Πώς αντιμετωπίζουμε τα ψέματα των παιδιών
Τα παιδιά λένε ψέματα για διάφορους λόγους και σε πολλές περιπτώσεις είναι φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης τους. Όλα τα παιδιά λένε τουλάχιστον ένα ψέμα. Ωστόσο, αυτή η συμπεριφορά, μπορεί να είναι ανησυχητική για τους γονείς. Πολλοί γονείς διερωτούνται πως θα πρέπει να αντιμετωπίζουν τα ψέματα των παιδιών τους. Ο χειρισμός των ψεμάτων από τα παιδιά εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού, τη συγκεκριμένη κατάσταση και τους καθιερωμένους κανόνες της οικογένειας που αφορούν τα ψέματα.
Από κάτω σας παρέχουμε μερικές πληροφορίες που μπορεί να σας βοηθήσουν να καθορίσετε εάν το ψέμα πρέπει ή όχι να τιμωρηθεί και πως θα πρέπει να το χειριστείτε.
Για παιδιά νηπιαγωγείου
Τα ψέματα είναι συχνό φαινόμενο σε αυτή την ηλικία. Τα παιδιά σε αυτήν την ηλικία δεν κατανοούν πως το ψέμα είναι λανθασμένη και αρνητική πράξη. Για το λόγο αυτό, οι γονείς πιθανώς δεν θα πρέπει να τιμωρούν τα παιδιά για τα ψέματα τους. Αντί για αυτού, οι γονείς πρέπει, όταν τα παιδιά τους ψεύδονται, να χρησιμοποιούν αυτές τις καταστάσεις για να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους στις καλές συμπεριφορές. Όταν τα παιδιά νηπιαγωγείου ψεύδονται, οι γονείς θα πρέπει να πάρουν την ευκαιρία να μάθουν το παιδί τους ότι το ψέμα είναι λανθασμένη ενέργεια.
Τα παιδιά νηπιαγωγείου γενικά λένε δύο ειδών ψέματα:
α) Απίθανες Ιστορίες: Οι απίθανες ιστορίες είναι όταν το παιδί δημιουργεί μια ιστορία που δεν είναι αληθινή ή υπερβάλλει κάτι που είναι αληθινό. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν ζωηρές φαντασιώσεις και δεν αναγνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα στην φαντασία και την πραγματικότητα. Όταν τα παιδιά λένε αυτές τις απίθανες ιστορίες, συχνά εκφράζουν πράγματα τα οποία εύχονται να είναι αληθινά. Όταν τα παιδιά λένε τις απίθανες ιστορίες, οι γονείς μπορούν να κάνουν δύο πράγματα. Πρώτον, μπορούν απλά να ακούν τις ιστορίες αυτές και απλά να μείνουν σε αυτό. Δεύτερον, οι γονείς μπορούν να προσπαθήσουν να παρεμβάλλουν την πραγματικότητα μέσα στις ιστορίες των παιδιών τους. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί αναφέρει «Μπορώ να οδηγώ το ποδήλατο μου με 80 χιλιόμετρα το λεπτό», ένας γονέας μπορεί να απαντήσει «Θα ευχόσουν να μπορείς να οδηγήσεις το ποδήλατο σου τόσο γρήγορα, δεν είναι;».
β) Ψέματα για να πάρουν κάτι που θέλουν ή για να αποφύγουν κάτι που δεν θέλουν: Τα παιδιά αυτής της ηλικίας λένε αυτού του είδους ψέματα για τους ίδιους λόγους που οι ενήλικες λένε, αλλά συχνά δεν βλέπουν κάτι το κακό να λένε ψέματα προκειμένου να κερδίσουν αυτό που επιθυμούν. Όταν τα παιδιά αυτής της ηλικίας λένε αυτού του είδους τα ψέματα, οι γονείς θα πρέπει να μην αντιδρούν υπερβολικά. Αντί για αυτού, θα πρέπει να υποδείξουν στα παιδιά τους ότι είναι λανθασμένο να λες ψέματα και ότι είναι σημαντικό να λένε την αλήθεια.
Παρόλο που τα παιδιά νηπιαγωγείου δεν γνωρίζουν γενικά ότι το ψέμα είναι λανθασμένη πράξη αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή για τους γονείς να ξεκινήσουν να εκπαιδεύουν στα παιδιά τους τις βασικές αρχές του να λες την αλήθεια. Ένα καλό σημείο να ξεκινήσουν οι γονείς είναι να το να δείχνεις στα παιδιά τους πόσο ευτυχισμένοι είναι όταν λένε αυτά την αλήθεια και ότι όταν δεν την λένε το βρίσκουν δύσκολο να αναπτύξουν μαζί τους σχέση εμπιστοσύνης.
