Η Χούντα των Συνταγματαρχών

Ο Φοίνικας με τον Στρατιώτη, σύμβολο της Στρατιωτικής Χούντας

Με την ονομασία Χούντα των Συνταγματαρχών ή Δικτατορία των Συνταγματαρχών, ή απλούστερα εκ του διεθνούς ισπανικού και λατινοαμερικάνικου όρου Χούντα καθιερώθηκε να χαρακτηρίζεται η περίοδος της δικτατορίας στην Ελλάδα που επικράτησε μετά το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967. Η περίοδος αυτή κράτησε μέχρι τις 23 Ιουλίου 1974, δηλαδή "επτά χρόνια" (οι οκτώ τελευταίοι μήνες της οποίας είναι γνωστοί και ως Χούντα του Ιωαννίδη) εξ ου και η περίοδος αυτή αποκαλείται "επταετία".

Όσον αφορά την ονομασία αυτή φέρεται να υιοθετήθηκε από τους Έλληνες δημοσιογράφους, ως ορολογία της διεθνούς ειδησεογραφίας στην οποία με την ονομασία "Χούντα των Συνταγματαρχών" είχε καθιερωθεί να ονομάζεται το πραξικόπημα και η Χούντα που είχε επιβάλει το 1952 ο Νάσερ στην Αίγυπτο, όπου σ΄ εκείνη συμμετείχαν πράγματι μόνο συνταγματάρχες, οι αυτοκληθέντες "Ελεύθεροι Αξιωματικοί".

Στη διάρκεια της επταετίας σχηματίστηκαν τέσσερις δικτατορικές κυβερνήσεις: η Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Κόλλια 1967, η Κυβέρνηση Γεωργίου Παπαδόπουλου 1967, η Κυβέρνηση Σπύρου Μαρκεζίνη 1973, η Κυβέρνηση Αδαμαντίου Ανδρουτσόπουλου 1973.
Στις 24 Ιουλίου 1974, αδυνατώντας η τελευταία κυβέρνηση να χειριστεί τα εξ υπαιτιότητάς της γεγονότα της Κύπρου, (απόπειρα δολοφονίας Μακαρίου Γ΄, το πραξικόπημα της Κύπρου και τον Αττίλα Ι), ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, προσκάλεσε από το εξωτερικό και διόρισε πρωθυπουργό τον Κ. Καραμανλή ο οποίος και ανέλαβε την λεγόμενη Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.

Ιστορική Αναδρομή

Ιστορικό πλαίσιο

Η ελληνική δικτατορία 1967-1974 θεωρείται διεθνώς ένα ακόμα επεισόδιο του Ψυχρού Πολέμου, στην μάχη μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η προσπάθεια τηςΣοβιετικής Ένωσης να προσεταιριστεί έθνη στη πολιτική σφαίρα επιρροής της, ενισχύοντας φιλοσοβιετικές και φιλοκομμουνιστικές ομάδες, συχνά οδηγούσε σε αντίδραση από τη μεριά των Δυτικών και κυρίως των Αμερικανών που ήταν επικεφαλής του δυτικού συνασπισμού σε όμοιες αντίστοιχες ενέργειες.

Στο εσωτερικό των χωρών, στις πιο βίαιες περιπτώσεις, αυτή η μάχη κατέληγε είτε σε πλήρη επικράτηση των κομμουνιστών όπως στο Βιετνάμ/Καμπότζη ή σε στρατιωτική δικτατορία των πιο ακραίων δυτικόφιλων εθνικιστών (Χιλή, Αργεντινή). Στην περίπτωση της Ελλάδας, όπως και στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, οι στρατιωτικοί ανέλαβαν να αντιμετωπίσουν αυτό που εκλάμβαναν ως κομμουνιστικό κίνδυνο με περιορισμό των πολιτικών ελευθεριών και εγκαθίδρυση δικτατοριών. Σε αυτήν την δράση τους είχαν συχνά την σιωπηρή ανοχή έως και σε μερικές περιπτώσεις, την ανοιχτή συμπαράσταση της Δύσης και κυρίως των ΗΠΑ μέχρι ακόμα και την ωμή παρέμβαση της CIA και των παραγόντων της.

Κατά τον Σάμιουελ Χάντιγκτον η ελληνική δικτατορία δεν πρέπει να αναλύεται ως ένα μεμονωμένο γεγονός αλλά ως μέρος ενός παγκόσμιου παιχνιδιού, μέρος ενός κύματος δικτατοριών. Όπως εξηγεί ο συγγραφέας στο βιβλίο The Third Wave, με πολλές αναφορές στην ελληνική δικτατορία και μεταπολίτευση, ο κόσμος έχει περάσει τρία κύματα αποσταθεροποίησης και δημοκρατικοποίησης. Η Ελλάδα βρέθηκε στο τρίτο κύμα εκδημοκρατισμού, την περίοδο του 70-80 μαζί με άλλες χώρες όπως οι προαναφερθείσες Ισπανία, Πορτογαλία αλλά και οι Βραζιλία, Παναμάς, Γρενάδα κ.ά..

Πολιτικές εξελίξεις που οδήγησαν στο πραξικόπημα

Με την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, άρχισε εμφύλιος πόλεμος (1945-1949) μεταξύ των κομμουνιστικών δυνάμεων ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του εθνικού στρατού, που είχε την άμεση υποστήριξη των Άγγλων και Αμερικανών. Με την παράδοση των όπλων από πλευράς των κομμουνιστών, άρχισε να συντηρείται από τις ελληνικές κυβερνήσεις κλίμα τρομοκρατίας και κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τυχόν κομμουνιστική επανάσταση. Επιπλέον, έως το 1961, με ευθύνη και πρωτοβουλία της κυβέρνησης Καραμανλή, δημιουργήθηκε μηχανισμός ελέγχου του Τύπου και της πληροφόρησης, με σκοπό τη στήριξη ενός ουσιαστικά αυταρχικού καθεστώτος. Ο μηχανισμός αυτός αποτελούνταν από στρατιωτικούς και Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους, οι μισθοί των οποίων καλύπτονταν από μυστικά κονδύλια της Γενικής Διεύθυνσης Τύπου και Πληροφοριών (ΓΔΤΠ) και της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΚΥΠ). Οι αξιωματικοί που αποτελούσαν το μηχανισμό αυτό αξιοποίησαν αργότερα την εμπειρία τους επιβάλλοντας τη δικτατορία.

Μέσα στο στρατό υπήρχε παράνομη οργάνωση αξιωματικών, με το όνομα ΙΔΕΑ, που είχε πρόγραμμα πραξικοπήματος. Μέσα στον ΙΔΕΑ, δρούσε ο αξιωματικόςΓεώργιος Παπαδόπουλος, ως υφιστάμενος του στρατηγού Νάτσινα. Οι μηχανισμοί αυτοί, ενεργοποιήθηκαν, ή μάλλον πήραν την εντολή να ενεργοποιηθούν, από τον Τζον Μόρι, πράκτορα της CIA στην Αθήνα, κατ΄ αρχήν για την ανατροπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου, στη συνέχεια όμως με κύριο στόχο την επιβολή πραξικοπηματικής κυβέρνησης, αποτελούμενης μόνο από στρατιωτικούς.

Τον Ιούλιο του 1965 σημειώθηκε σοβαρό ρήγμα στις τάξεις του κυβερνώντος κόμματος Ένωση Κέντρου, γνωστό στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας με τον όρο Αποστασία του 1965 ή Ιουλιανά. Αφορμή υπήρξε η απόφαση του Γεωργίου Παπανδρέου να αντικαταστήσει τον Πέτρο Γαρουφαλιά από το Υπουργείο Εθνικής Αμύνης και η άρνηση του τότε Βασιλιά Κωνσταντίνου Β΄ να υπογράψει το σχετικό διάταγμα, αν ο διάδοχος του Γαρουφαλιά δεν απολάμβανε της απόλυτης εμπιστοσύνης του.

Ο Γ. Παπανδρέου αναγκάστηκε από τον Κωνσταντίνο να παραιτηθεί στις 15 Ιουλίου 1965. Από εκείνη την ημέρα και μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου του 1966, ο Κωνσταντίνος προσπάθησε να σχηματίσει κυβερνήσεις με τη συμμετοχή κατά διαστήματα 48 βουλευτών της παράταξης Ένωση Κέντρου (αποστατών) που εγκατέλειψαν τον Γεώργιο Παπανδρέου. Ο όρος "Αποστασία" προήλθε από τον χαρακτηρισμό αποστάτες που αποδόθηκε στους βουλευτές της Ένωσης Κέντρου που, υπό την προτροπή του επίσης βουλευτή της Ένωσης Κέντρου Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, πήραν μέρος ή έδωσαν ψήφο εμπιστοσύνης στις κυβερνήσεις της περιόδου αυτής. Ο Κωνσταντίνος αρχικά διόρισε πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα με υπουργούς αποστάτες βουλευτές την Ένωσης Κέντρου. Η νέα κυβέρνηση όμως δεν είχε πλειοψηφία στην Βουλή, οπότε σχηματίστηκε άλλη κυβέρνηση υπό τον Ηλία Τσιριμώκο. Όλη η περίοδος που ακολούθησε την αποπομπή της κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου χαρακτηρίζεται γενικότερα ως περίοδος πολιτικής ανωμαλίας.
Η σύγκρουση είχε και οικονομικά αίτια: Όταν η Ένωση Κέντρου ανήλθε στην εξουσία, ο Παπανδρέου είχε επιβάλει στον εκατομμυριούχο μεγαλοεπενδυτή Τομ Πάπαςτην επαναδιαπραγμάτευση των συμβάσεων για τα διυλιστήρια της ESSO (της σημερινής ΕΚΟ). "Ο Πάπας αντέδρασε και πίεζε την ελληνική κυβέρνηση, μέσω των διασυνδέσεων που είχε με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, να σταματήσει τις "σοσιαλιστικές μεταρρυθμίσεις"... Τελικά το φθινόπωρο του 1964, η κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου υποχρέωσε τον Τομ Πάπας να υπογράψει νέα σύμβαση με την ESSO PAPAS, καταργώντας τα περισσότερα από τα μονοπώλια που είχε». Η CIA, η πολυεθνική Esso και το αφεντικό της δεν υποχώρησαν αλλά υπονόμευαν την κυβέρνηση Παπανδρέου, ενώ «... τη σχέση του με τη CIA παραδέχθηκε ο ίδιος ο Πάπας, σε συνέντευξη που έδωσε στο Φρέντυ Γερμανό».

