Τέλλος Άγρας - Ποιήματα

Τέλλος Ἄγρας - Ποιήματα

Τέλλος Ἄγρας (1899-1944): ποιητὴς καὶ κριτικός (φιλολογικὸ ψευδώνυμο τοῦ Εὐαγγέλου Λ. Ἰωάννου)

«Λυρισμὸς εἶναι ὁ δρόμος ποὺ φέρνει ἀπὸ τὸ χειροπιαστὸ στὸ ἄπιαστο, ἀπὸ τὴν ὕλη στὸ μυστήριό της, ἀπὸ τὸ πρᾶγμα στὴν Ἰδέα. Μά... καὶ τὸ ἀντίθετο!»

---

Πρώτη μέρα στὸ σχολειό Χριστούγεννα Εἶδα χθὲς βράδυ στ᾿ ὄνειρό μου Ἁμάξι στὴ βροχή Φεγγαράκι Λουλούδια κατὰ γῆς Καθημερινές Τριαντάφυλλα μιανῆς μέρας Τῆς ζωῆς τὰ ρόδα Πᾶν

Πρώτη μέρα στὸ σχολειό «Τόση βιάση καὶ σπουδή; Γιὰ ποῦ πᾶς, καλὸ παιδί; Κίνησες νωρὶς-νωρὶς καὶ τρεχάτος προχωρεῖς; Στάσου δὰ νὰ διασκεδάσεις μὲ τὶς ὀμορφιὲς τῆς Πλάσης! Κόψε ἀπ᾿ τὰ περβόλια πάλι τοῦ χινόπωρου τὰ κάλλη!» «Νὰ σταθῶ; Δὲν εὐκαιρῶ, γιατὶ πάω στὸ φτερό. Καὶ ποῦ πάω, νὰ στὸ πῶ; Στὸ σχολειό μου π᾿ ἀγαπῶ! Ἄνοιξε γιὰ πρώτη μέρα. Βλέπεις τὰ παιδιὰ ἐκεῖ πέρα; Ἔχουν μόνα τους ταιριάξει χωριστὰ κάθε μιὰ τάξη». «Εἶσαι, βλέπω, μαθητής. Μὰ στὸν ὦμο τὶ κρατεῖς, ποὺ μὲ τὴ ματιὰ τὴν πρώτη σ᾿ ἔκαμα γιὰ στρατιώτη;» «Εἶναι τ᾿ ἄρματά μου αὐτά, τ᾿ ἀκριβά τ᾿ ἀγαπητά: Τὸ κοντύλι μου κι ἡ πλάκα, τὸ βιβλίο μου στὴ σάκα. Κι ἔλα πιὰ νὰ σὲ χαρῶ, μὲ ρωτᾶς κι ἀργοπορῶ... Εἶναι ἡ ὥρα περασμένη, ἄκου, ὁ κώδωνας σημαίνει.

Χριστούγεννα Ὄξω πέφτει ἀδιάκοπα καὶ πυκνὸ τὸ χιόνι, κρύα καὶ κατασκότεινη κι ἀγριωπὴ ἡ νυχτιά. Εἶναι ἡ στέγη ὁλόλευκη, γέρνουν ἄσπροι κλῶνοι, μὲς τὸ τζάκι ἀπόμερα ξεψυχᾶ ἡ φωτιά... Τρέμει στὰ εἰκονίσματα τὸ καντήλι πλάγι καὶ φωτάει στὴ σκυθρωπή, στὴ θαμπὴ ἐμορφιά. Νὰ ἡ φάτνη, οἱ ἄγγελοι κι ὁ Χριστὸς κι οἱ Μάγοι καὶ τὸ ἀστέρι ὁλόλαμπρο μὲς στὴ συννεφιά! Κι οἱ ποιμένες, ποὺ ἔρχονται γύρω ἀπὸ τὴ στάνη κι ἡ μητέρα τοῦ Χριστοῦ στὸ Χριστὸ μπροστά. Τὸ μικρὸ τὸ εἰκόνισμα ὅλ᾿ αὐτὰ τὰ φτάνει, μαζεμένα ὅλα μαζὶ καὶ σφιχτὰ-σφιχτά. Πέφτει ἀκόμη ἀδιάκοπο κι ἄφθονο τὸ χιόνι, ὅλα ξημερώνονται μ᾿ ἄσπρη φορεσιὰ στὸν ἀγέρα ἀντιλαλοῦν τοῦ σημάντρου οἱ στόνοι, κάτασπρη, γιορτάσιμη λάμπει ἡ ἐκκλησιά...

