Οι πολυπληθέστερες σκηνές στα χρονικά του παγκόσμιου σινεμά!
Για το μεγαλύτερο μέρος της κινηματογραφικής ιστορίας, οι σκηνές με πλήθος ηθοποιών απαιτούσαν τεράστιες πηγές και εκτόξευαν το κόστος σε πρωτόγνωρα μεγέθη.
Πώς να ντύσεις, να κουμαντάρεις και να χορογραφήσεις εξάλλου τη δράση εκατοντάδων, ακόμα και χιλιάδων, κομπάρσων χωρίς πολύωρες πρόβες και κοπιαστικά γυρίσματα;
Ο μεγαλομανής Σεσίλ Μπ. ΝτεΜιλ, για παράδειγμα, όταν ξαναγύρισε το αγαπημένο του έπος το 1956, τις «Δέκα Εντολές», χρησιμοποίησε όχι λιγότερο από 14.000 κομπάρσους και 15.000 ζώα, φτιάχνοντας μια ολόκληρη πόλη πάνω στην έρημο!
Σήμερα βέβαια, στην ψηφιακή εποχή μας, τα τεράστια πλήθη των σύγχρονων επών παράγονται στον υπολογιστή και ο κινηματογραφικός χειρισμός τους είναι πια παιχνιδάκι, κάτι που ρίχνει ταυτοχρόνως το κόστος των επίμαχων σκηνών στα τάρταρα.
Στον «Μονομάχο» (2000), ας πούμε, οι μάχες και τα πλήθη της αρένας ήταν προϊόν ψηφιακών εφέ, όπως και οι υπέροχες μάχες στην τριλογία του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» (2001-2003), εκεί που περισσότεροι από 100.000 ψηφιακοί χαρακτήρες πήραν εύκολα μέρος στις αιματοχυσίες της Μέσης Γης.
Ας επιστρέψουμε λοιπόν αναγκαστικά στην κινηματογραφική ιστορία για να δούμε τις ταινίες που με κόπο και μόχθο φιλοξένησαν χιλιάδες κομπάρσους, στέλνοντας τα νούμερα σε πρωτοφανή επίπεδα…
«Μισαλλοδοξία» (1916)
Την ώρα που και στο αμφιλεγόμενο αριστούργημά του «Η Γέννηση ενός Έθνους» (1915), ο Ντέιβιντ Γκρίφιθ δεν λογάριασε κόπο και έξοδα για να εντάξει σκηνές με πλήθος κομπάρσων, όπως οι κουκουλοφόροι της Κου-Κλουξ-Κλαν, ήταν στο δεύτερο έπος του με την τεραστίων διαστάσεων αναβίωση της αρχαίας Βαβυλωνίας που έγραψε πρόωρη κινηματογραφική ιστορία στην υπερβολή. Χαρακτηρισμένη ως «κολοσσιαίο θέαμα», η ταινία του βωβού, πλάι στα πελώρια σκηνικά και τα εξωφρενικά κοστούμια εποχής, χρησιμοποίησε περισσότερους από 3.000 κομπάρσους, αριθμός πρωτόγνωρος για την εποχή, τα ίδια τα σπάργανα δηλαδή της έβδομης τέχνης…
«Δέκα Εντολές» (1923/1956)
Η πρώτη και βωβή εκδοχή του έπους του Σεσίλ ΝτεΜιλ για τις περιπέτειες του Μωυσή και του λαού του απαίτησε την ανέγερση ολόκληρης αιγυπτιακής πολιτείας στην έρημο της Καλιφόρνια, της διαβόητης «Πόλης του Φαραώ», κάτι που έβαλε στο περιθώριο τους 3.500 κομπάρσους που πλαισίωσαν την επική υπερβολή του.