Στο βιβλίο που έγραψε ο Μακάριος Δρουσιώτης, 1974, Το άγνωστο παρασκήνιο της τουρκικής εισβολής, Αλφάδι, Λευκωσία, 2002, σσ. 14-18 αναφέρει: «... ο Τομ Πάπας ήταν αυτός που συνέδραμε οικονομικά για την εξαγορά των βουλευτών που είχαν αποστατήσει από την Ένωση Κέντρου. Ο Λευτέρης Βόδενας συνεργάτης του τότε εκδότη των εφημερίδων "Μακεδονία" και "Θεσσαλονίκη" ο οποίος είχε ενεργό συμμετοχή στην ανατροπή του Παπανδρέου, αφηγείται στο βιβλίο του Χρίστου Χριστοδούλου "Ο εκδότης Ιωάννης Βελλίδης":

"... μια μέρα ανέβηκα στον 7ο όροφο της οδού Φιλελλήνων 1 και πήρα κάτι δέματα.... Τα πήρα από τα γραφεία της ESSΟ Πάπας που ήταν εκεί και τα κατέβασα στα γραφεία της "Μακεδονίας" που ήταν στο δεύτερο όροφο. Από κει πέρασαν κάποιοι βουλευτές και τα πήραν».

Το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου

Στις 21 Απριλίου του 1967 και ενώ είχαν προκηρυχθεί εκλογές για τις 28 Μαΐου, αξιωματικοί του στρατού, υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Γεωργίου Παπαδόπουλου, και συμμετοχή του ταξίαρχου Στυλιανού Παττακού και του συνταγματάρχη Νικολάου Μακαρέζου κατέλαβαν την εξουσία με πραξικόπημα.

Έχοντας εξασφαλίσει περίπου 100 τεθωρακισμένα στην περιοχή της πρωτεύουσας, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου και κατέλαβαν αρχικά το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Στη συνέχεια έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο έκτακτης ανάγκης του ΝΑΤΟ με κωδικό Σχέδιο Προμηθεύς, με αποτέλεσμα να κινητοποιηθούν όλες οι στρατιωτικές μονάδες της Αττικής. Το συγκεκριμένο σχέδιο προορίζονταν για την αναγκαστική ανάληψη εξουσίας από το στρατό με σκοπό την εξουδετέρωση κομμουνιστικής εξέγερσης, σε περίπτωση που εισέβαλαν στην Ελλάδα δυνάμεις του Σοβιετικού Στρατού. Ο έμπιστος του βασιλιά αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού στρατηγός Γρηγόριος Σπαντιδάκης αντικαταστάθηκε από τον Οδυσσέα Αγγελή. Ο Αγγελής κάνοντας χρήση του νέου του αξιώματος έδωσε εντολή στο Γ΄ Σώμα Στρατού στη Θεσσαλονίκη να εφαρμόσει το Σχέδιο Προμηθεύς σε όλη τη χώρα.

Η μοναδική προσπάθεια για να αντιμετωπιστεί εγκαίρως το πραξικόπημα ήταν από την πλευρά κυρίως του υπουργού Δημόσιας Τάξης Γεωργίου Ράλλη ο οποίος προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον ταξίαρχο Ορέστη Βιδάλη για να κινητοποιήσει το Γ' Σώμα Στρατού (Θεσσαλονίκη). Δεν πρόλαβε, αφού το σχέδιο Προμηθεύς είχε ήδη τεθεί σε εφαρμογή με αποτέλεσμα ο ταξίαρχος Βιδάλης να αγνοήσει το σήμα του Ράλλη.

Σχέσεις Χούντας-ΗΠΑ

Οι Η.Π.Α. εφάρμοσαν την τακτική της realpolitik ως προς τις σχέσεις τους με το νέο καθεστώς. Έτειναν να αποδέχονται ως τετελεσμένο γεγονός τη δικτατορία επικαλούμενοι διάφορα εκλογικευτικά επιχειρήματα: ο απλός κόσμος της ελληνικής υπαίθρου και των αστικών κέντρων δεν έρχόταν σε ευθεία ρήξη με το καθεστώς. Γενικά η απουσία κάποιου ισχυρού αντιπολιτευτικού κινήματος στο εσωτερικό, η εκ μέρους της οικονομικής ολιγαρχίας του τόπου, υποστήριξης του καθεστώτος και οι διακηρύξεις της Χούντας για την πρόωθηση μέτρων εκδημοκρατισμού λειτουργούσαν αποτρεπτικά για την Αμερικανική πλευρά. Το κλειδί για την κατανόηση της αμερικανικής στάσης «βρίσκεται στο γεγονός της φιλοατλαντικής στάσης της ηγεσίας της χούντας». Απαιτούσε λεπτό χειρισμό η δημόσια στάση που θα εκδήλωναν οι Η.Π.Α. με δεδομένη την αντίδραση της φιλελεύθερης πτέρυγας των Δημοκρατικών. Αρχικά ο Ντιν Ράσκ απέτρεψε την έκφραση λύπης της Ουάσινγκτον για το πραξικόπημα. Στη συνέχεια άσκησε διακριτική πίεση για την ασφάλεια του Ανδρέα Παπανδρέου, δια μέσου του Αμερικανού πρεσβευτή στην Αθήνα ασκήθηκε πίεση για την προώθηση όχι άμεσα μα το ταχύτερο δυνατόν ελευθεριών και, τέλος υιoθέτησε την πρόταση του Τάλμποτ να ανασταλεί η αποστολή βαρέων όπλων στο πλαίσιο του Military Assistance Program. Τον Ιούλιο του 1967 η Αμερικανική πλευρά και συγκεκριμένα ο Ντιν Ράσκ,ο Υπουργός των Εξωτερικών των Η.Π.Α., εισηγήθηκε την μερική άρση του αποκλεισμού αποστολής βαρέων όπλων, χωρίς να αρθεί πλήρως. Είχε προηγηθεί η συνεργασία του καθεστώτος στον Πόλεμο των Έξι Ημερών με το να επιτρέψει τη χρήση των αμερικανικών βάσεων στην Ελλάδα. Όταν εκδηλώθηκε το κίνημα του βασιλιά Κωνσταντίνου οι Αμερικανοί κράτησαν ουδέτερη στάση, αν και σε επίπεδο κορυφής προσδοκούσαν στην επικράτηση του βασιλιά, με τις δικές του όμως δυνάμεις, και χωρίς τη δική τους βοήθεια. Η αποχώρησή του στο εξωτερικό δημιουργούσε στις Η.Π.Α. ένα ζήτημα: στερούνταν ένα βασικό επιχείρημα, λόγω της παρουσίας του για μη αναγνώριση του καθεστώτος. Τελικά, στις 23 Ιανουαρίου 1968 ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον έστειλε επιστολή στο καθεστώς της Αθήνας αποκαθιστώντας πλήρως τις μεταξύ τους σχέσεις.

Το εκπαιδευτικό σύστημα

Η δικτατορία θα ακυρώσει την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1964. Για τους Απριλιανούς η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που είχε προωθήσει η Ένωση Κέντρου ήταν μία από τις αιτίες της κακής κατάστασης της παιδείας και μια από τις πολλές αιτίες επιβολής της Δικτατορίας. Εκτός από τις αναμενόμενες παρεμβάσεις στις οργανώσεις των εκπαιδευτικών και των φοιτητών και τις διώξεις τους, τα μέτρα «εξυγιάνσεως και αποκαταστάσεως ευρυθμίας» στα πανεπιστήμια, και τις τροποποιήσεις σε βιβλία και προγράμματα, η δικτατορία ανέτρεψε σχεδόν στο σύνολό τους όσα συνέθεταν την μεταρρύθμιση. Το μόνο που δεν ακυρώθηκε πλήρως ήταν η «δωρεάν παιδεία» και οι προσπάθειες για την ίδρυση νέων πανεπιστημίων. Εδώ μάλιστα η δωρεάν διανομή διδακτικών συγγραμμάτων επεκτάθηκε και στην τρίτη βαθμίδα. Όπως σχολιάζει ο ιστορικός της εκπαίδευσης Αλέξης Δημαράς, «πέρα από το λαϊκίστικο χαρακτήρα του μέτρου, η κυβέρνηση εξασφάλιζε έτσι ουσιαστικότερο έλεγχο του περιεχομένου των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων από εκείνον που ήδη πραγματοποιούσε με τη γενική λογοκρισία». Ο Α.Ν.129/67 περί οργάνωσης και διοίκησης της γενικής εκπαίδευσης που προωθήθηκε το καλοκαίρι του 1967 , αποσκοπούσε στην άσκηση των μαθητών στα ελληνοχριστιανικά ιδεώδη και τον φρονηματισμό των μαθητών όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης. Καταργούνταν όλα τα αιρετά μέλη όλων των εκπαιδευτικών συμβουλίων, ενώ συστήθηκε ως ανώτατο γνωμοδοτικό συμβούλιο το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο. Ρυθμιζόταν η ζωή διδασκόντων και διδασκομένων με την επαναφορά της καθαρεύουσας, των Παιδαγωγικών Ακαδημιών, πραγματοποιήθηκε η κατάργηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και καθιερώθηκε η μετεκπαίδευση των εκπαιδευτικών από τα Διδασκαλεία της Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης.

Στα μέσα του 1971 η κυβέρνηση προχώρησε στην επαναφορά παλαιότερων προσανατολισμών αναφορικά με την επαγγελματική εκπαίδευση, η οποία εκδηλώνεται με την ίδρυση των Κέντρων Ανωτέρας Τεχνικής Εκπαιδεύσεως (ΚΑΤΕ) και την επέκταση του τεχνικο-επαγγελματικού κλάδου του συστήματος. Η συγκρότηση, το 1971, δύο συμβουλευτικών επιτροπών για τα εκπαιδευτικά θέματα, με προφανή τεχνοκρατική διάθεση, «εκφράζει την ίδια τάση αποκλεισμού των ιδεολογικών προβληματισμών».

