Συμβουλές για γονείς με υπερκινητικά παιδιά

Υπερκινητικά παιδιά και ελληνικό σχολείο

Από τα τρία πρώτα χρόνια του παιδιού, o ειδικός είναι σε θέση αναγνωρίσει αν «πάσχει» από Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Ο λόγος για μία από τις συχνότερες νευροβιολογικές διαταραχές της παιδικές και εφηβικής ηλικίας, η οποία εμφανίζεται στο 5-7% του μαθητικού πληθυσμού με χαρακτηριστικά όπως η διάσπαση προσοχής, η παρορμητικότητα και η υπερκινητικότητα. Ενίοτε μπορεί να εμφανιστούν και προβλήματα στην συμπεριφορά, στην κοινωνική προσαρμογή ή την σχολική απόδοση. Σε γενικές γραμμές η ΔΕΠΥ παρατηρείται συχνότερα στα αγόρια.

Καθώς πρόκειται για ένα πρόβλημα που δεν έχει γίνει ιδιαίτερα αποδεκτό από πολλές επιστημονικές και κοινωνικές ομάδες, στην Ελλάδα δεν έχει λάβει την προσοχή που θα έπρεπε. Και ιδιαίτερα στο σχολικό πλαίσιο, όπου παρατηρούνται συνήθως περιστατικά ΔΕΠΥ, το σύγχρονο εκπαιδευτικό ελληνικό σύστημα δεν έχει δημιουργήσει προγράμματα που να ανταποκρίνονται σε αυτή την κατηγορία των παιδιών, με αποτέλεσμα το μάθημα να τους γίνεται ανυπόφορο.

Το πρόβλημα δεν εστιάζεται στη νοημοσύνη των παιδιών. Αντιθέτως, σύμφωνα με τους ειδικούς, όσα παιδιά χαρακτηρίζονται με ΔΕΠΥ, έχουν φυσιολογική νοημοσύνη και αντιληπτικές ικανότητες. Η βασική διαφορά των παιδιών με υπερκινητικά συμπτώματα από τα υπόλοιπα είναι ότι συνήθως λειτουργούν με κυρίαρχο το δεξί ημισφαίριο, σκέφτονται δηλαδή με σχετικά τυχαία διαδοχή σκέψεων και βασίζονται περισσότερο στη διαίσθησή τους και όχι στους κανόνες της αναλυτικής λογικής. Επιπλέον, δεν έχουν σαφή και συστηματικό έλεγχο των παρορμήσεών τους, έχουν αδύναμη λεκτική (γραπτή και προφορική) μνήμη, αλλά και αδύναμη αναλυτική σκέψη όσον αφορά τη διαδοχή και τη χρονοσειρά των γεγονότων, των αριθμών και των λέξεων μέσα σε κείμενα ή καταστάσεις που διατυπώνουν ή γράφουν.

Πώς είναι δυνατόν, λοιπόν, αυτά τα παιδιά να ενταχθούν στο εκπαιδευτικό σύστημα; Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς και τι λύσεις υπάρχουν; Η σύμβουλος-ψυχολόγος και ορθο-παιδαγωγός κ. Γώγα Κυριακίδου εξηγεί και συμβουλεύει.

Γνωρίστε το πρόβλημα, αντιμετωπίστε το σωστά

Το βασικότερο στοιχείο για την ομαλή αντιμετώπιση αυτής της διαφορετικότητας του παιδιού είναι να διαγνωστεί νωρίς και να ενημερωθεί η οικογένεια για το τι είναι ακριβώς η ΔΕΠΥ.

Βασικός παράγοντας για την περαιτέρω ανάπτυξη δυσκολιών ή για τη βελτίωση των συμπτωμάτων είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζεται το παιδί πρωταρχικά από την οικογένεια, και κατά κύριο λόγο από τους γονείς. Οικογένειες που έχουν άγνοια και δίνουν στο παιδί χαρακτηρισμούς όπως, ζωηρό, ανυπάκουο, τύραννος, τεμπέλης κ.ά. αντί να βοηθήσουν το παιδί, επιδεινώνουν τις δυσκολίες και την ομαλή ανάπτυξή του. Δυστυχώς, πολλοί γονείς δεν  κατανοούν την συμπεριφορά του παιδιού, κάνουν σενάρια και βγάζουν λανθασμένα συμπεράσματα. Όμως, ο τρόπος αντιμετώπισης του παιδιού παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και μπορεί να καταστρέψει ένα παιδί με πολύ υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης από τον μέσο όρο.