Τρεις δεκαετίες αργότερα, ο ΝτεΜιλ θα έγραφε κινηματογραφικό ρεκόρ στην εξτραβαγκάντσα με το ριμέικ των «Δέκα Εντολών» (1956), όταν οι κομπάρσοι ανήλθαν σε όχι λιγότερους από 15.000 νοματαίους…
«Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925)
Το αριστούργημα του θρυλικού σοβιετικού σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν δεν χρειάζεται συστάσεις, καθώς αυτός και η παρέα του της ρωσικής πρωτοπορίας εγκαινίασαν τη δυναμική χρήση του μοντάζ στα κινηματογραφικά πράγματα. Οι σκηνές με τις διαδηλώσεις του κόσμου και ιδιαίτερα η περίφημη σεκάνς με τις σκάλες της Οδησσού ήταν ό,τι το πολυπληθέστερο είχε δει ποτέ η κινηματογραφική Ευρώπη. Τελικό αριθμό δεν έχουμε, μιλάμε όμως για χιλιάδες…
«Metropolis» (1927)
Το φουτουριστικό αριστούργημα του γερμανικού εξπρεσιονισμού καθόρισε μια ολόκληρη εποχή και όχι πάντα για τους σωστούς λόγους (το λάτρευαν για άγνωστους λόγους ο Χίτλερ και η παρέα του). Το δυστοπικό έπος του Φριτς Λανγκ απαθανάτισε στο σκοτεινό σελιλόιντ του κάπου 38.000 κομπάρσους, στους οποίους περιλαμβάνονταν 11.000 γυναίκες, 1.100 φαλακροί άντρες (για τη σκηνή του Πύργου της Βαβέλ), 750 παιδιά, 100 μαύροι και 25 Ασιάτες (όπως καταγράφηκαν στα κιτάπια της παραγωγής)…
«Η Κιβωτός του Νώε» (1928)
Το βιβλικό μελόδραμα του Μάικλ Κέρτιζ παρακολουθεί κατά πόδας τις υγρές περιπέτειες του Νώε, αν και η ψεύτικη πλημμύρα οδήγησε σε πραγματικότατους θανάτους κομπάρσων (στα «ψιλά», ένας από τους κομπάρσους που γλίτωσε τον πνιγμό έμελλε να γίνει αστέρι των γουέστερν και δεν ήταν άλλος από τον Τζον Γουέιν). Τελικό αριθμό δεν έχουμε, αν και στην εποχή της όλοι μιλούσαν για την ταινία που ξεπέρασε τον μεγαλομανή Σεσίλ ΝτεΜιλ σε αριθμό κομπάρσων…
«Cimarron» (1931)
Ένα από τα πρώτα ομιλούντα γουέστερν άρχισε να γυρίζεται την εποχή του Μεγάλου Κραχ του 1929, θα περίμενε λοιπόν κανείς η παραγωγή να ήταν φειδωλή. Κάθε άλλο! Το οσκαρικό γουέστερν που στοίχισε μερικά εκατομμυριάκια σε μια εποχή λιτότητας και πείνας χρειάστηκε περισσότερους από 5.000 κομπάρσους και 47 οπερατέρ για να γυριστεί ο ξεσηκωμός των αγροτών της Οκλαχόμα του 1889, αν και ήταν στα ζώα που έγινε η τρελή υπερβολή, καθώς μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες «κεφάλια»…
«Όσα Παίρνει ο Άνεμος» (1939)
Με την πρώτη εκδοχή του μνημειώδους φιλμ να μετρά τον Ιούλιο του 1939 κάπου 4,5 ώρες προβολής (48 λεπτά περισσότερα δηλαδή από το τελικό μοντάζ), δεν είναι περίεργο που η παραγωγή ξέφυγε ολίγον στο αμερικανικό αριστούργημα. Εδώ τα νούμερα έχουν τη δική τους σημασία: 1.400 γυναίκες πέρασαν από οντισιόν για τον ρόλο της Σκάρλετ Ο’Χάρα και 400 από αυτές πέρασαν στη δεύτερη φάση. Όσο για το τι έγινε εντός κινηματογραφικού πανιού, 50 κανονικοί ρόλοι και 2.400 κομπάρσοι πλαισίωναν το οσκαρικό καστ…
«Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 Ημέρες» (1956)
Η καλύτερη ταινία του 1956, οσκαρικά μιλώντας, είδε τον Ντέιβιντ Νίβεν να ενσαρκώνει τον εκκεντρικό ταξιδευτή Φιλέα Φογκ, αν και ήταν άλλο το γεγονός που άφησε την Αμερικανική Ακαδημία με το στόμα ανοιχτό: ήταν το μεγαλύτερης κλίμακας φιλμ που είχε φτιάξει ποτέ το Χόλιγουντ! Τα γυρίσματα έλαβαν χώρα σε 140 πλατό έξι χολιγουντιανών στούντιο, την ίδια στιγμή που σκηνές γυρίστηκαν στην Αγγλία, το Χονγκ Κονγκ και την Ιαπωνία.
Όσο για τους κομπάρσους, μιλάμε για 68.894 νοματαίους, οι οποίοι χρειάστηκαν 74.685 ειδικά κοστούμια για να εμφανιστούν σε σκηνές που γυρίστηκαν σε 13 χώρες. Αλλά βέβαια ήταν και τα ζώα: 90 θηριοδαμαστές κατάφεραν να κρατήσουν δαμασμένα τα 8.552 ζώα που θέλησε η παραγωγή να κοσμήσουν την ταινία: 3.800 πρόβατα, 2.448 βούβαλοι, 950 γαϊδουράκια, 800 άλογα, 512 μαϊμουδάκια, 17 ταύροι, 15 ελέφαντες, 6 κουνάβια και 4 στρουθοκάμηλοι.