Σχέσεις Πολιτείας-Εκκλησίας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας

Το πραξικόπημα βρήκε την Εκκλησία σε κατάσταση κρίσης: ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Β΄ ήταν ασθενής και υπέργηρος, η ιεραρχία ήταν διασπασμένη, υπήρχαν εκκρεμή ζητήματα όπως το μεταθετό των μητροπολιτών, οι κενές μητροπολιτικές θέσεις και η κάλυψή τους, το ζήτημα σύνταξης νέου Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας που θα αντικαθιστούσε εκείνον του 1943. Η πρόφαση για επέμβαση υπήρχε κι έτσι εκδόθηκε ο Α.Ν. 3/1967 στις 10 Μαΐου 1967 που συγκρότησε με συγκεκριμένη θητεία ‘’Ιερά Σύνοδο αριστίνδην’’. Επρόκειτο για μια αντικανονική επέμβαση στα εσωτερικά της εκκλησίας διότι εθίγετο το επισκοποσυνοδικό πολίτευμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Στη συνέχεια ο τότε αρχιεπίσκοπος απομακρύνθηκε αναγκαστικώς με την κατάργηση της διάταξης του Ν.Δ.4589/1966 η οποία εξαιρούσε από την αυτοδίκαιη αποχώρηση των μητροπολιτών, από τα καθήκοντά τους μετά τη συμπλήρωση του ογδοηκοστού έτους της ηλικίας τους τον εκάστοτε αρχιεπίσκοπο. Τον διαδέχθηκε ο Αρχιμανδρίτης Ιερώνυμος Κοτσώνης μετά τη συγκρότηση τριπρόσωπου δελτίου και την επιλογή ενός από τα τρία από την Κυβέρνηση με το Β.Δ. 296/1967. Στην πρώτη φάση της δικτατορίας άλλες παρεμβάσεις της Πολιτείας ήταν η με συντακτική πράξη απαγόρευση στους εκκλησιαστικούς λειτουργούς παντός ιερατικού βαθμού, της προσφυγής στο Συμβούλιο της Επικρατείας για διοικητικές πράξεις της δικτατορίας, η επιβολή «αντικανονικού και ανελεύθερου συστήματος απονομής εκκλησιαστικής δικαιοσύνης» κι ενός ιδιώνυμου εκκλησιαστικού αδικήματος: η απώλεια της έξωθεν καλής μαρτυρίας και η εξαιτίας αυτής αποχώρηση των κληρικών. Με το Ν.Δ. 126/1969 θεσπίζεται νέος Καταστατικός Χάρτης. Κι ενώ διατηρείτο η Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και η Διαρκής Ιερά Σύνοδος, θεσπιζόταν κάτι καινούργιο ως προς τη συγκρότησή τους: καταργούνταν τα προβλεπόμενα από τον Πατριαρχικό τόμο του 1850 και την Πατριαρχική Πράξη του 1928 ‘’πρεσβεία’’ χειροτονίας και ίσου αριθμού μελών από τις «παλαιές» και «νέες χώρες». Με τα συντάγματα του 1968 και 1973 δεν παρέκκλιναν από τη συνήθη μορφή των συνταγματικών διατάξεων. Η αλλαγή της ηγεσίας της δικτατορίας και η άνοδος του Ιωαννίδη δεν αφήνει ανεπηρέαστη και την Εκκλησία. Τους Φαίδωνα Γκιζίκη και Αδαμάντιο Ανδρουτσόπουλο ορκίζει ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Σεραφείμ Τίκας , κάτι που έδειχνε πως «de facto έθετε σε αμφισβήτηση» τον Αρχιεπίσκοπο η νέα ηγεσία του καθεστώτος. Μετά την παραίτηση του Ιερώνυμου, εκδίδεται η συντακτική πράξη 3 /1974, η οποία χαρακτήριζε αντικανονική την εκλογή του προηγούμενου αρχιεπισκόπου, και οριζόταν ο τρόπος εκλογής του νέου αρχιεπισκόπου. Από την εκλογική διαδικασία αποκλείονταν όσοι συνέπραξαν στην αντικανονική εκλογή του Ιερωνύμου και όσοι είχαν εκλεγεί την ίδια περίοδο. Κάθε πράξη που θα εκδιδόταν κατ’ εφαρμογή της προηγούμενης πράξης δεν μπορούσε να ακυρωθεί στο Συμβούλιο Επικρατείας. Από τριπρόσωπο δελτίο που εξέλεξαν εικοσιοκτώ μητροπολίτες, εξελέγη ο Σεραφείμ. Την ανάγκη αποκατάστασης της κανονικής τάξης που επεδίωκε η Συντακτική Πράξη 3 /1974, κλόνισε το Ν.Δ. 411/1974 με την ίδρυση οκτώ νέων μητροπόλεων που αποσπάσθηκαν από την Αρχιεπισκοπή Αθηνών και τις μητροπόλεις Αττικής και Θεσσαλονίκης , ενώ επετράπη η πλήρωση προνομιούχων Μητροπόλεων με μετάθεση. Τέλος η καθιέρωση ενός νέου αδικήματος, της ‘’διατάραξης της ειρήνης και της ενότητας της Εκκλησίας’’ έπληξε καίρια την όλη προσπάθεια αποκαταστάσεως της κανονικής τάξης εντός της Εκκλησίας.

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών και η Ελλαδική Εκκλησία κατά την Δικτατορία

Μετά από επίσημα και ανεπίσημα διαβήματα, δημοσιεύματα του ξένου Τύπου στηλιτευτικά των μέτρων της Δικτατορίας, στις 17 Νοεμβρίου του 1967 ο διευθυντής της Commission of the Churches on International Affairs, Dr. Frederick Nolde έστειλε επιστολή στον τότε Έλληνα πρωθυπουργό, με την οποία του ανέφερε πως Έλληνες μετανάστες εργάτες είχαν απειληθεί από όργανα του καθεστώτος, σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες της Διεθνούς Αμνηστίας. Στις αρχές του 1968 η Εκτελεστική Επιτροπή του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών, αφού έλαβε το παραπάνω υπόμνημα του Nolde, ζήτησε να επισκεφθεί και να συναντήσει στην Ελλάδα εκπροσώπους της Ελληνικής Κυβέρνησης και της Αρχιεπισκοπής. Ο τότε αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος όμως δεν έδωσε συνέχεια, και δεν διευκόλυνε την επίσκεψη του Γενικού Γραμματέα του Π.Σ.Ε, μια επίσκεψη με ιδιαίτερο συμβολισμό και διεθνή αντίκτυπο. Ο καθηγητής Νικόλαος Ζαχαρόπουλος αναφέρει ότι μετά από αρκετό χρονικό διάστημα ο Γ.Γ του Π.Σ.Ε. ήλθε στην Ελλάδα αεροπορικώς, αλλά οι Ελληνικές αρχές δεν του επέτρεψαν αρχικά την είσοδο στην χώρα. Μετά δύο ώρες του επετράπη. Στις 4 με 20 Ιουλίου 1968 θα πραγματοποιείτο στην Ουψάλα της Σουηδίας η Δ΄ Γενική Συνέλευση του Π.Σ.Ε, η Ελλαδική Εκκλησία όμως αρνήθηκε να αποστείλει αντιπροσώπους λόγω των τεταμένων σχέσεων Ελλάδας και Σουηδίας την περίοδο εκείνη. Επίσης ο Ιερώνυμος επικαλέστηκε την ανάμιξη του ΠΣΕ στη σχεδίαση του νέου Συντάγματος της χώρας. Έτσι όμως, ο Ιερώνυμος γινόταν «φερέφωνο της Δικτατορίας». Ο Ζαχαρόπουλος επισημαίνει πως η αποχή της Ελλαδικής Εκκλησίας από τις εργασίες της Συνέλευσης συνδεόταν και με τη θεματολογία της, που μεταξύ άλλων αφορούσε και την «κοινωνική και πολιτική δικαιοσύνη», κάτι που θα δυσχέραινε την Ελληνική αντιπροσωπεία. Επίσης ο Ιερώνυμος αρνήθηκε να παραλάβει οικονομική βοήθεια που το Π.Σ.Ε. έστελνε για τους σεισμόπληκτους των Ιονίων νήσων, γιατί θα υποχρεωνόταν να ευχαριστήσει έναν οργανισμό που ασκούσε κριτική στη Δικτατορία. Στα τέλη του 1968 ο Γ.Γ. του Π.Σ.Ε., μετά από έκκληση της «οικουμενικής ομάδας» της πόλης Κρίφτελ της Δυτ. Γερμανίας, έστειλε προσωπικό και ανεπίσημο διάβημα προς τον Ιερώνυμο, με το οποίο τον καλούσε να παρέμβει με σκοπό την αποτροπή των θανατικών εκτελέσεων των Βερυβάκη και Παναγούλη. Ο Ιερώνυμος απάντησε χαρακτηρίζοντας την επιστολή αυτή, «παρέμβαση στα πολιτικά πράγματα της χώρας» και «επέμβαση υπέρ δολοφόνων».

