Τα πάντα για τη νηστεία

Νηστεία ονομάζεται η εκούσια ή ακούσια αποχή από τροφή (άλλως ασιτία). Κυρίως ο όρος αυτός χρησιμοποιείται από πολλούς λαούς για την εκούσια αποχή σε ορισμένες τροφές ιδίως για θρησκευτικούς λόγους.

Όπως συμβαίνει και με τον μοναχισμό, η νηστεία αποτελεί ανατολική συνήθεια. Στους αρχαίους ασιατικούς λαούς και στους Αιγυπτίους τη νηστεία την επέβαλλαν θρησκευτικοί λόγοι. Προκειμένου να ετοιμαστούν οι πιστοί για τη συμμετοχή τους σε θρησκευτικές τελετές ή για να τιμήσουν ή για να εξιλεώσουν κάποιο θεό έπρεπε να απόσχουν γενικά ή μερικά από τροφές.

Οι Αιγύπτιοι, όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, υποβάλλονταν σε νηστεία για θρησκευτικούς αλλά και για λόγους υγιεινής. Νήστευαν κυρίως στις μεγάλες εορτές της Ίσιδας. Από τους Αιγυπτίους η συνήθεια της νηστείας πέρασε στους Έλληνες και τους Εβραίους, από τους οποίους την παρέλαβαν αργότερα οι Χριστιανοί και Μωαμεθανοί.

Η νηστεία στην Αρχαία Ελλάδα

Στους αρχαίους Έλληνες η νηστεία ήταν μάλλον περιορισμένη και μόνο από τους συμμετέχοντες στα διάφορα «μυστήρια» σε αντίθεση με τη λιτότητα στη δίαιτα που ήταν ιδιάζον γνώρισμα των Ελλήνων αλλά και των μεγάλων φιλοσόφων όπως για παράδειγμα ο Σωκράτης, ο Πλάτων.

Την νηστεία ασκούσαν προπάντων οι ιερείς, οι βασιλείς και οι στρατηγοί προκειμένου να θυσιάσουν. Οι άλλοι, και μάλιστα οι Αθηναίοι, νήστευαν μόνο κατά τις εορτές των «Ελευσινίων» και των Θεσμοφορίων για κάθαρση και εξιλασμό. Γενικά οι Έλληνες θεωρούσαν τη νηστεία ως δοκιμασία που συνέτεινε στη προσέγγιση του ανθρώπου στο «θείον» την «θέωση».

Ιδιότυπες νηστείες είχαν επίσης καθιερώσει και θρησκευτικές και φιλοσοφικές σχολές και οργανώσεις όπως οι Ορφικοί και οι Πυθαγόρειοι.

Η νηστεία σε άλλους λαούς

Οι Εβραίοι νήστευαν χωρίς να τους το επιβάλλει κανένας θρησκευτικός κανόνας. Η Παλαιά Διαθήκη τη θεωρεί ως ευάρεστη παρά του Θεού προκαλούσα τη θεία συγνώμη. Η νηστεία των Εβραίων συνίστατο κυρίως στην ελάττωση του αριθμού των γευμάτων. Οι κυριότερες εκ των καθορισμένων καθολικών ιουδαϊκών νηστειών ήταν οι επιβαλλόμενες κατά την εορτή του εξιλασμού στις επετείους των μεγάλων συμφορών όπως της άλωσης της Ιερουσαλήμ από τον Ναβουχοδονόσορα.

Οι σημερινοί Εβραίοι είναι περισσότερο ελευθέριοι στα ζητήματα νηστείας. Μόνο κατά έξι ημέρες το χρόνο υποβάλλονται σε νηστεία που απέχουν τελείως τροφής και ποτού και που τηρούν με ακραία αυστηρότητα.

Οι Ρωμαίοι νήστευαν κυρίως σε εθνικές στιγμές που οι κάτοικοι των διαφόρων πόλεων κατέφευγαν στη δοκιμασία της νηστείας για να προκαλέσουν τη θεία βοήθεια.

Οι Άραβες και άλλοι Μουσουλμάνοι νηστεύουν κατά το μήνα Ραμαζάν (ο 9ος του ισλαμικού σεληνιακού έτους) και πριν της εορτής του Μπαϊράμ δεν τρώγουν απολύτως τίποτα από της ανατολής μέχρι τη δύση του Ηλίου, τη νύκτα όμως επιτρέπεται να τραφούν. Νηστεύουν όμως και σε άλλες ημέρες του έτους με κυριότερη η 10η του μήνα Μπουχαρέμ, του πρώτου μήνα του Μουσουλμανικού έτους.

Οι Βουδιστές του Θιβέτ υποβάλλονται σε δύο ειδών νηστείες, στη «αυστηρή» που είναι διάρκειας 24 ωρών που απαγορεύεται η κατάποση ακόμα και του σίελου και στην ηπιότερη που τρώνε μόνο το βράδυ. Η ηθική του Βουδισμού συνιστά τη νηστεία ως μέσον εξιλασμού.