Εἶδα χθὲς βράδυ στ᾿ ὄνειρό μου Εἶδα χθὲς βράδυ στ᾿ ὄνειρό μου, τὸ γεννημένο μας Χριστό, τὰ βόδια ἐπάνω Του ἐφυσοῦσαν, ὅλο τὸ χνῶτο τους ζεστό. Τὸ μέτωπό Του ἦταν σὰν ἥλιος, καὶ μέσα ἡ φάτνη φτωχική, ἄστραφτε πιὸ καλὰ ἀπὸ μέρα, μὲ κάποια λάμψη μαγική. Στὰ πόδια Του ἔσκυβαν οἱ Μάγοι, κι ἔμοιαζε τ᾿ ἄστρο ἀπὸ ψηλά, πὼς θὰ καθήσει σὰν κορώνα, στῆς Παναγίτσας τὰ μαλλιά. Βοσκοὶ πολλοὶ καὶ βοσκοποῦλες, τὸν προσκυνοῦσαν ταπεινά, ξανθόμαλλοι Ἄγγελοι ἐστεκόνταν, κι ἔψελναν γύρω του «ὠσαννά». Μὰ κι ἀπὸ Ἀγγέλους κι ἀπὸ Μάγους, δὲ ζήλεψα ἄλλο πιὸ πολύ, ὅσο τῆς Μάννας Του τὸ στόμα, καὶ τὸ ζεστὸ-ζεστὸ φιλί.

Ἁμάξι στὴ βροχή Ὧρα προσμένει μοναχὴ ἡ ἅμαξα κάτω ἀπ᾿ τὴ βροχή, καὶ δὲν τὴ μέλει, κι εἶναι σὰ νὰ τὴν τυραννᾶ πιότερη ἡ ξένη γειτονιὰ ποὺ δὲν τὴ θέλει. Τ᾿ ἀλογατάκια της, σιμά, κάτω ἀπ᾿ τὸν ἴδιο μουσαμὰ κάνουν καρτέρι, στὸν τόπο αὐτόν, τὸν θλιβερό, πρᾶμα δὲ μένει ἀπὸ καιρό, νὰ τὄχουν ταίρι. Γρίλιες δὲν εἶναι, μήτε αὐλὲς περικοκλάδες βαθουλές, δὲν ἔμειν᾿ ἕνα ἀπ᾿ τὰ φανάρια στὴ σειρὰ μὲ τὰ δυὸ μπρούτζινα φτερά, τὰ σταυρωμένα. Τ᾿ ἀνώφλια ἐπέσαν κι οἱ ἀγκωνιὲς κι οἱ ἀνεμοπέραστες, στενές, οἱ γαλαρίες κι ἔφυγαν ἔντρομες, πολλὲς κι οἱ θύμησες, σὰν τὶς καλές, σεμνὲς κυρίες. Ἄδεια βιτόρια καὶ φτωχή, πάρε μου ἐμένα τὴν ψυχή, πάρε με ἐμένα γιὰ ταξιδιώτη σου, κι εὐθὺς πᾶμε, ὅθε κίνησες νὰ ῾ρθεῖς: στὰ Περασμένα.

Φεγγαράκι Φεγγαράκι ἀληθινὸ βγαίνει πίσω ἀπ᾿ τὸ βουνό. Μιὰ φωνὴ τραγουδιστὴ στὰ σοκάκια κελαηδεῖ, κάποιο ἀγόρι περπατεῖ, καὶ γλυκὰ τὸ τραγουδεῖ. «Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου νὰ περπατῶ. Φεγγαράκι μου καλό, χαϊδεμένο κι ἁπαλὸ φέγγε μέσα στὴν αὐλή, φέγγε στ᾿ ἄσπρα μας σκαλιά, τοῦ τζαμιοῦ μας τὸ γυαλί, στοῦ παπποῦ τ᾿ ἄσπρα μαλλιά, φεγγαράκι μου λαμπρό, χαρωπό, λυπητερό». Φεγγαράκι ἀληθινό, συργιανᾶ στὸν οὐρανό. Τὸ τραγούδι τὸ γλυκὸ σβήνει μὲς τὴ γειτονιά. Τὸ παιδί, περαστικό, θἄχει στρίψει ἀπ᾿ τὴ γωνιά. Φεγγαράκι μου λαμπρό, σ᾿ ἀγαπῶ σὰ θησαυρό.