Η αποπομπή από την Ευρώπη

Η εσωστρέφεια της πολιτικής ζωής τα χρόνια που προηγήθηκαν της δικτατορίας είχε ωθήσει στο περιθώριο όλα τα ζητήματα που σχετίζονταν με τη Συμφωνία Σύνδεσης Ελλάδος-ΕΟΚ, η οποία προέβλεπε τη μεθοδευμένη και σταδιακή ενσωμάτωση της ελληνικής οικονομίας στην ευρωπαϊκή και απαιτούσε δραστικές προσαρμογές σε διοικητικούς μηχανισμούς, οικονομικούς θεσμούς και δομές της χώρας. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας μόνο οι υποχρεώσεις που είχαν σχέση με το μέρος της Συμφωνίας που αφορούσε την τελωνειακή ένωση εφαρμόστηκαν. Η Ελλάδα και η Κοινότητα προσκολλήθηκαν στα συμφωνημένα χρονοδιαγράμματα για την εξάλειψη των δασμών. Όλοι οι άλλοι όροι, όπως αγροτική εναρμόνιση, και οικονομική βοήθεια, είχαν «παγώσει». Αυτή η επιλεκτική εφαρμογή της Συμφωνίας Σύνδεσης άλλαξε κατά έναν τρόπο την ισορροπία των μειονεκτημάτων και πλεονεκτημάτων υπέρ της Κοινότητας. Με τη δικτατορία, οι σχέσεις της Ελλάδος και της Ευρώπης περιήλθαν σε μια κατάσταση, όπως την αποκαλεί ο καθηγητής Πάνος Καζάκος, ελεγχόμενης κρίσης.

Υπό την πίεση κυρίως των σκανδιναβικών κυβερνήσεων -η πρωτοβουλία είχε δρομολογηθεί από τις αρχές του 1969 από τον Ολλανδό αντιπρόσωπο Μαξ Βαν Ντερ Στουλ - η Ελλάδα (μετά από προτροπή της Βρετανίας) αποχώρησε από το Συμβούλιο της Ευρώπης τον Δεκέμβριο του 1969 για να προλάβει καταδίκη της για καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Το κίνημα του Ναυτικού

Η αλλαγή του καθεστώτος έφερε ανησυχία στο Πολεμικό Ναυτικό, στις τάξεις του οποίου δεν υπήρχαν οργανωμένοι πυρήνες των πραξικοπηματιών. Η πρώτη αντίδραση του Ναυτικού ήταν να στηρίξουν το Αντικίνημα του Βασιλιά, δηλαδή τον φυσικό τους αρχηγό, στις 13 Δεκεμβρίου του 1967. Ακολούθησαν και άλλες δύο απόπειρες απαγωγής του Παπαδόπουλου, οι οποίες όμως απέτυχαν εξαιτίας εξωγενών παραγόντων.

Από το 1969 άρχισε η προετοιμασία και η οργάνωση του κινήματος με κύριο πυρήνα την τάξη του 1948. Η οργάνωση εκτός από αξιωματικούς του Ναυτικού μύησε και μερικούς αξιωματικούς της Αεροπορίας αλλά και του Στρατού. Σκοπός του κινήματος ήταν η εξέγερση του λαού η οποία θα οδηγούσε στην απαλλαγή από τη Χούντα.

Την άνοιξη του 1973 όλα ήταν έτοιμα. Το κίνημα θα εκδηλωνόταν στις πρώτες ώρες της 23ης Μαΐου. Τις βραδινές ώρες της 21ης Μαΐου υπήρξαν οι πρώτες ενδείξεις ότι το κίνημα είχε προδοθεί. Οι κυβερνήτες των πλοίων δίσταζαν να αποπλεύσουν, ακολουθώντας το σχέδιο (το οποίο ήταν περίπου γνωστό στη Χούντα). Στις 23 Μαΐου οι αξιωματικοί τίθενται υπό περιορισμό, ενώ οι πρώτες συλλήψεις δεν αργούν να γίνουν. Στις 25 Μαΐου το πολεμικό πλοίο "Βέλος" πήρε την απόφαση να αποχωρήσει από την άσκηση του Ν.Α.Τ.Ο. και να καταπλεύσει στο Φιουμιτσίνο της Ιταλίας, όπου ζήτησε και πολιτικό άσυλο.

Το Κίνημα του Ναυτικού, η σημαντικότερη ίσως αντίσταση μέχρι τότε, οργανώθηκε με σκοπό μόνο την απελευθέρωση του κράτους και όχι μιας απλής αντικατάστασης των δικτατόρων. Ουσιαστικά εξέφραζε τον λαό, αφού ήταν μια επανάσταση του στόλου και δεν ήταν καθοδηγούμενη από κανένα πολιτικό πρόσωπο ή συμφέρον.

Το σημαντικότερο αποτέλεσμα ήταν η ανανέωση της αντίστασης, αφού από το 1971 η Χούντα είχε δώσει την αίσθηση ότι είχε εδραιωθεί και ότι όλες οι ένοπλες δυνάμεις ήταν με το μέρος της. Αυτός όμως ο μύθος καταρρίφθηκε με την εκδήλωση του κινήματος.

Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου

Την χρονική περίοδο 1967-1972 η Χούντα με συντονισμένα χτυπήματα είχε καταφέρει να καταστήσει ανίκανους τους φοιτητές να αντιδράσουν μπροστά στις αυθαιρεσίες του κράτους.

Στις αρχές όμως του 1973, το χάσμα μεταξύ κράτους και φοιτητών μεγάλωνε. Η Χούντα των Συνταγματαρχών, στην προσπάθειά της να περιορίσει τους φοιτητές, έβαλε σε εφαρμογή το διάταγμα 1347 για τις επιστρατεύσεις. Η φοιτητική ανησυχία άρχισε να μεγαλώνει με αποτέλεσμα το Φεβρουάριο του 1973 να γίνει η πρώτη κατάληψη της Νομικής ενώ στις 14 Μαρτίου ακολούθησε και δεύτερη. Σημαντικό ρόλο στην κλιμάκωση της κατάστασης είχε και το μνημόσυνο του "Γέρου της Δημοκρατίας", Γεωργίου Παπανδρέου. Όλα έδειχναν ότι κάτι θα συνέβαινε.

Φθινόπωρο 1973

Γίνεται δημοψήφισμα το οποίο μεταξύ άλλων ζητούσε να εγκριθεί η εκλογή προέδρου (Γεώργιου Παπαδόπουλου) και αντιπροέδρου της Δημοκρατίας και (Οδυσσέα Αγγελή) για θητεία 8 ετών. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν τελικά θετικό και ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ορκίστηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

8 Οκτωβρίου 1973

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας διόρισε πολιτική κυβέρνηση τη νέα μεταβατική κυβέρνηση του Σπύρου Μαρκεζίνη η οποία ως κύρια αποστολή της ήταν να προπαρασκευάσει και να διεξάγει βουλευτικές εκλογές για την 10η Φεβρουαρίου 1974 ενώ την ίδια μέρα παραιτήθηκαν όλοι οι στρατιωτικοί από τις καίριες θέσεις που κατείχαν.

14 Νοεμβρίου 1973

Εκατοντάδες φοιτητές είχαν συγκεντρωθεί από το πρωί στο κτήριο της Νομικής Σχολής και ετοιμάζονταν να κάνουν συνέλευση. Στο τέλος της συνέλευσης πραγματοποίησαν πορεία στην οδό Σόλωνος και Πατησίων. Το απόγευμα και ενώ οι φοιτητές είχαν παραμείνει στο Πολυτεχνείο, ο αστυνομικός διευθυντής Δασκαλόπουλος και ο εισαγγελέας Σαμήτας διέταξαν τους φοιτητές να διαλυθούν. Οι φοιτητές βρέθηκαν σε δίλημμα. Δημιουργήθηκε συντονιστική επιτροπή η οποία και αποφάσισε, στις 8:30 μ.μ., την κατάληψη του Πολυτεχνείου.

15 Νοεμβρίου 1973

Από τις πρώτες πρωινές ώρες φάνηκε η στήριξη των πολιτών προς τους φοιτητές, με τρόφιμα, γραφική ύλη και φάρμακα.. Το βράδυ μπήκε σε λειτουργία για πρώτη φορά ο σταθμός των "Ελεύθερων Πολιορκημένων".

16 Νοεμβρίου 1973

Ο κόσμος παρέμεινε στο πλευρό των φοιτητών ενώ οδοφράγματα άρχισαν να στήνονται στους δρόμους. Οι αστυνομικοί και τα τανκ (τεθωρακισμένα) άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους. Οι πρώτες συγκρούσεις με την αστυνομία δεν άργησαν να γίνουν ενώ στις 7 μ.μ. ανακοινώθηκε και ο πρώτος νεκρός των συγκρούσεων (πόρισμα του εισαγγελέα Δ. Τσεβά).

17 Νοεμβρίου 1973

Τα μεσάνυχτα και ενώ οι φοιτητές επέμεναν στην κατάληψη του Πολυτεχνείου, έκαναν την εμφάνιση τους τα πρώτα τανκ. Ο κόσμος είχε διαλυθεί βίαια ενώ ο καπνός από τα δακρυγόνα έκανε την ατμόσφαιρα αποπνικτική. Στη 1:30 μ.μ. ο επικεφαλής του τάγματος του στρατού έδωσε διορία να εγκαταλείψουν το κτήριο. Οι φοιτητές αρνήθηκαν και παρέμειναν φωνάζοντας συνθήματα όπως "Κάτω η Χούντα και οι Αμερικάνοι". Στις 2:50 π.μ. ο επικεφαλής διέταξε το τανκ να γκρεμίσει την πύλη του Πολυτεχνείου. Ο στρατός υποσχέθηκε ελεύθερη δίοδο και άφησε πραγματικά τον κόσμο να φύγει τουλάχιστον από την πύλη της Στουρνάρη με κατεύθυνση πλατεία Εξαρχείων, αν και η αστυνομία περίμενε πιο πάνω στα στενά για να δείρει ή/και να συλλάβει όσους μπορούσε. Μέσα σε λίγη ώρα το κτήριο είχε αδειάσει. Παρόλαυτα μέσα στο χώρο του Πολυτεχνείου δεν υπήρξε κανένας θάνατος σύμφωνα και με το πόρισμα του εισαγγελέα Δ. Τσεβά αλλά και με το 33437/11.10.74 έγγραφον της Συγκλήτου του Πολυτεχνείου προς την Εισαγγελία το οποίο επιβεβαίωνεται από τον εισαγγελέα Δ. Τσεβά. Εξάλου αυτό παραδέχεται και στην συνέντευξή του ο έφεδρος στρατιώτης οδηγός του τεθωρακισμένου άρματος A. Σκευοφύλαξ.