«Μπεν Χουρ» (1959)
Για την εποχή του και πολλά χρόνια αργότερα, οι περιπέτειες του Τσάρλτον Ίστον ήταν ό,τι πιο ακριβό είχε γυρίσει ποτέ το Χόλιγουντ. Τεράστια πλήθη, αρματοδρομίες, σκλάβοι και εξεγέρσεις χρειάστηκαν πολλούς για να ολοκληρωθούν, αν και η MGM δεν λογάριασε έξοδα. Αρκεί να αναφέρουμε ότι η αρματοδρομία στο Circus Maximus της Ιερουσαλήμ κατασκευάστηκε από το μηδέν στα στούντιο της Cincecitta έξω από τη Ρώμη και για το γύρισμά της απαιτήθηκαν 5 εβδομάδες, 15.000 κομπάρσοι και 2.500 άλογα! Όσο για τον τελικό αριθμό των κομπάρσων, οι πηγές κάνουν λόγο για 10.500 ανθρώπους…
«Σπάρτακος» (1960)
Εδώ δεν μιλάμε απλά για κομπάρσους, αλλά για 8.000 ισπανούς στρατιώτες που πήραν μέρος στα κοπιαστικά γυρίσματα έξω από τη Μαδρίτη, καθώς ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ ήθελε εξειδικευμένο προσωπικό να ενσαρκώσουν τους ρωμαίους λεγεωνάριους και να γνωρίζουν από πρώτο χέρι τους σχηματισμούς μάχης! Και βέβαια στη σκηνή που βλέπουμε τους σταυρωμένους σκλάβους, είναι περισσότεροι από 1.000 άντρες πάνω στους σταυρούς του μαρτυρίου, για τέτοια μεγέθη μιλάμε. Ο σερ Πίτερ Ουστίνοφ μάλιστα, αστειευόμενος για τα κοπιαστικά γυρίσματα και τη χρονοβόρα παραγωγή, είπε ότι η κόρη του γεννήθηκε όταν ξεκίνησαν τα γυρίσματα και μέχρι να ολοκληρωθεί το φιλμ, η κοπέλα ήταν πια στο νηπιαγωγείο. Όταν δε ρωτούσε τον πατέρα της τι δουλειά κάνει, αυτός της απαντούσε: «τον Σπάρτακο»!
«Λόρενς της Αραβίας» (1962)
Εδώ το κομπαρσιλίκι έγινε εθνική υπόθεση, στην οποία μπλέχτηκαν μέχρι και οι βεδουίνοι της ερήμου! Οι χολιγουντιανοί παραγωγοί είχαν εξασφαλίσει συμφωνία με τον στρατό της Ιορδανίας -έναντι μερικών εκατομμυρίων- ώστε να δανείσουν στρατιώτες για τις ανάγκες των μαχών. Ο βασιλιάς Χουσεΐν παραχώρησε λοιπόν τις ταξιαρχίες του, κι έτσι οι «στρατιώτες» της ταινίας ενσαρκώνονται από πραγματικούς στρατιώτες. Ο ίδιος ο Χουσεΐν δεν έχανε μέρα γυρίσματος και εκεί γνώρισε, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε τελικά τη δεύτερη σύζυγό του, μια βρετανή γραμματέα. Όλα είναι ιστορικά και θρυλικά στην εν λόγω ταινία, που τα γυρίσματά της έφτασαν μέχρι το Μαρόκο και την Ισπανία, την ίδια στιγμή που οι βοηθοί παραγωγής ανήλθαν τελικά τους 400! Οι πολυπληθείς σκηνές μάχης χρειάστηκαν από πολλές εκατοντάδες μέχρι και μερικές χιλιάδες άντρες, αν και δεν μπορούσαν να ξαναχρησιμοποιηθούν αργότερα, καθώς το φιλμ άλλαζε συνεχώς τόπο γυρίσματος…
«The Longest Day» (1962)
Όταν η Απόβαση της Νορμανδίας απασχολήσει το Χόλιγουντ, τότε μιλάμε για υπερθέαμα από τα λίγα. Με προϋπολογισμό στα 10 εκατ. δολάρια, το πολεμικό έπος ήταν το ακριβότερο ασπρόμαυρο φιλμ όλων των εποχών, καθώς μέσα σε όλα τα άλλα, οι παραγωγοί έπρεπε να βρουν τα αυθεντικά μαχητικά των Ναζί και των Συμμάχων, κομματάκι δύσκολο κάπου 18 χρόνια αργότερα. Και ήταν φυσικά και οι κινηματογραφικοί στρατιώτες, που έπρεπε πάση θυσία να είναι αληθινοί φαντάροι! Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 23.000 άντρες που δάνεισε με το αζημίωτο ο αμερικανικός, βρετανικός και γαλλικός στρατός. Οι Γάλλοι συνεισέφεραν μάλιστα και 1.000 κομάντο στην παραγωγή, παρά τη γαλλική εμπλοκή στην Αλγερία εκείνο τον καιρό. Όσο για την ακρίβεια της αναπαράστασης της Απόβασης στη Νορμανδία, αρκεί να πούμε ότι ο Ντουάιτ Αιζενχάουερ εγκατέλειψε εξοργισμένος τη σκοτεινή αίθουσα έπειτα από λίγα μόλις λεπτά προβολής…
«Κλεοπάτρα» (1963)
Το ακριβότερο φιλμ που γυρίστηκε ποτέ (περισσότερα από 330 εκατ. δολάρια σε σημερινές τιμές!) δεν έκανε πουθενά εκπτώσεις, γι’ αυτό και το στούντιο παραγωγής, η 20th Century Fox, κατάφερε να ξεχρεώσει δέκα χρόνια αργότερα, φλερτάροντας με τη χρεοκοπία μια ολόκληρη δεκαετία. Για να μην πληρώσει μάλιστα τις αποζημιώσεις των χιλιάδων κομπάρσων, έκλεισε μια καλή τα κιτάπια της παραγωγής, κι έτσι ο τελικός αριθμός των κομπάρσων δεν έγινε ποτέ γνωστός (το στούντιο διέκοψε πράγματι τις εργασίες του για έξι μήνες και περισσότεροι από 2.000 υπάλληλοι έμειναν χωρίς δουλειά). Ξέρουμε πάντως ότι κατασκευάστηκαν 79 κινηματογραφικά πλατό, αλλά και 26.000 κοστούμια. Η μεγαλειώδης μάλιστα σκηνή της εισόδου της Κλεοπάτρας στη Ρώμη, που χρειάστηκε χιλιάδες κομπάρσους, ξαναγυρίστηκε καθώς ένας από δαύτους φαινόταν στην κάμερα να πουλά παγωτό!