Άρα η πρώτη λύση βρίσκεται μέσα στην οικογένεια και ειδικά στην συμπεριφορά των γονιών, στην άγνοια και δυστυχώς, στην άρνηση πολλών  γονιών να αλλάξουν και να κατανοήσουν ότι η αιτία των προβλημάτων των παιδιών τους δεν είναι τα ίδια τα παιδιά αλλά η κακή διαπαιδαγώγηση. Υπάρχουν σεμινάρια ή σχολές γονέων όπου θα μπορούσαν να εμεπεδώσουν ότι κάτι τόσο σημαντικό όσο η ευθύνη του μεγαλώματος ενός παιδιού, δεν επιδέχεται εύκολες λύσεις η δοκιμασμένες συνταγές. Το υπερκινητικό παιδί είναι μια πρόκληση για τους γονείς, μια πρόκληση να φύγουν από τα κοινωνικά στερεότυπα, τα οποία έχουν ως αποτέλεσμα να πάνε χαμένα τόσα και τόσα παιδιά με ιδιαίτερα ταλέντα, να μάθουν να βλέπουν και να κατανοούν τη διαφορετικότητα των παιδιών τους και να μην προβάλουν τις δικές τους φιλοδοξίες και προσδοκίες στα παιδιά. Αν οι γονείς γνώριζαν, είχαν εκπαιδευτεί και ακολουθούσαν τους κατάλληλους τρόπους συμπεριφοράς,  τα προβλήματα με την υπερκινητικότητα ή τις άλλες διαφορές των παιδιών στη μάθηση θα ήταν ελάχιστα.

Δραστηριότητες για... ξόδεμα ενέργειας

Τα υπερκινητικά παιδιά έχουν απόλυτη ανάγκη τη σωματική δραστηριότητα, γι' αυτό καλό θα ήταν από πολύ μικρά να απασχολούνται με δραστηριότητες που κρατούν το σώμα τους σε κίνηση. Ένα παιδί με αυτή την διαφορετικότητα, κλεισμένο σε ένα διαμέρισμα, κατά πάσα πιθανότητα θα νιώθει σαν λιοντάρι σε κλουβί. Επομένως, μία καλή λύση είναι η άσκηση ώστε να καταναλώνεται η παραπάνω ενέργεια που έχει. Επιπλέον, οι δραστηριότητες που κρατούν πολλή ώρα καθηλωμένο το παιδί, το κάνουν νευρικό και έχουν ως αποτέλεσμα να χάνει την προσοχή του και να ταξιδεύει, αφού η καταπίεση του δημιουργεί αδυναμία να παρακολουθήσει. Αν το παιδί πάει σχολείο και έχει διάβασμα, είναι καλό να κάνει συχνά διαλείμματα, π.χ. ένα 10λεπτο διάλειμμα κάθε 50 λεπτά. Ένα παιδί που καταπιέζεται και αισθάνεται ότι δεν τα καταφέρνει σε αυτά που το υποχρεώνουν να κάνει, στο τέλος θα παραιτηθεί από την προσπάθεια και θα παρουσιάζεται βαριεστημένο και αδιάφορο.

Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα δυστυχώς δεν βοηθάει καθόλου αυτά τα παιδιά, καθώς το μόνο που ζητάει είναι παιδιά-παπαγάλους και όχι παιδιά με δική τους κρίση. Σαν να μην έφτανε αυτό, ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς υπάρχει ακόμη μεγάλος αριθμός δασκάλων και καθηγητών που έχουν άγνοια του θέματος. Είναι και ονομάζονται πολλοί εκπαιδευτικοί χωρίς να έχουν ιδέα από παιδαγωγικά. Το μόνο που ενδιαφέρει είναι η διδακτέα ύλη και η απόδοση. Επίσης, το σύστημα βαθμοθηρίας σε γονείς και παιδαγωγούς που μεταδίδεται και στα παιδιά είναι ό,τι χειρότερο για ένα παιδί που ναι μεν έχει πολύ περισσότερες ικανότητες, αλλά που δεν μπορεί να τις εκφράσει σε ένα τέτοιο σύστημα. Το να πούμε εδώ τι πρέπει να αλλάξει στην παιδεία είναι αστείο, διότι ό,τι και να γράψουμε, αν δεν αλλάξουν οι άνθρωποι και τα κύτταρα της κοινωνίας που είναι οι οικογένειες, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι θα αλλάξει ένα απρόσωπο και αδιάφορο σύστημα. Δεν αλλάζουν τα συστήματα, αλλάζουν οι άνθρωποι που δημιουργούν τα συστήματα.

Επειδή τα παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν περισσότερο ανεπτυγμένη την κριτική σκέψη, το παπαγάλισμα δεν είναι το δυνατό τους στοιχείο. Είναι καλύτερα συνήθως στον προφορικό λόγο παρά στον γραπτό, και είναι ευτυχές το ότι επιτρέπεται πλέον στα παιδιά που έχουν διαγνωστεί με τη διαταραχή, να εξετάζονται μόνο προφορικά. Είναι μία πρώτη αρχή ώστε να κατανοήσουν όλοι, γονείς και δάσκαλοι, ότι αυτά τα παιδιά χρειάζονται διαφορετικό τρόπο εκπαίδευσης. Είναι απαραίτητο οι γονείς να πληροφορήσουν εξαρχής το σχολείο ότι το παιδί τους έχει αυτή την ιδιαιτερότητα, και μαζί να βοηθήσουν το παιδί να αναπτύξει το δυναμικό του και τα ταλέντα του. Όσο για τους εκπαιδευτικούς, καλό θα ήταν να κατανοήσουν ότι οι ικανότητές τους δεν αξιολογούνται στους καλούς και φρόνιμους, αλλά στους δύσκολους και ανήσυχους μαθητές.

Περισσότερα θέματα για μαθησιακές δυσκολίες εδώ.