Το τέλος της Χούντας

Η περίοδος της δικτατορίας δημοσιογραφικά φέρεται να τελείωσε όταν η Χούντα του Ιωαννίδη "κατέρρευσε" στις 24 Ιουλίου του 1974 κάτω από το βάρος της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, παρόλο που η στρατιωτική ηγεσία παρέμεινε στη θέση της σχεδόν μέχρι το τέλος του έτους. Η εισβολή στην Κύπρο ξεκίνησε τέσσερις ημέρες νωρίτερα (στις 20 Ιουλίου 1974) και αποτέλεσε παράβαση του καταστατικού χάρτη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και της Συνθήκης Εγγυήσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας. Είναι γνωστή με την ονομασία Αττίλας Ι που όμως είχε επέλθει κατάπαυση πυρός. Η Χούντα, που είχε την ευθύνη για την προάσπιση του νησιού, δεν αντέδρασε όπως θα έπρεπε, παραπλανημένη από τις διαβεβαιώσεις των Αμερικανών με αποτέλεσμα στην κατάληψη του 4% των εδαφών του νησιού.

Την 24η Ιουλίου έφθασε στην Αθήνα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με το προεδρικό αεροπλάνο της γαλλικής Προεδρίας, το οποίο έθεσε στη διάθεση του ο Γάλλος πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ ντ' Εσταίν. Το βόρειο τμήμα της Κύπρου (36,4% του εδάφους της) που μέχρι σήμερα βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή, καταλήφθηκε με τον Αττίλα ΙΙ ο οποίος ξεκίνησε στις 14 Αυγούστου του 1974, δηλαδή 20 ημέρες μετά, αφότου είχε αναλάβει η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και που ολοκληρώθηκε πέντε ημέρες αργότερα. Οι πραξικοπηματίες αφού τιμήθηκαν προαχθέντες όπως π.χ. ο Δ. Ιωαννίδης που προήχθη σε υποστράτηγο, από τον υπουργό Ε. Αβέρωφ, αργότερα συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν σε δίκη για τη δράση τους στην Εξέγερση του Πολυτεχνείου.

Σημειώνεται ότι η ένοπλη κατάληψη της εξουσίας στις 21 Απριλίου και η περίοδος μέχρι και τις 24 Ιουλίου 1973 χαρακτηρίστηκε "στιγμιαίο αδίκημα". Επίσης δεν ασκήθηκε δίωξη για την απόπειρα κατά της ζωής του Μακαρίου και το πραξικόπημα που ακολούθησε στην Κύπρο, με συμμετοχή Ελλήνων αξιωματικών που οδήγησαν τη Χώρα σε κίνδυνο πολέμου, αλλά ούτε και ανοίχθηκε μέχρι σήμερα (2013) ο περιβόητος "Φάκελλος της Κύπρου", παρά τις πολιτικές βαρύγδουπες και πομπώδεις υποσχέσεις που δόθηκαν στον ελληνικό "κυρίαρχο λαό".

Σκάνδαλα και διαφθορά

Η επταετία της Χούντας σημαδεύτηκε από σκάνδαλα και πολλές περιπτώσεις χρηματισμού και ευνοιοκρατίας. Τα πιο γνωστά είναι το σκάνδαλο με τα λεγόμενα θαλασσοδάνεια του συνταγματάρχη Ιωάννη Λαδά που έμεινε κοροϊδευτικά στην ιστορία ως ο κύριος καθαρά χέρια, το σκάνδαλο με τα σάπια κρέατα του συνταγματάρχη Μπαλόπουλου και οι τεράστιες χρηματικές δαπάνες για τους κοσμικούς εορτασμούς και την πολυτελή ζωή του αντισυνταγματάρχη (ο Παπαδόπουλος τον έκανε υποστράτηγο) Μιχάλη Ρουφογάλη, που του είχε ανατεθεί η διεύθυνση της ΚΥΠ, δηλαδή του εθνικά κρίσιμου τομέα των μυστικών υπηρεσιών, ο οποίος επίσης εξασφάλιζε τη χορήγηση δανείων σε υποστηρικτές της χούντας, επιβαρύνοντας τις ελληνικές δημόσιες τράπεζες. Η ευνοιοκρατία και το ρουσφέτι επί χούντας γιγαντώθηκαν: ο Μακαρέζος διόρισε τον κουνιάδο του Αλέξανδρο Ματθαίου Υπουργό Γεωργίας, ο Λαδάς έκανε τον ένα ξάδερφό του στρατηγό και διοικητή της ΑΣΔΕΝ και έναν άλλο ξάδερφό του Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Κοινωνικών Υπηρεσιών, και ο γαμπρός του Παττακού Ανδρέας Μεϊντάσης έγινε βαθύπλουτος παίρνοντας χαριστικά δουλειές από το Δήμο Αθηναίων. Ο στρατηγός Βασίλης Καρδαμάκης διορίστηκε διοικητής της ΔΕΗ και ο στρατηγός Αλέξανδρος Νάτσινας (πρώην αρχηγός ΚΥΠ με τεράστιες ευθύνες για το σχέδιο ΠΕΡΙΚΛΗΣ και το παρακράτος) διορίστηκε Πρόεδρος στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

Χρονολόγιο

1967

• 21 Απριλίου: Με 100 τεθωρακισμένα οι αξιωματικοί Γεώργιος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Παττακός και Νικόλαος Μακαρέζος καταλαμβάνουν την εξουσία.
• 13 Δεκεμβρίου: Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Β΄ επιχειρεί αποτυχημένο αντικίνημα κατά της Χούντας

1968

• 23 Ιανουαρίου: Οι ΗΠΑ δια του πρέσβη τους στην Αθήνα Φίλιπ Τάλμποτ, κάνοντας δημόσια δήλωση "...νόμιμο το στρατιωτικό καθεστώς στην Ελλάδα", ουσιαστικά είναι η πρώτη χώρα που αναγνωρίζει το καθεστώς μετά την αποτυχία του βασιλικού πραξικοπήματος.
• 27 Ιανουαρίου: Τέσσερις ημέρες μετά τη δήλωση του Τάλμποτ, ο Άγγλος πρέσβης στην Αθήνα Μάικλ Στιούαρτ δήλωσε: "...Ναι, είναι αναγνώρισις, δεδομένου ότι η παρούσα ελληνική κυβέρνησις πληροί όλες τις προϋποθέσεις τις οποίες απαιτεί η κυβέρνησίς μου προκειμένου να αναγνωρίσει ξένες κυβερνήσεις. Δηλαδή ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο στην χώρα.". Καθιστάμενη έτσι η Αγγλία η 2η χώρα που αναγνώρισε το καθεστώς της Αθήνας όπως αυτό είχε διαμορφωθεί. Των δηλώσεων αυτών ακολούθησαν στη συνέχεια παρόμοιες αναγνωρίσεις και από άλλες χώρες όπως από Αυστραλία, Νότια Αφρική, Πορτογαλία, Εθνικιστική Κίνα, Ιταλία και Καναδά μέχρι και τη "λαϊκή δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης".
• 2 Μαΐου: Η Ακαδημία Αθηνών τιμά με πανηγυρική συνεδρία και ορίζει την "21 Απριλίου 1967" εθνική επέτειο της Ελλάδος. Ο πρόεδρος της Ακαδημίας Ερρίκος Σκάσσης τόνιζε στον πανηγυρικό του λόγο για την 21η Απριλίου: «Η ημέρα αύτη αποτελεί ασφαλώς ορόσημον εις την ιστορίαν της Νεωτέρας Ελλάδος. Αι προσπάθειαι της Εθνικής Κυβερνήσεως εις πλείστους τομείς έσχον αξιόλογα και εν πολλοίς σωτήρια αποτελέσματα, ώς της Παιδείας με την αποσόβησιν του κινδύνου ανεπανορθώτου εξανδραποδισμού της Ελληνικής νεότητος. Η Ακαδημία Αθηνών εύχεται εις τάς αόκνους προσπαθείας της επαναστάσεως της 21ης Απριλίου και της ενσαρκούσης το πνεύμα ταύτης Κυβερνήσεως καλήν μέχρι τέλους επιτυχίαν εις τους σκοπούς αυτής επ’ αγαθώ του Έθνους και του λαού».
• 13 Αυγούστου: Ο Αλέκος Παναγούλης αποπειράται να δολοφονήσει τον δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλο στη παραλιακή λεωφόρο Βάρκιζας - Λαγονήσι. Ακολούθησε η σύλληψή του και της ομάδας του.

1969

• 24 Απριλίου: Η Ακαδημία Αθηνών τιμά με πανηγυρική συνεδρία για δεύτερη χρονιά την "21 Απριλίου 1967"