Λουλούδια κατὰ γῆς Ἦταν στὶς δόξες τῶν περιβολιῶν κι ἡ ὥρα τῶν ταξιδιάρικων πουλιῶν, κι οἱ ἄξαφνες οἱ ἀνάσες, οἱ μισές, ποὺ εὐκολοκατελοῦν τὶς φυλλωσιές. Στὸ ἄφραχτο χαμοκάλυβο μπροστά, λουλούδια ἐσυγκομίζαν σωριατά, λουλούδια σωρευτά, λογῆς-λογῆς, χυμένα ἀπὸ πανέρια κατὰ γῆς. Μὲ τὰ μάτια τὰ φίλησα, πολύ... Ψυχὴ σιμά μου. Μόνο στὴν αὐλὴ περιδιάβαζε ἀργὴ περπατησιὰ καὶ τὴν τύλιγε ἡ ἄκρα μοναξιά. Κι ἔτσι ἤθελα ἡ θωριά τους μοναχὴ ν᾿ ἀφήσω νὰ μοῦ πιεῖ ἀπ᾿ τὴν ψυχή... Μὰ οἱ μνῆμες ἀναζήσανε σ᾿ αὐτὰ τὰ λουλούδια τὰ χρωματιστά... Ἔγνοιες, ἀδημονίες, μεταγνωμοί, μελίσσι ὅλα προστρέξαν στὴ στιγμή, σὰ νἆταν μαγεμένα ἀπ᾿ τὸν Καιρό, καθόταν στὰ λουλούδια, ἕνα σωρό. Τοῦ περβολιοῦ τὸ κέντημα σπαρτὸ πίκρα καὶ συννεφιὰ ἔγινε μεστό, κι ἔγιναν τὰ κοτσάνια του σκληρὲς μύτες, καρφιά, πληγὲς αἱματηρές. Ἀναποδογυρίστηκε ἡ χαρὰ βγῆκε ἡ θλίψη, ἀκόμα μιὰ φορά. Κι ἐστάθηκαν, μακρότατη γραμμή, θλιμμένα ρόδα διάφανοι καημοί. Μὰ ἂς εἶναι, ὅταν, στὸν κάμπο τὸ βαθύ, βουρκώσει ἀστραποβρόχι καὶ χυθεῖ, κι ὅταν οἱ ἀνέμοι κλάψουνε γοερά, ποιὸς θὰ μοῦ κλέψει τότε ἀπ᾿ τὴ χαρά;

Καθημερινές Φτωχογειτονιές, ἔρημες γωνιές, ἔρημες καρδιές, ψύχρες, παγωνιές, πού, σὲ μουδιασμένη Κυριακή, στέκει καὶ σᾶς κλαίει θλιμμένη μουσική! Προσωπάκια ποὺ ἔφεξαν, δειλὰ στόματα ποὺ ἡ πίκρα τὰ σφαλᾷ, ποὺ δὲν ξέρουνε ποτὲς φιλὶ θερμὸ ἄλλο ἀπὸ τὸν ὕστατο ἀσπασμό, χέρια κέρινα, παρακαλεστικὰ ζητιανεύοντας ἀνάξια ψυχικά, καὶ κομμένα μάτια κι ἰσκιερά- ὢ σκουντήματα ὡς θανάτου θλιβερά! Θάνατο κι ἐσὺ ζωσμένο, μοναχό, ἄμοιρο, ἀψηλὸ Τριαντάφυλλο φτωχό, ποὺ ἀντὶς νά ῾φεγγες τὴ ρόδινη χαρά, μοιάζει ν᾿ ἅγιασες ἀπὸ τὴ συμφορά, γέρνει ἡ ὄψη σου, γέρνει καὶ προσκυνᾷ τὰ Ἐπιτάφια τὰ καθημερινά... Φτωχογειτονιές, ἔρημες γωνιές, καμωμένες γιὰ τὶς μαῦρες παγωνιές, καμωμένες γιὰ τὶς ἄταφες ψυχές, καθημερινὲς ψυχὲς καὶ μοναχές, γιὰ τὰ λείψανα καὶ γιὰ τὶς Κυριακὲς τῆς ψυχῆς μου, ἐσεῖς πατρίδες μυστικές! Τῆς ψυχῆς μου ποὺ εἶναι κρύα, καὶ μοιάζει σὰ δίσκος μὲ σταυρὸ καὶ κόλλυβα χρυσὰ καὶ στὴ μέση ἕν᾿ ἁγιοκέρι, ταπεινά, στῆς Ἀγάπης τὰ μνημόσυνα ἀγρυπνᾷ.