Για μεγαλύτερα παιδιά
Όταν τα παιδιά γίνονται 6-8 χρόνων γνωρίζουν πλήρως την έννοια ότι το ψέμα είναι λανθασμένο. Όταν τα παιδιά βρίσκονται σε αυτήν την ηλικία, οι γονείς θα πρέπει να πειθαρχούν τα παιδιά τους όταν αυτά λένε ψέματα. Τα ψέματα σε αυτήν την ηλικία δεν είναι κάτι ασυνήθιστο και υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους τα παιδιά αυτής της ηλικίας λένε ψέματα:
- Για να αποφύγουν την τιμωρία. Πολλά παιδιά σε αυτήν την ηλικία ψεύδονται στην προσπάθεια τους να μείνουν εκτός μπελάδων.
- Για να εντυπωσιάσουν τους άλλους. Σε αυτήν την περίπτωση, τα παιδιά μπορεί να λένε απίθανες ιστορίες για να υπερηφανευτούν.
- Για ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση τους. Τα παιδιά μπορεί να διογκώσουν την αλήθεια ούτος ώστε να λάβουν προσοχή ή να επαινεθούν από τους άλλους
- Για να πάρουν κάτι που θέλουν. Τα παιδιά μπορεί να ψεύδονται για να πάρουν κάτι που επιθυμούν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
- Για να προστατεύσουν τους άλλους. Τα παιδιά είναι πολύ πιστά στους φίλους τους και στα οικογενειακά μέλη. Μπορεί να λένε ψέματα για να προστατεύσουν κάποιον άλλον.
- Επειδή μιμούνται τους γονείς τους. Πολλά παιδιά ακούν τους γονείς και άλλους σημαντικούς ενήλικες να ψεύδονται (π.χ. ψεύδονται σχετικά με την δουλειά για να αποφύγουν κάτι). Τα παιδιά μαθαίνουν από τους γονείς τους και άλλους ενήλικες στη ζωή τους και έτσι έχουν μια μεγαλύτερη ροπή να πουν ψέματα εάν ακούσουν τους γονείς τους να λένε ψέματα.
Πως να πεις στα παιδιά σου ότι ψεύδονται
Γνωρίζοντας πότε τα παιδιά λένε την αλήθεια και πότε όχι είναι συχνά ένα δύσκολο έργο για τους γονείς. Υπάρχουν, παρόλα αυτά, πολλά στοιχεία τα οποία οι γονείς μπορούν να κοιτάξουν για να τους βοηθήσουν να σκεφτούν αν τα παιδιά τους λένε ή όχι ψέματα.
- Έκφραση του προσώπου: όταν τα παιδιά λένε την αλήθεια, είναι γενικά χαλαροί και το πρόσωπο το δείχνει. Τα παιδιά που δεν λένε την αλήθεια είναι αγχωμένα, και η έκφραση του προσώπου είναι αγωνιώδης και ανήσυχη.
- Καθαρότητα των δηλώσεων: οι γονείς πρέπει να ακούν προσεκτικά τι λένε τα παιδιά σε αυτούς. Υπάρχει ασυμφωνία στα λεγόμενα των παιδιών; οι δηλώσεις τους είναι λογικές; αυτά που λένε είναι αξιόπιστα;
- Αυθορμητισμός: Εάν τα παιδιά λένε την αλήθεια, οι δηλώσεις τους δεν επαναλαμβάνονται. Εάν οι δηλώσεις επαναλαμβάνονται, οι γονείς μπορούν να κάνουν ερωτήσεις και να δουν πως τα παιδιά τους απαντούν.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς για τα ψέματα
-Εξηγείστε/συζητήστε γιατί πρέπει να λέμε την αλήθεια: οι γονείς θα πρέπει να διδάσκουν τα παιδιά τα πλεονεκτήματα του να λέμε την αλήθεια όσο είναι μικρά. Θα πρέπει να είναι προσεκτικοί στο να χρησιμοποιούν λέξεις κατάλληλες για την ηλικία τους. Οι γονείς θα πρέπει να αφήσουν τα παιδιά τους να γνωρίζουν ότι η αλήθεια κάνει τους άλλους να σε εμπιστευτούν. Επίσης, θα πρέπει να μάθουν τα παιδιά ότι το ψέμα είναι ανέντιμο και ότι υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις όταν το λέμε. Οι γονείς μπορούν να συζητήσουν παραδείγματα φιλαλήθειας και ψέματος που βλέπουν στην τηλεόραση ή διαβάζουν σε παραμύθια. Οι γονείς επίσης μπορούν να βοηθήσουν να αποτραπεί το ψέμα με το να επικοινωνούν αποτελεσματικά μαζί τους. Αυτό θα πρέπει να ξεκινήσει όσο πιο νωρίς γίνεται. Τα παιδιά που έχουν ανοιχτές, ζεστές και ειλικρινείς σχέσεις με τους γονείς τους είναι περισσότερο πιθανόν να λένε την αλήθεια.
-Μοντελοποιήστε την φιλαλήθεια: τα παιδιά μαθαίνουν όταν βλέπουν τους γονείς τους. Οι γονείς που ψεύδονται στα παιδιά τους ή στην παρουσία των παιδιών τους μαθαίνουν τα παιδιά τους ότι το ψέμα είναι μια αποδεκτή συμπεριφορά. Οι γονείς θα πρέπει να είναι το καλό παράδειγμα για τα παιδιά τους με το να είναι ειλικρινείς.