1970

• 29 Ιανουαρίου: Δίκη μελών της παράνομης οργάνωσης "Λαϊκή Πάλη". Καταδικάζονται τέσσερις σε ισόβια και πέντε σε φυλάκιση μέχρι 18 χρόνια.
• 3 Φεβρουαρίου: Η ΕΟΚ διακόπτει τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Ελλάδας μέχρι ν΄ αποκατασταθεί η Δημοκρατία στη χώρα.
• 8 Μαρτίου: Σημειώνεται αποτυχημένη δολοφονική απόπειρα κατά του Κύπριου Προέδρου αρχιεπισκόπου Μακαρίου, καθώς απογειώνεται με ελικόπτερο από το Μέγαρο της Αρχιεπισκοπής για να μεταβεί στη Μονή Μαχαιρά, για το ετήσιο μνημόσυνο του ήρωα Γρηγόρη Αυξεντίου. Οργανωτές της απόπειρας φέρονται ο Κύπριος Πολύκαρπος Γεωρκάτζης και ο εξ Ελλάδος απεσταλμένος της Χούντας συνταγματάρχης Δ. Παπαποστόλου.
• 15 Μαρτίου: Δολοφονείται ο Π. Γεωρκάτζης από Έλληνα Διοικητή Καταδρομών σε ερημική περιοχή έξω από τη Λευκωσία.
• 12 Απριλίου: Μεγάλη δίκη της "Δημοκρατικής Άμυνας". Ο Καθηγητής Σάκης Καράγιωργας καταδικάζεται σε ισόβια ενώ 17 ακόμα άτομα καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης από 5 μέχρι 20 χρόνια.
• 3 Μαΐου: Η Ακαδημία Αθηνών τιμά με πανηγυρική συνεδρία για τρίτη χρονιά την "21 Απριλίου 1967".
• 6 Ιουλίου: Μεγάλη δίκη 35 μελών του ΚΚΕ. Καταδικάζονται 3 σε ισόβια και πολλοί άλλοι σε ποινές φυλάκισης από 5 μέχρι 20 χρόνια.
• 10 Ιουλίου: Δίκη μελών της οργάνωσης "Ρήγας Φεραίος". Καταδικάζονται 4 μέλη με ποινές φυλάκισης από 4 μέχρι 12 χρόνια.
• 11 Ιουλίου: Καταδικάζονται 5 μέλη του "ΠΑΜ" σε ποινές φυλάκισης από 5 μέχρι 20 χρόνια.
• 2 Σεπτεμβρίου: Απόπειρα επίθεσης στην Αμερικανική Πρεσβεία. Ο Κύπριος Γ. Τσικουρής και η Ιταλίδα Ελ-Μ Ατζελόνι βρίσκουν τον θάνατο κατά την επιχείρησή τους να πλήξουν την Πεσβεία όταν το αυτοκίνητο βόμβα που επέβαιναν εξερράγη.
• 18 Σεπτεμβρίου: Γένοβα: Ο Έλληνας φοιτητής Κώστας Γεωργάκης αυτοπυρπολείται στην κεντρική πλατεία της πόλης διαμαρτυρόμενος για τη Δικτατορία στην Ελλάδα.
• 19 Σεπτεμβρίου: Πεθαίνει σε νοσοκομείο της Γένοβα ο Έλληνας φοιτητής Κώστας Γεωργάκης.

1971

• 28 Ιανουαρίου: Η Ελλάδα διαγράφεται από την Ευρωπαϊκή Βουλή της ΕΟΚ.
• 15 Μαρτίου: Δίκη μελών της οργάνωσης "Ελληνικός Απελευθερωτικός Στρατός". Καταδικάζονται 4 μέλη σε ποινές φυλάκισης από 5 μέχρι 20 χρόνια.
• 5 Απριλίου: Αθήνα: Ο στρατηγός Γ. Γρίβας, ο δημιουργός της ΕΟΚΑ, σε μεγάλη συγκέντρωση που πραγματοποιεί ενόψει της αποστολής - επανόδου του στην Κύπρο προδιαγράφει τους στόχους του καταγγέλοντας τις συνθήκες Ζυρίχης - Λονδίνου και τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο ως ανθενωτικό, κηρύσσοντας νέο αγώνα για την Ένωση.
• 28 Απριλίου: Η Ακαδημία Αθηνών σε πανηγυρική συνεδρίαση τιμά για τέταρτη χρονιά την "21η Απριλίου 1967".
• 19 Ιουνίου: Ο δικτάτορας Γ. Παπαδόπουλος με επιστολή του προς τον Μακάριο απαιτεί την αποδοχή δικό του σχεδίου ειρήνευσης απειλώντας ενάντια μέτρα σε μη συμμόρφωσή.
• 24 Ιουνίου: Ο Πρόεδρος Μακάριος απαντά στον Γ. Παπαδόπουλο: "Απαράδεκτες απειλές, καταλήγοντας, δεν πρόκειται να δεχθώ "νόθες λύσεις" επί του Κυπριακού.
• 20 Ιουλίου: Το υπουργείο Εξωτερικών αφαιρεί την ελληνική ιθαγένεια από την εκδότρια της "Καθημερινής" Ελένη Βλάχου.
• 29 Αυγούστου: Ο στρατηγός Γ. Διγενής, "διαφεύγοντας της φρουράς του", αναχωρεί για Κύπρο στην οποία και αποβιβάζεται δύο ημέρες αργότερα στη δυτική παραλία της Λεμεσού, όπου και ιδρύεται η ΕΟΚΑ Β'.
• 22 Σεπτεμβρίου: Η πάνδημη κηδεία του ποιητή Γ. Σεφέρη μετατρέπεται σε διαδήλωση κατά της Χούντας.
• 15 Οκτωβρίου: Η εφημερίδα "Νew Υork Τimes" δημοσιεύει άρθρο της αυτοεξόριστης Ελένης Βλάχου με τίτλο "Σε καθεστώς αναμονής παραμένει η μούσα της τραγωδίας Μελπομένη". Το άρθρο αυτό έλαβε εκρηκτική διάσταση συνδυαζόμενο με τη δωρεά μικρού μπρούτζινου αγάλματος της Μούσας Μελπομένης που είχε γίνει από τον Έλληνα διπλωμάτη Αλέξανδρο Μάτσα το 1865 εκ μέρους του Βασιλείου της Ελλάδος προς το αμερικανικό έθνος και που βρισκόταν στην είσοδο του αμερικανικού Κογκρέσου.
• 16 Οκτωβρίου: Τριήμερη επίσημη επίσκεψη πραγματοποιεί στην Ελλάδα ο ελληνικής καταγωγής αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, επί προεδρίας Νίξον, Σπύρος Άγκνιου, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του και τις δύο κόρες του, κατά την επιστροφή του από Περσία μέσω Άγκυρας. Πέρα του επίσημου πρωτοκόλλου ο αντιπρόεδρος επισκέφθηκε την Ακρόπολη, το Σούνιο, τη Ρόδο καθώς και την πατρίδα του πατέρα του τους Γαργαλιάνους όπου και του επιφυλάχθηκε παλλαϊκή υποδοχή. Την επίσκεψη αυτή χαρακτήρισε ο Αμερικανός δημοσιογράφος Σάιρους Σουλτσμπέργκερ ως την "ποιο άχρηστη επίσκεψη του αντιπροέδρου". Παράλληλα των παραπάνω συνελήφθη ο απόστρατος αντισμήναρχος Τάσος Μήνης κατηγορούμενος για την τοποθέτηση βομβών που εξερράγησαν γύρω από την περιοχή του Ελληνικού σε οχήματα Αμερικανών αξιωματούχων της αμερικανικής βάσης, όπου αφού κρατήθηκε 111 ημέρες σε απομόνωση καταδικάστηκε σε πολυετή φυλάκιση.
• 18 Οκτωβρίου: Ο Μακάριος καταγγέλλει τα σχέδια του Γρίβα, για παράνομη είσοδο στην Κύπρο και ίδρυση παράνομης οργάνωσης (ΕΟΚΑ Β').
• 8 Νοεμβρίου: Καταδικάζεται από το καθεστώς σε φυλάκιση 7 μηνών ο Γιάννης Χορν, εκδότης της αγγλόφωνης εφημερίδας "Athens News".
• 19 Δεκεμβρίου: Το καθεστώς ανακοινώνει την άρση του στρατιωτικού νόμου σε όλη την επικράτεια από την 1η Ιανουαρίου του 1972 εκτός από Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη.