Τριαντάφυλλα μιανῆς μέρας Τριαντάφυλλα μιανῆς ἡμέρας τ᾿ Ἅη Γιωργιοῦ, στὰ κοριτσίστικα τὰ χέρια ἑνὸς παιδιοῦ, τριαντάφυλλα δικά σου καὶ νὰ τὰ κρατεῖς, σὰν ἀναπάντεχο καλὸ μεσοστρατίς! Τὰ πολυδουλεμένα, τριπλοσκαλιστά, πολύδιπλα, πολύφυλλα, ἀνοιχτά! τ᾿ ἀγέρι τὰ συγκρούει, τ᾿ ἀγέρι τὸ ψιλό, καὶ γιὰ ξεφύλλισμα τ᾿ ἀνοίγει ἀπατηλό... Ἄνοιξη ἡ γειτονιὰ κι ἡ μέρα ζωγραφιά! Πολὺ ἦταν ν᾿ ἀξιωθῶ παρόμοιαν ὀμορφιά, -τριαντάφυλλο τὸ στόμα μου τριανταφυλλὶ τ᾿ ἄνθια τ᾿ ἁμαρτωλὰ στὸ στόμα νὰ φιλεῖ. (Γίνεται νὰ χωρεῖς τριαντάφυλλο, χωρὶς τριαντάφυλλο καὶ σὺ στὸ στόμα νὰ φορεῖς; Κι ἂν γεύτηκες ποτὲ πιοτὸ δροσιστικό, γιὰ στόμα εἶχες κι ἐσὺ τριαντάφυλλο γλυκό). Ποτὲς τὰ μάτια μου στὰ μάτια σου μπροστὰ δὲ μὲ μαρτύρησαν ὅσο στὰ ρόδα αὐτά, -γιατί ἤσουν ἕνα ἐσύ, μ᾿ αὐτά, κι ἐσὺ μαζί, καὶ γιατί ἀπάνω τους μεγάλωνες κι ἐσύ. Γιατὶ τὸ μάντεψα ποιὰν εἶχαν ἀφορμὴ στὸ δρόμο οἱ πηγαιμοί, στὸ δρόμο κι οἱ ἐρχομοί, τὰ εὔκαιρα γόνατα-γιὰ τρέξιμο γοργά- τὰ εὔκαιρα ποὺ ἔπαιζαν τὰ γόνατα ζυγά, στὸ δρόμο ἢ σ᾿ ἀψηλὸ μπαλκόνι ἀντικρυνό- -ὢ ἀγάπη τῶν δεκάξι μου χρονῶ.

