Τα ρήματα που τελειώνουν σε -ίζω σχηματίζουν θηλυκό ουσιαστικό σε -ιση.
Τα ρήματα που τελειώνουν σε -ώ σχηματίζουν θηλυκό ουσιαστικό σε -ηση.
Η εγχείρηση παράγεται από το αρχαίο ρήμα εγχειρώ «χειρουργώ», άρα η ορθή γραφή είναι εγχείρηση (και εγχειρητικός, εγχειρήσιμος και εγχείρημα), όλα με -η-.
Επειδή όμως υπάρχει και τύπος εγχειρίζω ( που αρχικά σήμαινε μόνο «δίνω στα χέρια», αλλά μετά απέκτησε και τη σημασία «χειρουργώ»), απαντά και ορθογραφικός τύπος εγχείριση (με -ι-).
Ωστόσο, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται η (ετυμολογικά ορθότερη) γραφή εγχείρηση.
Δείτε ένα σχετικό λήμμα από το λεξικό του Μπαμπινιώτη: εγχείρηση ή εγχείριση. Η «χειρουργική επέμβαση» είναι η εγχείρηση (αρχαία λ., πβ. Ανατομικαί εγχειρήσεις, έργο τού Γαληνού) και γράφεται κανονικά με -η-, γιατί παράγεται από το (αρχαίο ρήμα) εγχειρώ «χειρουργώ» (αρχική σημασία: «θέτω την χείρα», «επεμβαίνω σε περίπτωση που απαιτείται ιατρική αντιμετώπιση»)・πβ. επεμβαίνω - (χειρουργική) επέμβαση και την αρχαία λ. χειρουργός, χειρουργώ. Έτσι έχουμε εγχειρώ - εγχείρηση - εγχειρητικός - μετεγχειρητικός και εγχείρημα (επέμβαση, προσπάθεια). Αρχαίο, χρησιμοποιούμενο μέχρι σήμερα, είναι και το ρ. εγχειρίζω «δίνω στα χέρια κάποιου» (εγχειρίζω επιστολή, δίπλωμα κ.λπ.) με παράγωγο το εγχείριση (τής επιστολής, τού διπλώματος κ.λπ.). Στους μετέπειτα χρόνους μέχρι και σήμερα το εγχειρίζω χρησιμοποιήθηκε με τη σημ. τού «χειρουργώ», έτσι μερικοί γράφουν εγχείριση με - ι- (ως παράγωγο ρήματος σε -ίζω, τού εγχειρίζω), λ. άγνωστη στην Αρχ. Ελληνική. Αφού προϋπάρχει το εγχείρηση (έστω και αν περιέπεσε σε αχρηστία το αρχ. εγχειρώ), η λ. πρέπει να εξακολουθεί να ορθογραφείται ως εγχείρηση. Έτσι επιτυγχάνεται και γραπτή διάκριση από το εγχείριση «την πράξη τού να δίνεις κάτι στα χέρια κάποιου ή να του απονέμεις μια διάκριση».
Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γεωργίου Μπαμπινιώτη
Για το e-didaskalia.blogspot.gr
Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Φιλόλογος