1972

• 1 Ιανουαρίου: Άρση του στρατιωτικού νόμου σε όλη την επικράτεια εκτός από Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη.
• 21 Ιανουαρίου: Ξεκινά η πρώτη δίκη μελών της παράνομης οργάνωσης "ΠΑΚ" που συνεχίζεται και την επομένη.
• 22 Ιανουαρίου: Ολοκληρώνεται η πρώτη δίκη μελών ΠΑΚ όπου και καταδικάζονται επτά μέλη σε ποινή φυλάκισης μέχρι 9 χρόνια.
• 27 Ιανουαρίου: Την Ελλάδα της χούντας, αναγνωρίζοντας η Γαλλία, επισκέπτεται επίσημα ο Γάλλος υφυπουργός Εξωτερικών Ζαν ντε Λιποφσκί κάνοντας την ακόλουθη δήλωση: "Η Γαλλία και η Ελλάδα έχουν διαφορετικές αντιλήψεις ως προς την Δημοκρατία. Τούτο όμως δεν έχει καμία σημασία, διότι κάθε κράτος είναι ελεύθερο να έχει οιανδήποτε προτίμηση ως προς τη μορφή της διακυβέρνησής του. Η γαλλική κυβέρνηση έχει υιοθετήσει την αρχή της μη ανάμιξης εις τα εσωτερικά των άλλων χωρών". Ακολούθησαν πολλές επίσημες επαφές για έργα και προμήθειες.
• 27 Μαρτίου: Υπό την πίεση του τότε απότακτου ταγματάρχη Γ. Καρούσου συναντώνται ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος με τον στρατηγό Γ. Γρίβα και συμφωνούν για κοινή δράση. Παρά ταύτα λίγο μετά ο Μακάριος εξαπολύει διώξεις, φυλακίσεις και βασανισμούς κατά μελών ΕΟΚΑ Β' που θα οδηγήσουν τελικά στον όλεθρο.
• 21 Απριλίου: Κατά την επέτειο του πραξικοπήματος εκδηλώνεται καθιστική διαδήλωση από 100 φοιτητές, όπου και ακολούθησαν συλλήψεις.
• 28 Απριλίου: Η Ακαδημία Αθηνών σε πανηγυρική συνεδρίαση τιμά για πέμπτη χρονιά την "21η Απριλίου 1967".
• 4 Μαΐου: Καταδικάζεται ο Μήτσος Παρτσαλίδης, (πρώην γραμματέας του ΚΚΕ), σε ισόβια για τη δράση του στον εμφύλιο, πριν 25ετία.
• 11 Μαΐου: Η "εν Αθήναις" οργάνωση Κυπρίων φοιτητών ΟΕΦΕΚ (Ομοσπονδία Εθνικών Φοιτητικών Ενώσεων Κύπρου) καταγγέλλοντας το καθεστώς για παραβίαση ακαδημαϊκών ελευθεριών προβαίνει στην ακόλουθη ανακοίνωση: "Ημείς οι Κύπριοι φοιτηταί αξιούμεν την άμεσον διεξαγωγήν εκλογών. Αναλαμβάνομεν τον ανένδοτον αγώνα για την αποκατάστασιν των ακαδημαϊκών ελευθεριών. Εις τον δημοκρατικόν και φιλελεύθερον τούτον αγώνα μας έχομεν συμπαραστάτες τόσον τον φοιτητικόν κόσμον της Ελλάδος, όσο και του εξωτερικού". Η ανακοίνωση αυτή θεωρείται η απαρχή του αντιδικτατορικού φοιτητικού αγώνα.
• 13 Μαΐου: Το καθεστώς της Αθήνας απελαύνει 6 Κυπρίους φοιτητές κεντρικά μέλη της ΟΕΦΕΚ.
• 22 Μαΐου: Με απόφαση Πρωτοδικείου Αθηνών διαλύεται η "Εταιρεία Μελετών Ελληνικών Προβλημάτων" καθώς και η "Ελληνοευρωπαϊκή Κίνηση Νέων".
• 4 Ιουλίου: Ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ουΐλιαμ Ρότζερ επισκέπτεται την Αθήνα και συναντάται με τον δικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο. Η συνάντηση αυτή προβλήθηκε ιδιαίτερα. Ο τέως πρωθυπουργός Π. Κανελλόπουλος επικρίνοντας την επίσκεψη αυτή δηλώνει: "Ζητούμε να παύση η Ουάσιγκτον να παρεμβαίνη εις τας εσωτερικάς υποθέσεις της Ελλάδος, υποστηρίζουσα και ενισχύουσα ένα καθεστώς που επεβλήθη και διατηρείται εις την εξουσίαν με την παραβίασιν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (...). Εξ αιτίας της πολιτικής της Ουάσιγκτον των τελευταίων ετών αποξενώνονται αι νέαι γενεαί γενικώτερον από το αμερικανικό έθνος, με επικινδύνους συνεπείας εξίσου δια την Ελλάδα και δια τας ΗΠΑ".
• 3 Αυγούστου: Αρχίζει η δίκη μελών της παράνομης οργάνωσης "20 Οχτώβρη" όπου και καταδικάζονται 2 μέλη με ποινές φυλάκισης 1,5 και 3,5 χρόνια.
• 25 Σεπτεμβρίου: Την Ελλάδα της χούντας, αναγνωρίζοντας η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας επισκέπτεται επίσημα ο υφυπουργός Εξωτερικών Πάουλ Φρανκ γενόμενος δεκτός από τον Γ. Παπαδόπουλο, τους αντιπροέδρους της κυβέρνησης και τον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών.
• 29 Σεπτεμβρίου: Ο Πρόεδρος της Κύπρου Μακάριος καταγγέλλει δημόσια τον στρατηγό Γρίβα ότι οργανώνει και εξοπλίζει παράνομες ομάδες που στοχεύουν την ανατροπή του.
• 18 Οκτωβρίου: Καταδικάζονται 4 μέλη της οργάνωσης "20 Οχτώβρη" σε φυλάκιση από 6 μέχρι 17 χρόνια. Στην ίδια δίκη καταδικάστηκαν και 4 Γερμανοί πολίτες ως συστασιώτες σε φυλάκιση από 6 μέχρι 18 μήνες. Την ίδια ημέρα φθάνει στην Αθήνα ο Πατριάρχης Μόσχας και πάσης Ρωσίας Ποιμήν για διήμερη επίσημη επίσκεψη γενόμενος δεκτός από τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, όπου και τον παρασημοφόρησε σε πανηγυρική τελετή της Ιεράς Συνόδου καθώς και από τον Γ. Παπαδόπουλο.
• 31 Οκτωβρίου: Επίσημη τριήμερη επίσκεψη στην Ελλάδα πραγματοποίησε ο υφυπουργός Εμπορίου της Μεγάλης Βρετανίας Λόρδος Λίμερικ γενόμενος δεκτός από τον υπουργό οικονομικών Ν. Εφέσιο, υφυπουργό Εξωτερικών Κ. Μιχαλόπουλο καθώς και από τον αντιπρόεδρο Ν. Μακαρέζο.
• 17 Νοεμβρίου: Αναγνωρίζοντας η Κίνα το καθεστώς στην Ελλάδα φθάνει στην Αθήνα η πρώτη κινεζική αντιπροσωπεία για ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων.
• 18 Νοεμβρίου: Ρωσική αντιπροσωπεία που βρίσκεται στην Ελλάδα υπογράφει συμφωνία με τη ΔΕΗ για εγκατάσταση ατμοηλεκτρικού σταθμού στους Φιλίππους της Καβάλας.