Τῆς ζωῆς τὰ ρόδα Νά το, ἀψηλὰ κι ἀπὸ μακρυά, τὸ παραμύθι τοῦ βορριᾶ! μὲς τὰ τετράγωνα τὰ μόνα τὸ παραμύθι τοῦ χειμῶνα. Κι ἐγὼ τοῦ δρόμου τὸ θολὸ τὸ μαῦρο σύννεφο φιλῶ κι εἶμαι, στὰ τρίστρατα τὰ μόνα τὸ παραμύθι τοῦ χειμῶνα. Νά το ἀψηλά, νά το μακρυὰ τὸ παραμύθι τοῦ βορριᾶ! Ποῦ θά ῾βρω ἐδῶθε, ἄχ! πές μου ξένε, τὴ ζέστα, ἀγάπη ποὺ τὴ λένε; Ἐγὼ ποὺ χρόνια κατοικῶ τὸν δρόμο τὸν ἀγερικό, πρώτη φορὰ εἶναι ποὺ φοβᾶμαι μὲ τὸ χειμῶνα ἀπόψε νά ῾μαι... πρώτη νά φορὰ νὰ πιστευτῶ τέτοιο ἀκριβό, τέτοιο γραφτὸ τὸ πῶς ἡ μοῖρα μ᾿ ἔχει κάμει μιὰ πεταλούδα γιὰ τὸ τζάμι. Μὰ ἰδές: Γοργὸ κι ἀληθινὸ κορίτσι βγῆκε ἀπ᾿ τὸ στενὸ μὲς τὸ φουστάνι ὁποῦ ἀναδεύει τὰ δυό της πόδια ἀνακατεύει, γυμνὰ δυὸ πόδια καὶ χυτὰ καὶ μὲ τί τέχνη εἶναι χτιστά, καθὼς ὁ ἀγέρας τὰ ξεντύνει, μὲ τί χαρὰ κι ἐμπιστοσύνη! Σὰν τὸ πουλὶ ποὺ ἀναπηδᾷ ἀπὸ κλαδὶ σ᾿ ἄλλα κλαδιά, ἐχάθηκε ὡς νὰ ξεπροβάλλει ἀπὸ μία θύρα σὲ μίαν ἄλλη! -Σκέτο χαρούμενο παιδί, ποῦ σ᾿ ἔχω βρεῖ; ποῦ σ᾿ ἔχω ἰδεῖ; δὲν εἶσαι ἡ ἀσταχτομαλλοῦσα ποὺ χλώμιαζα ὅταν σοῦ μιλοῦσα; Ῥόδα καὶ μῆλα μάγουλα, μάγουλα ἀκέρια καὶ καλά, πῶς σᾶς λαχτάρησεν ὁ τόπος κι ὁ γερασμένος στρατοκόπος! Γέλασε ὁ τόπος μονομιᾶς ὡς τὴν καρδιὰ τῆς ἐρημιᾶς κι ἀκέρια φούντωσε ἡ μαυρίλα τῆς ζωῆς τὰ ρόδα καὶ τὰ μῆλα!

Πᾶν Σώπα! Ὧρες-ὧρες, δὲν ἀκοῦς, βαθιὰ ἀπ᾿ τὸ περβόλι; Θρηνοῦν οἱ ἀγροτικοὶ θεοὶ τὴν πράσινή τους σκόλη, γιὰ εἶν᾿ οἱ φλογέρες ποῦ γλυκὰ λαλοῦν ἡ μιὰ στὴν ἄλλη; (Στὶς στέρνες εἶναι ἡ ὄψη σου, Χινόπωρο, καὶ πάλι!) Ὡστόσο χτὲς -ἡ ξαστεριὰ δὲ μ᾿ εἶχε ξεπλανέσει- τὸν εἶδα: δρόμο γύρευε στῶν ἀμπελιῶν τὴ μέση: τὸ μαδημένο του ἔτρεμε στὴ ράχη τὸ τομάρι, κι ἐστάθη· ἀπάνω χάραζε καλόβουλο φεγγάρι. Ξάφνω, τ᾿ αὐτὶ ἔστησε μακριά, στὴν αὔρα ποὺ διαβαίνει, μ᾿ ἀκοὴ καὶ μάτια μίαν ἠχὼ ζητώντας νεκρωμένη. Ἦταν ἡ ὥρα ποὺ ἡ νυχτιὰ στὴν παγωνιὰ μουδιάζει. Κι εὐτὺς τὴ σύριγγά του ἁρπάει, στὰ χείλη του τὴ βάζει... Παράτονος, μὰ γλυκερός, μῖσος πνιχτὸ στὰ γέλια, ὁ ξωτικὸς σκοπὸς κακὸ φυσοῦσε ἀπὸ τ᾿ ἀμπέλια, γοερὸς σκοπός, καὶ σκόρπισεν ἄγνωρη ἀνατριχίλα... Μὰ νὰ χορέψουν σήκωσε τὰ πεθαμένα φύλλα! Περισσότερα ποιήματα εδώ.