«Ραν» (1985)
Η ιαπωνική εκδοχή του σεξπιρικού «Βασιλιά Ληρ» ανάγκασε τον περίφημο σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα στη δυσκολότερη παραγωγή της ζωής του: 1.400 κοστούμια-πανοπλίες κατασκευάστηκαν για τις σκηνές μάχες της μεσαιωνικής Ιαπωνίας, σχεδιασμένα από τον ίδιο τον Κουροσάβα. Η μαεστρία του κορυφαίου ιάπωνα δημιουργού έκανε όλους να μιλούν για χιλιάδες κομπάρσους και άλογα, αν και αυτός χρησιμοποίησε «μόλις» 1.400 άντρες και 200 άλογα (τα περισσότερα από τα οποία ήρθαν από τις ΗΠΑ)!
«Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας» (1987)
Το αριστούργημα του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι ήταν το πρώτο δυτικό φιλμ που γυρίστηκε στο Πεκίνο με τις ευλογίες της κινεζικής κυβέρνησης από το 1949, γι’ αυτό και οι κομπάρσοι βρέθηκαν εύκολα κάτω από τις διαταγές της κομμουνιστικής ηγεσίας. Περισσότεροι από 19.000 κομπάρσοι υποκλίθηκαν στον τρίχρονο Που Γι μέσα στην Απαγορευμένη Πόλη, την ίδια ώρα που χρησιμοποιήθηκαν και 1.100 σχολιαρόπαιδα για την αναβίωση της πορείας της Πολιτιστικής Επανάστασης…
«Πόλεμος και Ειρήνη» (1966)
Την ώρα που στη Δύση είναι η «Κλεοπάτρα» που κατέχει τα σκήπτρα στην κατηγορία ακριβότερη ταινία όλων των εποχών, είναι στην πραγματικότητα οι Σοβιετικοί που έσπασαν κάθε προηγούμενο το 1966, όταν η δική τους εκδοχή του «Πόλεμος και Ειρήνη» στοίχισε περισσότερα από 700 εκατ. δολάρια (σε σημερινές τιμές)! Κι αυτό γιατί η ρωσική εκδοχή είναι κατά μία ώρα μεγαλύτερη από την αμερικανική (το director's cut διαρκεί μάλιστα 500 λεπτά!), αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι η σοβιετική παραγωγή προσέλαβε όχι λιγότερους από 120.000 κομπάρσους! Το οχτάωρο έπος του αριστουργήματος του Τολστόι χρησιμοποίησε περισσότερους από 300 ηθοποιούς, ενώ για την ολοκλήρωσή του απαιτήθηκαν όχι λιγότερα από 7 χρόνια…
Εκτός συναγωνισμού: «Γκάντι» (1982)
Το ιστορικό έπος του Ρίτσαρντ Ατένμπορο κατέχει το Ρεκόρ Γκίνες για τους περισσότερους κομπάρσους που χρησιμοποιήθηκαν ποτέ σε κινηματογραφική παραγωγή. Η σκηνή της κηδείας του μεγάλου ινδού ηγέτη είδε 300.000 ανθρώπους να συνωστίζονται για ένα πλάνο! Αν και η παραγωγή χρησιμοποίησε ένα τέχνασμα: η τελική σεκάνς της κηδείας γυρίστηκε στις 31 Ιανουαρίου 1981, κατά την 33η επέτειο του θανάτου του Γκάντι, κι έτσι οι 200.000 κόσμου προσήλθαν εθελοντικά στο γύρισμα. Αν και θεωρήθηκαν λίγοι προφανώς, γι’ αυτό και η παραγωγή προσέλαβε άλλους 94.560 κομπάρσους (δίνοντάς τους μια μικρή αμοιβή), τους οποίους ειδοποίησε μέσω τηλεόρασης, εφημερίδων αλλά και με ειδικά βανάκια με τηλεβόες που όργωσαν τους δρόμους της πόλης.
Έντεκα κινηματογραφικά συνεργεία απαθανάτισαν τη σκηνή, τραβώντας περισσότερα από 6 χιλιόμετρα φιλμ, αν και η όλη παραγωγή ήταν επίσης δυσκολότατη, με τα γυρίσματα να κρατούν από τον Νοέμβριο του 1980 μέχρι και τον Μάιο του 1981. Πόσο διάρκεσε η επίμαχη σκηνή των 300.000 κομπάρσων στο τελικό μοντάζ του βιογραφικού έπους των 188 λεπτών; Μα 125 δευτερόλεπτα ακριβώς!