1973

• 22 Ιανουαρίου: Αρχίζει μακρά δίκη κομουνιστών που θα ολοκληρωθεί μετά από μια εβδομάδα στις 29 Ιανουαρίου.
• 29 Ιανουαρίου: Στη μακρά δίκη κομουνιστών ο Μπ. Δρακόπουλος (ηγέτης του ΚΚΕ-Εσωτερικού) καταδικάζεται σε φυλάκιση 12,5 χρόνια καθώς και ο Μ. Παρτσαλίδης σε 12 χρόνια, ενώ με μικρότερες ποινές καταδικάζονται 4 ακόμα άτομα.
• 21 Φεβρουαρίου: Αρχίζει η διήμερη κατάληψη της Νομικής Σχολής Αθηνών από φοιτητές που διαμαρτύρονται ενάντια σε διάταγμα για διακοπή αναβολής λόγω σπουδών.
• 8 Μαρτίου: Η Χούντα στην Ελλάδα και ο στρατηγός Γρίβας υποκινούν τρεις μητροπολίτες της Κύπρου να καθαιρέσουν τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο ως ασυμβίβαστη την ταυτόχρονη εκ μέρους του άσκηση πολιτικών και θρησκευτικών καθηκόντων. Οι μητροπολίτες απαιτούν τελεσιγραφικά την παραίτηση του Μακαρίου. Ο Μακάριος έναντι αυτού του επιχειρούμενου εκκλησιαστικού πραξικοπήματος καλώντας τον κυπριακό λαό σε ενότητα απάντησε: «Ως προδοσία θα κατελογίζετο ημίν η τοιαύτη του λαού εγκατάλειψις και φυγή. Tων λύκων επερχομένων ο ποιμήν ουκ αφίησι τα πρόβατα και φεύγει». Τέσσερις μήνες μετά ακολούθησε η καθαίρεση των μητροπολιτών.
• 20 Μαρτίου: Νέα κατάληψη της Νομικής Σχολής Αθηνών από φοιτητές, είχε προηγηθεί η διήμερη στις 21-22 Φεβρουαρίου. Στη κατάληψη αυτή ύστερα από αίτηση της Συγκλήτου ακολούθησε επέμβαση της Αστυνομίας με τραυματίες και περισσότερες από 100 συλλήψεις.
• 30 Μαρτίου: Σε μνημόνιο του Κίσινγκερ, βοηθού επί θεμάτων ασφαλείας του Προέδρου των ΗΠΑ, παρά τις γενικές περικοπές εκ μέρους του Κογκρέσου, πιστώνεται η Ελλάδα, για το οικον. έτος 1974 (FY-1974) με το ποσό των 65 εκατομμυρίων δολαρίων σε στρατιωτική βοήθεια, στα πλαίσια του δόγματος GTI.
• 23 Απριλίου: Το καθεστώς διατάζει την κατάσχεση όλων των φύλλων των εφημερίδων "Βραδυνή" και "Θεσσαλονίκη" που δημοσίευαν δήλωση του Κ. Καραμανλή, από το Παρίσι, όπου σχολίαζε την κατάσταση στην Ελλάδα.
• 3 Μαΐου: Η Ακαδημία Αθηνών τιμά για έκτη χρονιά την 21 Απριλίου 1967 (αυτή φέρεται και τελευταία επέτειος).
• 22 Μαΐου: Συλλαμβάνεται ο αξιωματικός Σπύρος Μουστακλής όπου και θα υποστεί άγριους βασανισμούς στο ΕΑΤ/ΕΣΑ.
• 23 Μαΐου: Εκδηλώνεται το κίνημα του Ναυτικού (1973).
• 1 Ιουνίου: Η Χούντα των Συνταγματαρχών προχωρεί στην κατάργηση της μοναρχίας στην Ελλάδα. Ο Γ. Παπαδόπουλος σε διάγγελμά του προαναγγέλλει την εγκαθίδρυση "Κοινοβουλευτικής Προοδευτικής Δημοκρατίας" μετά από πολιτειακό δημοψήφισμα καταλήγοντας με τη φράση "Ζήτω η Δημοκρατία".
• 4 Ιουλίου: Συλλαμβάνεται ο Ε. Αβέρωφ ως υποκινητής και πολιτικός σύμβουλος του "Κινήματος του Ναυτικού 1973".
• 14 Ιουλίου: Η Μείζων σύνοδος της Εκκλησίας της Κύπρου καθαιρεί τους τρεις στασιαστές μητροπολίτες.
• 29 Ιουλίου: Το καθεστώς διενεργεί δημοψήφισμα μεταβολής πολιτεύματος σε προεδρευομένη δημοκρατία με χαλκευμένο αποτέλεσμα "ΝΑΙ" 78,4% και "ΟΧΙ" 21,6%.
• 9 Αυγούστου: Συλλαμβάνεται στην Κύπρο ο Έλληνας χουντικός ταγματάρχης και υπαρχηγός του Γρίβα, Σταύρος Σταύρου, στη κατοχή του οποίου βρέθηκε σχέδιο δολοφονίας του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
• 10 Αυγούστου: Δίκη βομβιστών της ΕΑΝ που ξεκίνησε την προηγουμένη, καταδικάζονται 6 μέλη σε ποινές φυλάκισης μέχρι 18 χρόνια.
• 19 Αυγούστου: Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος ορκίζεται «πρόεδρος» της Δημοκρατίας μετά το φαινομενικό και παράτυπο δημοψήφισμα της 29ης Ιουλίου νομιμοποιώντας πολιτειακή αυθαιρεσία και διορίζοντας 20 ημέρες αργότερα κυβέρνηση πολιτικού προσωπείου υπό τον Σπ. Μαρκεζίνη. Την ορκομωσία τέλεσε ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος.
• 20 Αυγούστου: Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος χορηγεί γενική αμνηστία, δίνοντας χάρη και στον Α. Παναγούλη και ταυτόχρονα αίρεται ο στρατιωτικός νόμος στην Αθήνα και Πειραιά. Παράλληλα παραγράφονται όλα τα αδικήματα που είχαν τελεστεί παρασύροντας και εκείνα που είχαν διαπραχθεί από ανακριτικές Αρχές και όργανα. Ο ταξίαρχος Δ. Ιωαννίδης μετατίθεται στη Μακεδονία.
• 19 Σεπτεμβρίου: Τίθεται σε ισχύ δια νόμου το Συνταγματικό δικαστήριο που προβλεπόταν από το 1970 όπου και διορίζονται τα πρώτα μέλη του.
• 25 Σεπτεμβρίου: Φοιτητική διαδήλωση κατά της στράτευσης που εκδηλώνεται στην Αθήνα καταλήγει σε σύγκρουση με την Αστυνομία και πολλές συλλήψεις.
• 28 Σεπτεμβρίου: Στη προσπάθεια πολιτικής φιλελευθεροποίησης παραιτείται και αποστρατεύεται ο δεύτερος της επαναστατικής τριανδρίας Νικόλαος Μακαρέζος. Αντίθετα ο Δ. Ιωαννίδης που διατηρεί διασυνδέσεις με Αμερικανούς πράκτορες, επανέρχεται στην Αθήνα, Διοικητής ΕΑΤ/ΕΣΑ.
• 4 Οκτωβρίου: Ο "Πρόεδρος της Δημοκρατίας" προσκαλεί και δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον πολιτικό Σπύρο Μαρκεζίνη, παρά την αντίθετη εισήγηση του Στ. Παττακού για διενέργεια κανονικών εκλογών ένα μήνα αργότερα. Σε αναβρασμό η ανατολική Μεσόγειος.
• 6 Οκτωβρίου: Ημέρα Σάββατο. Ξεσπά ο Πόλεμος του Γιομ Κιπούρ που θα κρατήσει περίπου 20 ημέρες.
• 7 Οκτωβρίου: Κύπρος - Εκδηλώνεται νέα απόπειρα δολοφονίας του Μακαρίου από μέλη της ΕΟΚΑ Β' με παγίδευση του δρόμου απ' όπου θα πέρναγε το προεδρικό αυτοκίνητο. Σώθηκε λόγω πρόωρης έκρηξης. Η πράξη καταδικάζεται επίσημα από τις εγγυήτριες χώρες.
• 8 Οκτωβρίου: Ορκίζεται η Κυβέρνηση Σπύρου Μαρκεζίνη 1973. Την ορκωμοσία τελεί ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος. Την ίδια ημέρα παραιτείται και αποστρατεύεται ο τρίτος της τριανδρίας Στυλιανός Παττακός ενώ παραιτούνται όλοι οι στρατιωτικοί που κατείχαν πολιτικές θέσεις.
• 10 Οκτωβρίου: Σε "μυστική σύσκεψη" Προέδρου Παπαδόπουλου, Πρωθυπουργού Μαρκεζίνη και υπουργού Εξωτερικών Χ. Ξανθόπουλου Παλαμά, ανταποκρινόμενοι σε σχετικό αίτημα του Προέδρου της Αιγύπτου Ανουάρ Σαντάτ, αποφασίζεται η απαγόρευση ελεύθερης διέλευσης αμερικανικών πολεμικών αεροσκαφών υπέρ Ισραήλ από FIR Αθηνών. Ενδοιασμούς στην απόφαση αυτή εξέφρασε ο τότε Α/ΓΕΕΘΑ αντιστράτηγος Δ. Ζαγοριανάκος. Παραιτείται ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Σπύρος Άγκνιου, εμπλεκόμενος σε σκάνδαλο.
• 16 Οκτωβρίου: Σε έκτακτη σύσκεψη του προεδρείου της Επιτροπής Συντονισμού Ενωτικού Αγώνος (ΕΣΕΑ) που αποτελούσε το πολιτικό σκέλος της ΕΟΚΑ-Β΄ στην Κύπρο, ο Παντελής Δημητρίου, επιστήθιος φίλος του Δ. Ιωαννίδη, δηλώνει δημόσια μεταξύ άλλων "ο ελληνικός στρατός θα δώσει σύντομα λύση στο Κυπριακό υψώνοντας την ελληνική σημαία σε ολόκληρο το νησί και ως εκ τούτου η Ένωση θα είναι πραγματικότητα στο προσεχές μέλλον, αρκεί να έχουν όλοι πίστη στο στρατό και να συμμορφώνονται με τις εντολές «της Ηγεσίας»".
• 17 Οκτωβρίου: Ξεσπά η διεθνής πετρελαϊκή κρίση 1973 όπου ο ΟΠΕΚ περιορίζει προοδευτικά την πετρελαϊκή παραγωγή. Σ΄ ένα μήνα η τιμή του πετρελαίου διπλασιάζεται.
• 4 Νοεμβρίου: Αθήνα - Συγκρούσεις Αστυνομίας και διαδηλωτών μετά το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου. Ξένοι "δημοσιογράφοι" και Έλληνες προσεγγίζουν κάποιους εκ των διαδηλωτών.
• 6 Νοεμβρίου: Αρχίζει διήμερη σύνοδος υπουργών του ΝΑΤΟ στη Χάγη με κύριο θέμα τον πυρηνικό σχεδιασμό και θέματα κρίσης Μέσης Ανατολής. (πόλεμος του Γιομ Κιπούρ). Την Ελλάδα εκπροσωπεί ο τότε υπουργός Εθνικής Αμύνης Νικόλαος Εφέσιος, ενώ παρευρίσκεται και ο υπουργός Εξωτερικών Χ. Ξανθόπουλος Παλαμάς.
• 7 Νοεμβρίου: Με τη λήξη της παραπάνω Συνόδου οι Έλληνες εκπρόσωποι δέχονται φραστική απειλή από τον Χένρυ Κίσινγκερ για την αρνητική στάση της Ελλάδας σε αίτημα των ΗΠΑ. Την αυτή ημέρα στην Αθήνα, ο τότε διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος "Βασιλεύς Παύλος", απόστρατος υποστράτηγος Μιχαήλ Ξένος, παλαιότερα καθηγητής πυροβολικής του Γ. Παπαδόπουλου, επικαλούμενος διασυνδέσεις του με το εξωτερικό δηλώνει ευρύτατα σε στρατιωτικούς κύκλους και χωρίς καμία προφύλαξη ότι "επίκειται η πτώση του Γ. Παπαδόπουλου". Αν και οι δηλώσεις του αυτές έγιναν αμέσως γνωστές δεν συνελήφθη.
• 14 Νοεμβρίου: Από ώρα 20:30 ξεκινά η κατάληψη του Πολυτεχνείου και η καλούμενη Εξέγερση του Πολυτεχνείου. Δεν επιχειρήθηκε αστυνομικός αποκλεισμός.
• 17 Νοεμβρίου: Πρώτες πρωινές ώρες (03:20), μετά από ολιγόλεπτη προθεσμία εκκένωσης της εισόδου του κτιρίου σε επιτροπή φοιτητών (από περίπου 02:50), άρμα μάχης κατά διαταγή ιλάρχου, εισέρχεται αναίμακτα στο Πολυτεχνείο θραύοντας την καγκελόπορτα της κυρίας εισόδου, χωρίς να υπάρξει θύμα εντός του Πολυτεχνείου από της εξέγερσης, σύμφωνα με μεταγενέστερη έκθεση της Συγκλήτου. Στη συνέχεια εισήλθαν λοκατζήδες που ολοκλήρωσαν την εκκένωση. Ακολούθησαν πυροβολισμοί πέριξ των οδών. Κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
• 25 Νοεμβρίου: Με αφορμή τα γεγονότα του Πολυτεχνείου εκδηλώνεται νέο πραξικόπημα και νέα Χούντα υπό τον ταξίαρχο Δημήτρη Ιωαννίδη.
• 28 Νοεμβρίου: Οι απελαθέντες Κύπριοι φοιτητές της ΟΕΦΕΚ συγχαίρουν τηλεγραφικά την νέα χουντική ηγεσία του Δ. Ιωαννίδη δηλώνοντας μεταξύ άλλων: "Ημείς οι απελαθέντες Κύπριοι φοιτηταί, μέλη των Δ.Σ. της ΕΦΕΚ και ΟΕΦΕΚ σας συγχαίρομεν ολοψύχως διά την υπό την ηγεσίαν σας επιτυχίαν της νέας επαναστάσεως. {...] Ταξίαρχε, (νοείται ο Ιωαννίδης), Είμεθα παρά το πλευρόν σας. Οι απανταχού της γης Έλληνες Κύπριοι φοιτηταί τους οποίους εμείς εκπροσωπούμεν σας συμπαρίστανται ολόψυχως. Ζήτω το Έθνος, Ζήτω η Ένωσις." Παρόμοια τηλεγραφήματα στάλθηκαν στον Πρόεδρο Φ. Γκιζίκη, τον πρωθυπουργό Ανδρουτσόπουλο και στον στρατηγό Μπονάνο.
• 17 Δεκεμβρίου: Ανακοινώνεται η ανακάλυψη πετρελαίου στο Αιγαίο στην περιοχή Πρίνος 1.

1974

• 2 Ιουλίου: Στρατοδικείο των Ιωαννίνων καταδικάζει 27 μέλη της οργάνωσης "Άρης Βελουχιώτης" σε ποινές φυλάκισης μέχρι 10 χρόνια.
• 8 Ιουλίου: Παραιτείται ο υπουργός Εξωτερικών Σπυρίδων Τετενές.
• 20 Ιουλίου: Πρωινές ώρες αρχίζει η αποβατική Επιχείρηση Αττίλας Ι, που θα αποτελέσει το προγεφύρωμα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και που θα ολοκληρωθεί ένα μήνα μετά με τη φάση Αττίλας ΙΙ.
• 24 Σεπτεμβρίου: Με νομοθετικό διάταγμα της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας νομιμοποιείται το ΚΚΕ μετά από 27 χρόνια παρανομίας.

Πηγή