ο «υπηρέτης».
Στην τουρκοκρατία, λοιπόν, «τσογλάνι» ήταν το ελληνόπουλο, από καλή οικογένεια, που υπηρετούσε τους Τούρκους σουλτάνους, αφού είχε πέσει θύμα παιδομαζώματος (τουρκ. devşirme, ντεβσίρμ). Υπηρέτης, αλλά όχι δούλος, όχι παιδί για όλες τις δύσκολες δουλειές. Τα πιο ικανά τσογλάνια τα έστελναν για να λάβουν ειδική εκπαίδευση σε παλάτια της Αδριανούπολης, του Γαλατά και της Προύσας. Όσοι αρίστευαν, επέστρεφαν στο παλάτι του σουλτάνου και έπαιρναν πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα, έφταναν να γίνουν από προσωπικοί ακόλουθοι του σουλτάνου μέχρι πασάδες και μπέηδες.
Χρόνια αργότερα, το «τσογλάνι» παρέμεινε ως «δάνειο» από την Τουρκία, αλλά... ξέπεσε και έφτασε, παρωχημένα, να σημαίνει τον νεαρό βοηθό του καφετζή.
Στην τουρκοκρατία, λοιπόν, «τσογλάνι» ήταν το ελληνόπουλο, από καλή οικογένεια, που υπηρετούσε τους Τούρκους σουλτάνους, αφού είχε πέσει θύμα παιδομαζώματος (τουρκ. devşirme, ντεβσίρμ). Υπηρέτης, αλλά όχι δούλος, όχι παιδί για όλες τις δύσκολες δουλειές. Τα πιο ικανά τσογλάνια τα έστελναν για να λάβουν ειδική εκπαίδευση σε παλάτια της Αδριανούπολης, του Γαλατά και της Προύσας. Όσοι αρίστευαν, επέστρεφαν στο παλάτι του σουλτάνου και έπαιρναν πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα, έφταναν να γίνουν από προσωπικοί ακόλουθοι του σουλτάνου μέχρι πασάδες και μπέηδες.
Χρόνια αργότερα, το «τσογλάνι» παρέμεινε ως «δάνειο» από την Τουρκία, αλλά... ξέπεσε και έφτασε, παρωχημένα, να σημαίνει τον νεαρό βοηθό του καφετζή.
Μειωτικά και μεταφορικά όταν το «τσογλάνι» ακούγεται στις μέρες μας, συνοδεύει την εικόνα ατόμου νεαρής ηλικίας πάντα, αλλά πλέον, κακής διαγωγής, παλιόπαιδο. Πρόκειται για έναν αχρείο νεαρό, δίχως ευγένεια, αγνοώντας κάθε κανόνα συμπεριφοράς – καμία σχέση με τα πρώτα, τα original τσογλάνια, δηλαδή. Εκείνα τα τσογλάνια, επί τουρκοκρατίας, αφού τα άρπαζαν οι Τούρκοι από ελληνικές οικογένειες, τα έστελναν να σπουδάσουν στην ουσία. Στα μαθήματά τους είχαν ώρες που μάθαιναν μαθηματικά, διδάσκονταν να μελετούν το κοράνι και τη σαρία στα αραβικά και στα περσικά, έπαιρναν μαθήματα καλής συμπεριφοράς, μάθαιναν να στέκονται απέναντι σε πολλές συνθήκες – πες το και «μαθήματα διπλωματίας».
Κάποιοι, ακόμα και σήμερα, μπερδεύουν τα «τσογλάνια» με τα «ατζεμί ογλάν», τα οποία ήταν ανάμεσα στα παιδιά που... περίσσεψαν κατά την πρώτη διαλογή τους στο παιδομάζωμα, δεν είχαν πολλές διανοητικές δυνατότητες, αλλά θα μπορούσαν να μετατραπούν σε ικανότατους γενίτσαρους.
Για να ξέρουμε τι λέμε, έτσι;
Διαβάστε περισσότερα
-Δημητράκος Β. Δημήτριος, Νέον ορθογραφικόν και ερμηνευτικόν λεξικόν, 1970: «Παιδομάζωμα, Η επί τουρκοκρατίας αρπαγή μικρών χριστιανοπαίδων. Παιδολόγι».
- Quataert, Donald. The Ottoman Empire, 1700–1922, Cambridge University Press, New York 2005.
-Τεγόπουλος-Φυτράκης, Ελληνικό Λεξικό, 1993.
-Βακαλόπουλος Ε. Απόστολος, Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, τομ. Β', Τουρκοκρατία 1453-1669. Θεσσαλονίκη, 1964.