Πώς να ντύσεις, να κουμαντάρεις και να χορογραφήσεις εξάλλου τη δράση εκατοντάδων, ακόμα και χιλιάδων, κομπάρσων χωρίς πολύωρες πρόβες και κοπιαστικά γυρίσματα;
Ο μεγαλομανής Σεσίλ Μπ. ΝτεΜιλ, για παράδειγμα, όταν ξαναγύρισε το αγαπημένο του έπος το 1956, τις «Δέκα Εντολές», χρησιμοποίησε όχι λιγότερο από 14.000 κομπάρσους και 15.000 ζώα, φτιάχνοντας μια ολόκληρη πόλη πάνω στην έρημο!
Σήμερα βέβαια, στην ψηφιακή εποχή μας, τα τεράστια πλήθη των σύγχρονων επών παράγονται στον υπολογιστή και ο κινηματογραφικός χειρισμός τους είναι πια παιχνιδάκι, κάτι που ρίχνει ταυτοχρόνως το κόστος των επίμαχων σκηνών στα τάρταρα.
Στον «Μονομάχο» (2000), ας πούμε, οι μάχες και τα πλήθη της αρένας ήταν προϊόν ψηφιακών εφέ, όπως και οι υπέροχες μάχες στην τριλογία του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» (2001-2003), εκεί που περισσότεροι από 100.000 ψηφιακοί χαρακτήρες πήραν εύκολα μέρος στις αιματοχυσίες της Μέσης Γης.
Ας επιστρέψουμε λοιπόν αναγκαστικά στην κινηματογραφική ιστορία για να δούμε τις ταινίες που με κόπο και μόχθο φιλοξένησαν χιλιάδες κομπάρσους, στέλνοντας τα νούμερα σε πρωτοφανή επίπεδα…
«Μισαλλοδοξία» (1916)
Την ώρα που και στο αμφιλεγόμενο αριστούργημά του «Η Γέννηση ενός Έθνους» (1915), ο Ντέιβιντ Γκρίφιθ δεν λογάριασε κόπο και έξοδα για να εντάξει σκηνές με πλήθος κομπάρσων, όπως οι κουκουλοφόροι της Κου-Κλουξ-Κλαν, ήταν στο δεύτερο έπος του με την τεραστίων διαστάσεων αναβίωση της αρχαίας Βαβυλωνίας που έγραψε πρόωρη κινηματογραφική ιστορία στην υπερβολή. Χαρακτηρισμένη ως «κολοσσιαίο θέαμα», η ταινία του βωβού, πλάι στα πελώρια σκηνικά και τα εξωφρενικά κοστούμια εποχής, χρησιμοποίησε περισσότερους από 3.000 κομπάρσους, αριθμός πρωτόγνωρος για την εποχή, τα ίδια τα σπάργανα δηλαδή της έβδομης τέχνης…
«Δέκα Εντολές» (1923/1956)
Η πρώτη και βωβή εκδοχή του έπους του Σεσίλ ΝτεΜιλ για τις περιπέτειες του Μωυσή και του λαού του απαίτησε την ανέγερση ολόκληρης αιγυπτιακής πολιτείας στην έρημο της Καλιφόρνια, της διαβόητης «Πόλης του Φαραώ», κάτι που έβαλε στο περιθώριο τους 3.500 κομπάρσους που πλαισίωσαν την επική υπερβολή του.
Τρεις δεκαετίες αργότερα, ο ΝτεΜιλ θα έγραφε κινηματογραφικό ρεκόρ στην εξτραβαγκάντσα με το ριμέικ των «Δέκα Εντολών» (1956), όταν οι κομπάρσοι ανήλθαν σε όχι λιγότερους από 15.000 νοματαίους…
«Θωρηκτό Ποτέμκιν» (1925)
Το αριστούργημα του θρυλικού σοβιετικού σκηνοθέτη Σεργκέι Αϊζενστάιν δεν χρειάζεται συστάσεις, καθώς αυτός και η παρέα του της ρωσικής πρωτοπορίας εγκαινίασαν τη δυναμική χρήση του μοντάζ στα κινηματογραφικά πράγματα. Οι σκηνές με τις διαδηλώσεις του κόσμου και ιδιαίτερα η περίφημη σεκάνς με τις σκάλες της Οδησσού ήταν ό,τι το πολυπληθέστερο είχε δει ποτέ η κινηματογραφική Ευρώπη. Τελικό αριθμό δεν έχουμε, μιλάμε όμως για χιλιάδες…
«Metropolis» (1927)