-Τοποθετήστε συνέπειες για τα ψέματα: οι γονείς θα πρέπει να θέσουν συγκεκριμένους κανόνες για το ψέμα και συγκεκριμένες συνέπειες όταν συντελείται το ψέμα. Αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να συζητούνται με τα παιδιά πριν την συμπεριφορά του ψέματος. Είναι μια καλή ιδέα για τους γονείς να παρέχουν διαφορετικές συνέπειες για το ψέμα από άλλες αρνητικές συμπεριφορές. Όταν τα παιδιά κάνουν αρνητικά πράγματα αλλά είναι ειλικρινείς θα πρέπει να έχουν μια μικρότερη συνέπεια σε σχέση με τα παιδιά που συμπεριφέρονται απρεπώς αλλά δεν το παραδέχονται. Οι γονείς θα πρέπει να ξεκαθαρίσουν ότι θα υπάρχει εξόφληση όταν είναι ειλικρινείς. Για παράδειγμα, όταν τα παιδιά είναι ειλικρινείς για τις αρνητικές συμπεριφορές τους οι γονείς θα επαινέσουν τα παιδιά για την τιμιότητα τους και θα παρέχουν συνέπεια μόνο για την αρνητική συμπεριφορά τους. Όταν τα παιδιά είναι ανειλικρινή για τις αρνητικές τους συμπεριφορές θα πρέπει να παρέχουν συνέπεια τόσο για την αρνητική συμπεριφορά όσο και για το ψέμα. Οι γονείς, παρόλα αυτά, θα πρέπει να είναι προσεκτικοί να μην είναι περισσότερο αυστηροί από ότι πρέπει στην επιβολή συνεπειών.
-Σταθερότητα στο χειρισμό των ψεμάτων: Οι γονείς θα πρέπει να έχουν μια σειρά από κανόνες και να είναι σταθεροί σε αυτούς. Εάν, για παράδειγμα, ένα παιδί ψεύδεται για να πάρει κάτι οι γονείς θα πρέπει να σιγουρευτούν ότι δεν θα το πάρει.
-Μην κάνετε τα παιδιά σας να αισθανθούν ένοχα για τα ψέματα: οι γονείς θα πρέπει να προσπαθήσουν να μην αισθανθούν τα παιδιά τους τύψεις και ενοχές για τα ψέματα τους. Οι γονείς μπορούν να αφήσουν τα παιδιά τους να γνωρίζουν πως αυτοί είναι απογοητευμένοι με τις πράξεις τους αλλά όχι με το χαρακτήρα τους. Δηλαδή, να αποφύγουν το μήνυμα πως αυτά είναι «κακά και αχάριστα παιδιά». Να πειθαρχηθούν για τις αρνητικές τους πράξεις και όχι για τον χαρακτήρα τους.
-Μην μπείτε σε διαπραγμάτευση μαζί τους: οι γονείς θα πρέπει να τονίσουν στο παιδί τι ακριβώς έκανε και πως αυτό που έκανε ήταν λανθασμένο και πως για αυτό θα υπάρχουν συνέπειες.
-Σκεφθείτε γιατί το παιδί σας ψεύδεται και μετά εντοπίστε λύσεις: οι γονείς θα πρέπει να δώσουν προσοχή όταν τα παιδιά τους ψεύδονται. Θα πρέπει να σκεφθούν εάν υπάρχει συγκεκριμένο μοτίβο στα ψέματα των παιδιών τους. Εάν οι γονείς εντοπίσουν συγκεκριμένους λόγους γιατί ψεύδεται το παιδί τους τότε θα πρέπει να σκεφθούν συγκεκριμένες λύσεις. Για παράδειγμα, εάν το παιδί ψεύδεται για να ενισχύσει την αυτοεκτίμηση του, τότε οι γονείς θα πρέπει να αναπτύξουν μια στρατηγική για να αυξήσουν την αυτοεκτίμηση του παιδιού τους έτσι ώστε να σταματήσουν τα ψέματα.
-Επαινέστε την φιλαλήθεια: οι γονείς θα πρέπει να επαινούν κάθε φορά που το παιδί τους είναι ειλικρινής. Με αυτό τον τρόπο θα είναι περισσότερο πιθανόν αυτή η συμπεριφορά να επαναληφθεί στο μέλλον.
-Αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια για το επαναλαμβανόμενο ψέμα: τα παιδιά που ψεύδονται επίμονα μπορεί να έχουν άλλες βαθύτερες ψυχολογικές δυσκολίες. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι γονείς θα πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια από επαγγελματία ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων.
Ανδρέας Δημητρίου, Εκπαιδευτικός/Σχολικός Ψυχολόγος
Περισσότερα θέματα ψυχολογίας εδώ.
Περισσότερα θέματα για γονείς εδώ.
Περισσότερες συμβουλές εδώ.