Η 21η Ιουνίου είναι η ημέρα που σηματοδοτεί, αστρονομικά, την έναρξη του καλοκαιριού για το βόρειο ημισφαίριο. Την ημέρα αυτή ο Ήλιος βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του ουρανού, όπως εμείς το παρατηρούμε, στο σύνολο της ετήσιας περιστροφής της Γης γύρω από αυτόν.
Την 21η Ιουνίου η μέρα έχει τη μεγαλύτερη διάρκεια από όλες τις άλλες για το βόρειο ημισφαίριο καθώς ο Βόρειος Πόλος είναι στραμμένος περισσότερο προς τον Ήλιο. Αντίστοιχα στο νότιο ημισφαίριο έχουμε τη μικρότερη μέρα του χρόνου.
Η λέξη Ηλιοστάσιο προέρχεται από το «ήλιος» και το «στέκομαι»/«στάση» επειδή κοντά στα ηλιοστάσια (λίγες ημέρες πριν ή μετά) ο Ήλιος φαίνεται να επιβραδύνει τη φαινομενική κίνησή του προς τα βόρεια ή προς τα νότια, μέχρι που την ημέρα του ηλιοστασίου αυτή η κίνηση μηδενίζεται και αντιστρέφεται. Έτσι ο Ήλιος φαίνεται να «στέκεται».