Το φουτουριστικό αριστούργημα του γερμανικού εξπρεσιονισμού καθόρισε μια ολόκληρη εποχή και όχι πάντα για τους σωστούς λόγους (το λάτρευαν για άγνωστους λόγους ο Χίτλερ και η παρέα του). Το δυστοπικό έπος του Φριτς Λανγκ απαθανάτισε στο σκοτεινό σελιλόιντ του κάπου 38.000 κομπάρσους, στους οποίους περιλαμβάνονταν 11.000 γυναίκες, 1.100 φαλακροί άντρες (για τη σκηνή του Πύργου της Βαβέλ), 750 παιδιά, 100 μαύροι και 25 Ασιάτες (όπως καταγράφηκαν στα κιτάπια της παραγωγής)…
«Η Κιβωτός του Νώε» (1928)
Το βιβλικό μελόδραμα του Μάικλ Κέρτιζ παρακολουθεί κατά πόδας τις υγρές περιπέτειες του Νώε, αν και η ψεύτικη πλημμύρα οδήγησε σε πραγματικότατους θανάτους κομπάρσων (στα «ψιλά», ένας από τους κομπάρσους που γλίτωσε τον πνιγμό έμελλε να γίνει αστέρι των γουέστερν και δεν ήταν άλλος από τον Τζον Γουέιν). Τελικό αριθμό δεν έχουμε, αν και στην εποχή της όλοι μιλούσαν για την ταινία που ξεπέρασε τον μεγαλομανή Σεσίλ ΝτεΜιλ σε αριθμό κομπάρσων…
«Cimarron» (1931)
Ένα από τα πρώτα ομιλούντα γουέστερν άρχισε να γυρίζεται την εποχή του Μεγάλου Κραχ του 1929, θα περίμενε λοιπόν κανείς η παραγωγή να ήταν φειδωλή. Κάθε άλλο! Το οσκαρικό γουέστερν που στοίχισε μερικά εκατομμυριάκια σε μια εποχή λιτότητας και πείνας χρειάστηκε περισσότερους από 5.000 κομπάρσους και 47 οπερατέρ για να γυριστεί ο ξεσηκωμός των αγροτών της Οκλαχόμα του 1889, αν και ήταν στα ζώα που έγινε η τρελή υπερβολή, καθώς μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες «κεφάλια»…
«Όσα Παίρνει ο Άνεμος» (1939)
Με την πρώτη εκδοχή του μνημειώδους φιλμ να μετρά τον Ιούλιο του 1939 κάπου 4,5 ώρες προβολής (48 λεπτά περισσότερα δηλαδή από το τελικό μοντάζ), δεν είναι περίεργο που η παραγωγή ξέφυγε ολίγον στο αμερικανικό αριστούργημα. Εδώ τα νούμερα έχουν τη δική τους σημασία: 1.400 γυναίκες πέρασαν από οντισιόν για τον ρόλο της Σκάρλετ Ο’Χάρα και 400 από αυτές πέρασαν στη δεύτερη φάση. Όσο για το τι έγινε εντός κινηματογραφικού πανιού, 50 κανονικοί ρόλοι και 2.400 κομπάρσοι πλαισίωναν το οσκαρικό καστ…
«Ο Γύρος του Κόσμου σε 80 Ημέρες» (1956)
Η καλύτερη ταινία του 1956, οσκαρικά μιλώντας, είδε τον Ντέιβιντ Νίβεν να ενσαρκώνει τον εκκεντρικό ταξιδευτή Φιλέα Φογκ, αν και ήταν άλλο το γεγονός που άφησε την Αμερικανική Ακαδημία με το στόμα ανοιχτό: ήταν το μεγαλύτερης κλίμακας φιλμ που είχε φτιάξει ποτέ το Χόλιγουντ! Τα γυρίσματα έλαβαν χώρα σε 140 πλατό έξι χολιγουντιανών στούντιο, την ίδια στιγμή που σκηνές γυρίστηκαν στην Αγγλία, το Χονγκ Κονγκ και την Ιαπωνία.
Όσο για τους κομπάρσους, μιλάμε για 68.894 νοματαίους, οι οποίοι χρειάστηκαν 74.685 ειδικά κοστούμια για να εμφανιστούν σε σκηνές που γυρίστηκαν σε 13 χώρες. Αλλά βέβαια ήταν και τα ζώα: 90 θηριοδαμαστές κατάφεραν να κρατήσουν δαμασμένα τα 8.552 ζώα που θέλησε η παραγωγή να κοσμήσουν την ταινία: 3.800 πρόβατα, 2.448 βούβαλοι, 950 γαϊδουράκια, 800 άλογα, 512 μαϊμουδάκια, 17 ταύροι, 15 ελέφαντες, 6 κουνάβια και 4 στρουθοκάμηλοι.
