Tο Χάτι Χουμαγιούν (Ηatt-i Ηumayun) του 1856
(Ο σουλτάνος Αμπούλ Ματζίτ διακηρύσσει το Χάτι Χουμαγιούν ενώπιων, μεταξύ άλλων, και των εκπροσώπων των θρησκευτικών κοινοτήτων. 1856.
Λιθογραφία. Σχέδιο Geniole, χάραξη Vogt. Αθήνα, συλλογή Λ. Εφραίμογλου.)
Το Χάτι Χουμαγιούν (Ηatt-i Ηumayun), αποτελεί το δεύτερο μείζον μεταρρυθμιστικό διάταγμα. Εκδίδεται στις 18 Φεβρουαρίου 1856, ενάμιση μήνα πριν υπογραφεί στο Παρίσι η συνθήκη ειρήνης με την οποία τερματίζεται ο Κριμαϊκός πόλεμος και έπειτα από έντονη πίεση προς την Πύλη της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρετανίας. Θεωρείται τολμηρότερο διάταγμα αυτού του 1839, γιατί προσδιορίζει με σαφή τρόπο τα νέα μέτρα που πρέπει να ληφθούν.
Tο Χάτι Χουμαγιούν δίνει μεγάλη έμφαση στην ισότητα όλων των υπηκόων της Αυτοκρατορίας τόσο σε ζητήματα φορολογίας τους, στη συμμετοχή τους άνευ διακρίσεων στο υπαλληλικό σώμα, σε όλα τα διοικητικά και δικαστικά όργανα, όσο και στην εισαγωγή στις στρατιωτικές σχολές και στην εκπλήρωση της στρατιωτικής θητείας.
Μέσα από το διάταγμα επιβεβαιώνεται η νομιμότητα των μιλιέτ, των πολιτικοθρησκευτικών οργανώσεων των μη Μουσουλμάνων.
Ως προς τη φορολογία, το διάταγμα επαγγέλλεται την κατάργηση του iltizam και την αντικατάστασή του από ένα σύστημα άμεσης είσπραξης των φόρων. Tέλος, ορίζεται η κωδικοποίηση του ποινικού και του εμπορικού δικαίου και η ίδρυση τραπεζών. Δίνεται η δυνατότητα στους αλλοδαπούς να κατέχουν ακίνητη περιουσία εντός της Aυτοκρατορίας και παρέχονται διευκολύνσεις στην εισαγωγή ευρωπαϊκού κεφαλαίου. Ορίζεται επίσης και η ίδρυση μικτών δικαστηρίων για την εκδίκαση ποινικών και εμπορικών υποθέσεων ανάμεσα σε μουσουλμάνους και μη μουσουλμάνους.
Έτσι το Χατί Χουμαγιούν μέσα από την παραχώρηση των ειδικών αυτών προνομίων, δημιουργεί το νομικό πλαίσιο που άρει σταδιακά το δυσοίωνο κλίμα μεταξύ των υπόδουλων Ελλήνων και στηρίζει την πληθυσμιακή, οικονομική, κοινωνικοπολιτική, θρησκευτική και πνευματική ανάπτυξη τους. Ο ελληνισμός του Πόντου αξιοποιεί στο έπακρο τις δυνατότητες αυτές και εισέρχεται σε μια περίοδο εντυπωσιακής οικονομικής ανάπτυξης, που συμβαδίζει με μια ανάλογου μεγέθους πολιτιστική και μορφωτική ανάπτυξη, που φτάνει μέχρι την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Περισσότερα ιστορικά αφιερώματα εδώ.