Η λέξη δεν έχει ελληνική ρίζα, καθώς προέρχεται από την λατινική mantilium/mantelium, το οποίο είναι υποκοριστικό του mantile/mantele, που με την σειρά του παράγεται από το manus.
Ο κανόνας της ελληνικής γλώσσας λέει ότι όσες λέξεις προέρχονται από ξένες γλώσσες και δεν έχουν ελληνική ρίζα, γράφονται με τον πιο απλό τρόπο, δηλαδή όπως προφέρονται. Εδώ η πιο απλή γραφή είναι με -ι- και όχι με -η-, οπότε το σωστό είναι να γράφουμε μαντίλι.
Η γραφή μαντήλι με -η- πρωτοαπαντά με τον τύπο μαντήλα (μάλιστα με -τ-) ήδη τον 2ο αι. μ.Χ. στον γραμματικό Πολυδεύκη, ο δε τύπος μανδήλιον τοποθετείται μάλλον τον ίδιο αιώνα. Συμβατικά κρατούμε την ιστορική ορθογραφία των ελληνιστικών δανείων (τουλάχιστον ως τον 3ο αιώνα· ο 4ος-5ος αι. ανήκει στην όψιμη ελληνιστική γλώσσα), δεχόμενοι ότι ο ιωτακισμός δεν είχε ολοκληρωθεί και ότι διατηρούταν κάποιας μορφής ποικιλία ως προς τον τόπο και τον τρόπο αρθρώσεως φωνηέντων που αργότερα συνέπεσαν. Στη μεσαιωνική γλώσσα εμφανίζονται και άλλες γραφές (π.χ. μαντέλλιον, μανδύλιον, μαντίλιν), όμως η γραφή με -η- (μανδήλιον, μαντήλιον, μαντήλι) κυριαρχεί στα κείμενα. Ως αποτέλεσμα, στα μεσαιωνικά λεξικά (π.χ. Κριαρά, Trapp) καταχωρίζεται ως λημματικός τύπος η γραφή μαντήλι.
Συνοψίζοντας η ιστορική ορθογραφία με -η- δεν θεωρείται ετυμολογικά σωστή, μιας και οι ξένες λέξεις πρέπει να γράφονται στην πιο απλή τους μορφή, ώστε να μην παρατηρηθούν ξανά αυτά τα φαινόμενα ποικιλίας στην ορθογραφία μιας λέξης. Η γλώσσα είναι ένας ζωντανός οργανισμός που συνεχώς αλλάζει. Νέες λέξεις από ξένες γλώσσες μπαίνουν και θα μπαίνουν για πάντα στη γλώσσα μας. Ας κρατήσουμε σ' αυτές τον κανόνα της απλοποίησης (και όχι στις λέξεις που έχουν αρχαία ελληνική ρίζα, καθώς έτσι θα αλλοιωθεί η γλώσσα μας), ώστε να τις γράφουμε όλοι με έναν τρόπο και να μην ερχόμαστε αντιμέτωποι με τέτοια γλωσσικά ζητήματα.
μαντίλι < ελληνιστική κοινή μαντίλιον[1] < λατινική mantilium / mantelium, υποκοριστικό του mantile / mantele < manus < ινδοευρωπαϊκή (ρίζα) *man-
- ↑ Απαντούν και οι τύποι (η) μαντήλη, (το) μαντήλιον, (το) μανδήλιον
Για το e-didaskalia.blogspot.gr
Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Φιλόλογος