«Μπεν Χουρ» (1959)
Για την εποχή του και πολλά χρόνια αργότερα, οι περιπέτειες του Τσάρλτον Ίστον ήταν ό,τι πιο ακριβό είχε γυρίσει ποτέ το Χόλιγουντ. Τεράστια πλήθη, αρματοδρομίες, σκλάβοι και εξεγέρσεις χρειάστηκαν πολλούς για να ολοκληρωθούν, αν και η MGM δεν λογάριασε έξοδα. Αρκεί να αναφέρουμε ότι η αρματοδρομία στο Circus Maximus της Ιερουσαλήμ κατασκευάστηκε από το μηδέν στα στούντιο της Cincecitta έξω από τη Ρώμη και για το γύρισμά της απαιτήθηκαν 5 εβδομάδες, 15.000 κομπάρσοι και 2.500 άλογα! Όσο για τον τελικό αριθμό των κομπάρσων, οι πηγές κάνουν λόγο για 10.500 ανθρώπους…
«Σπάρτακος» (1960)
Εδώ δεν μιλάμε απλά για κομπάρσους, αλλά για 8.000 ισπανούς στρατιώτες που πήραν μέρος στα κοπιαστικά γυρίσματα έξω από τη Μαδρίτη, καθώς ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ ήθελε εξειδικευμένο προσωπικό να ενσαρκώσουν τους ρωμαίους λεγεωνάριους και να γνωρίζουν από πρώτο χέρι τους σχηματισμούς μάχης! Και βέβαια στη σκηνή που βλέπουμε τους σταυρωμένους σκλάβους, είναι περισσότεροι από 1.000 άντρες πάνω στους σταυρούς του μαρτυρίου, για τέτοια μεγέθη μιλάμε. Ο σερ Πίτερ Ουστίνοφ μάλιστα, αστειευόμενος για τα κοπιαστικά γυρίσματα και τη χρονοβόρα παραγωγή, είπε ότι η κόρη του γεννήθηκε όταν ξεκίνησαν τα γυρίσματα και μέχρι να ολοκληρωθεί το φιλμ, η κοπέλα ήταν πια στο νηπιαγωγείο. Όταν δε ρωτούσε τον πατέρα της τι δουλειά κάνει, αυτός της απαντούσε: «τον Σπάρτακο»!
«Λόρενς της Αραβίας» (1962)
Εδώ το κομπαρσιλίκι έγινε εθνική υπόθεση, στην οποία μπλέχτηκαν μέχρι και οι βεδουίνοι της ερήμου! Οι χολιγουντιανοί παραγωγοί είχαν εξασφαλίσει συμφωνία με τον στρατό της Ιορδανίας -έναντι μερικών εκατομμυρίων- ώστε να δανείσουν στρατιώτες για τις ανάγκες των μαχών. Ο βασιλιάς Χουσεΐν παραχώρησε λοιπόν τις ταξιαρχίες του, κι έτσι οι «στρατιώτες» της ταινίας ενσαρκώνονται από πραγματικούς στρατιώτες. Ο ίδιος ο Χουσεΐν δεν έχανε μέρα γυρίσματος και εκεί γνώρισε, ερωτεύτηκε και παντρεύτηκε τελικά τη δεύτερη σύζυγό του, μια βρετανή γραμματέα. Όλα είναι ιστορικά και θρυλικά στην εν λόγω ταινία, που τα γυρίσματά της έφτασαν μέχρι το Μαρόκο και την Ισπανία, την ίδια στιγμή που οι βοηθοί παραγωγής ανήλθαν τελικά τους 400! Οι πολυπληθείς σκηνές μάχης χρειάστηκαν από πολλές εκατοντάδες μέχρι και μερικές χιλιάδες άντρες, αν και δεν μπορούσαν να ξαναχρησιμοποιηθούν αργότερα, καθώς το φιλμ άλλαζε συνεχώς τόπο γυρίσματος…
«The Longest Day» (1962)
Όταν η Απόβαση της Νορμανδίας απασχολήσει το Χόλιγουντ, τότε μιλάμε για υπερθέαμα από τα λίγα. Με προϋπολογισμό στα 10 εκατ. δολάρια, το πολεμικό έπος ήταν το ακριβότερο ασπρόμαυρο φιλμ όλων των εποχών, καθώς μέσα σε όλα τα άλλα, οι παραγωγοί έπρεπε να βρουν τα αυθεντικά μαχητικά των Ναζί και των Συμμάχων, κομματάκι δύσκολο κάπου 18 χρόνια αργότερα. Και ήταν φυσικά και οι κινηματογραφικοί στρατιώτες, που έπρεπε πάση θυσία να είναι αληθινοί φαντάροι! Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για 23.000 άντρες που δάνεισε με το αζημίωτο ο αμερικανικός, βρετανικός και γαλλικός στρατός. Οι Γάλλοι συνεισέφεραν μάλιστα και 1.000 κομάντο στην παραγωγή, παρά τη γαλλική εμπλοκή στην Αλγερία εκείνο τον καιρό. Όσο για την ακρίβεια της αναπαράστασης της Απόβασης στη Νορμανδία, αρκεί να πούμε ότι ο Ντουάιτ Αιζενχάουερ εγκατέλειψε εξοργισμένος τη σκοτεινή αίθουσα έπειτα από λίγα μόλις λεπτά προβολής…
«Κλεοπάτρα» (1963)
Το ακριβότερο φιλμ που γυρίστηκε ποτέ (περισσότερα από 330 εκατ. δολάρια σε σημερινές τιμές!) δεν έκανε πουθενά εκπτώσεις, γι’ αυτό και το στούντιο παραγωγής, η 20th Century Fox, κατάφερε να ξεχρεώσει δέκα χρόνια αργότερα, φλερτάροντας με τη χρεοκοπία μια ολόκληρη δεκαετία. Για να μην πληρώσει μάλιστα τις αποζημιώσεις των χιλιάδων κομπάρσων, έκλεισε μια καλή τα κιτάπια της παραγωγής, κι έτσι ο τελικός αριθμός των κομπάρσων δεν έγινε ποτέ γνωστός (το στούντιο διέκοψε πράγματι τις εργασίες του για έξι μήνες και περισσότεροι από 2.000 υπάλληλοι έμειναν χωρίς δουλειά). Ξέρουμε πάντως ότι κατασκευάστηκαν 79 κινηματογραφικά πλατό, αλλά και 26.000 κοστούμια. Η μεγαλειώδης μάλιστα σκηνή της εισόδου της Κλεοπάτρας στη Ρώμη, που χρειάστηκε χιλιάδες κομπάρσους, ξαναγυρίστηκε καθώς ένας από δαύτους φαινόταν στην κάμερα να πουλά παγωτό!
«Ραν» (1985)
Η ιαπωνική εκδοχή του σεξπιρικού «Βασιλιά Ληρ» ανάγκασε τον περίφημο σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα στη δυσκολότερη παραγωγή της ζωής του: 1.400 κοστούμια-πανοπλίες κατασκευάστηκαν για τις σκηνές μάχες της μεσαιωνικής Ιαπωνίας, σχεδιασμένα από τον ίδιο τον Κουροσάβα. Η μαεστρία του κορυφαίου ιάπωνα δημιουργού έκανε όλους να μιλούν για χιλιάδες κομπάρσους και άλογα, αν και αυτός χρησιμοποίησε «μόλις» 1.400 άντρες και 200 άλογα (τα περισσότερα από τα οποία ήρθαν από τις ΗΠΑ)!
«Ο Τελευταίος Αυτοκράτορας» (1987)
Το αριστούργημα του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι ήταν το πρώτο δυτικό φιλμ που γυρίστηκε στο Πεκίνο με τις ευλογίες της κινεζικής κυβέρνησης από το 1949, γι’ αυτό και οι κομπάρσοι βρέθηκαν εύκολα κάτω από τις διαταγές της κομμουνιστικής ηγεσίας. Περισσότεροι από 19.000 κομπάρσοι υποκλίθηκαν στον τρίχρονο Που Γι μέσα στην Απαγορευμένη Πόλη, την ίδια ώρα που χρησιμοποιήθηκαν και 1.100 σχολιαρόπαιδα για την αναβίωση της πορείας της Πολιτιστικής Επανάστασης…
«Πόλεμος και Ειρήνη» (1966)
Την ώρα που στη Δύση είναι η «Κλεοπάτρα» που κατέχει τα σκήπτρα στην κατηγορία ακριβότερη ταινία όλων των εποχών, είναι στην πραγματικότητα οι Σοβιετικοί που έσπασαν κάθε προηγούμενο το 1966, όταν η δική τους εκδοχή του «Πόλεμος και Ειρήνη» στοίχισε περισσότερα από 700 εκατ. δολάρια (σε σημερινές τιμές)! Κι αυτό γιατί η ρωσική εκδοχή είναι κατά μία ώρα μεγαλύτερη από την αμερικανική (το director's cut διαρκεί μάλιστα 500 λεπτά!), αλλά και εξαιτίας του γεγονότος ότι η σοβιετική παραγωγή προσέλαβε όχι λιγότερους από 120.000 κομπάρσους! Το οχτάωρο έπος του αριστουργήματος του Τολστόι χρησιμοποίησε περισσότερους από 300 ηθοποιούς, ενώ για την ολοκλήρωσή του απαιτήθηκαν όχι λιγότερα από 7 χρόνια…
Εκτός συναγωνισμού: «Γκάντι» (1982)
Το ιστορικό έπος του Ρίτσαρντ Ατένμπορο κατέχει το Ρεκόρ Γκίνες για τους περισσότερους κομπάρσους που χρησιμοποιήθηκαν ποτέ σε κινηματογραφική παραγωγή. Η σκηνή της κηδείας του μεγάλου ινδού ηγέτη είδε 300.000 ανθρώπους να συνωστίζονται για ένα πλάνο! Αν και η παραγωγή χρησιμοποίησε ένα τέχνασμα: η τελική σεκάνς της κηδείας γυρίστηκε στις 31 Ιανουαρίου 1981, κατά την 33η επέτειο του θανάτου του Γκάντι, κι έτσι οι 200.000 κόσμου προσήλθαν εθελοντικά στο γύρισμα. Αν και θεωρήθηκαν λίγοι προφανώς, γι’ αυτό και η παραγωγή προσέλαβε άλλους 94.560 κομπάρσους (δίνοντάς τους μια μικρή αμοιβή), τους οποίους ειδοποίησε μέσω τηλεόρασης, εφημερίδων αλλά και με ειδικά βανάκια με τηλεβόες που όργωσαν τους δρόμους της πόλης.
Έντεκα κινηματογραφικά συνεργεία απαθανάτισαν τη σκηνή, τραβώντας περισσότερα από 6 χιλιόμετρα φιλμ, αν και η όλη παραγωγή ήταν επίσης δυσκολότατη, με τα γυρίσματα να κρατούν από τον Νοέμβριο του 1980 μέχρι και τον Μάιο του 1981. Πόσο διάρκεσε η επίμαχη σκηνή των 300.000 κομπάρσων στο τελικό μοντάζ του βιογραφικού έπους των 188 λεπτών; Μα 125 δευτερόλεπτα ακριβώς!
Περισσότερα κινηματογραφικά θέματα εδώ.