Οι Βραχμάνοι των Ινδιών νηστεύουν πολύ συχνά και αυστηρά και δεν αναγνωρίζουν κανένα λόγο εξαίρεσης απ΄ αυτή. Οι φακίρηδες καθώς και οι φανατικοί πιστοί των Ινδιών υποβάλλονται σε πρωτοφανείς νηστείες επί 8, 10 και 15 ημέρες.

Οι λαοί της ΝΑ. Ασίας (Λάος, Βιετνάμ, Ταϊλάνδη κλπ) κατά τη περίοδο της νηστείας τους απέχουν από κάθε τροφή από το μεσημέρι μέχρι την επομένη το πρωί. Ως ημέρες νηστείας έχουν κυρίως εκείνες κατά τις οποίες υπερχειλίζουν οι σπουδαιότεροι ποταμοί των περιοχών τους όπου και οι κατοικίες τους. Οι πλημμύρες αυτές συμπίπτουν με τον μήνα Μάρτιο όπου λιώνουν τα χιόνια. Ο σκοπός της νηστείας των έχει να κάνει με την εξασφάλιση ευνοϊκής επίδρασης των υδάτων στη γονιμότητα της Γης (οι ήρεμες πλημμύρες είναι αναγκαίες στους απέραντους ορυζώνες).

Οι Κινέζοι και οι Ιάπωνες νηστεύουν, προπάντων, όταν πλήττονται από μεγάλες συμφορές.

Οι λαοί της Αφρικής και της Αμερικανικής ηπείρου, κατά ειδικούς ερευνητές, τηρούν νηστείες που τους επιβάλλουν οι θρησκευτικές πεποιθήσεις τους.

Μόνο οι Πάρσοι, δηλαδή οι κληρονόμοι της Ζωροαστρικής θρησκείας των αρχαίων Περσών θεωρούνται και οι μόνοι παγκόσμια που δεν τηρούν νηστεία. Έχουν τη γνώμη ότι καλλίτερα τιμούν και περισσότερο ευχαριστούν το θεό, όταν τρέφονται καλά παρά όταν εκούσια προσπαθούν να εξασθενίσουν τον οργανισμό τους. Κατά τα ιερά βιβλία τους η ψυχή καθίσταται ισχυρότερη και ικανή να ανθίσταται σε κακά πνεύματα μόνο όταν μένει σε σώμα υγιές και εύρωστο.

Η νηστεία στον Χριστιανικό Κόσμο

Στη διδασκαλία του Ιησού αναφορές στη νηστεία γίνονται στις ακόλουθες ευαγγελικές περικοπές:

• Στο κατά Ματθαίον Κεφ: 6, 9
• Στο κατά Μάρκον Κεφ: 2 και
• Στο κατά Λουκά Κεφ: 5

Ορθόδοξη Εκκλησία

Σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες του Κανονικού Δικαίου της Ορθόδοξης Εκκλησίας, νηστείες ονομάσθηκαν οι ημέρες κατά τις οποίες οι πιστοί οφείλουν να απέχουν από τις ηδονές του βίου και ορισμένων τροφών και ποτών. Κατά τον Κ. Ράλλη νηστείες καλούνται οι υπό της Εκκλησίας θεσπισμένες ημέρες «καθ΄ας οι πιστοί εν πνευματική συντριβή και μετανοία οφείλουν να ανυψούν το πνεύμα προς τον Κύριον δια ναρκώσεως της σαρκός, απεχόμενοι των ηδονών του βίου και ωρισμένων βρωμάτων και ποτών».

Νηστεία και Κατάλυση νηστείας

Κάθε Χριστιανός οφείλει να νηστεύει κατά τις νηστείες, όπως καθορίστηκαν από την Μητέρα Εκκλησία. Εκκλησιαστικά, νηστεία εννοείται η λήψη ξηράς τροφής, άνευ ελαίου, οίνου ή άλλης λιπαρής ουσίας και μόνο μια φορά την ημέρα, κατά την ενάτη ώρα. Στο Βυζαντινό ωρολόγιο, η ενάτη ώρα αντιστοιχεί περίπου με τις 3 μετά το μεσημέρι.

Αν κάποιος φάει έστω και λίγο ψωμί πάνω από μια φορά την ημέρα, τότε αυτό λέγεται λύση της νηστείας.

Αν κάποιος φάει μια λιπαρή τροφή ή πιεί ένα οινοπνευματώδες ποτό, τότε αυτό λέγεται κατάλυση της νηστείας.

Αποχή βρώσης κατά τη νηστεία

Κατά τις ημέρες των νηστειών επιβάλλεται στους Χριστιανούς η αποχή της βρώσης:

• κρέατος,

• αυγών,

• ζωικών προϊόντων,

• γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων,

• ιχθύων - εξαιρούνται τα μαλάκια και τα όστρακα, όπως επίσης και τα παρασκευάσματα από τα αυγά των ψαριών: ταραμάς, αυγοτάραχο και χαβιάρι,

• ελαίου - εξαιρούνται οι καρποί της ελιάς, δηλ. οι ελιές, που αν και παράγουν το λάδι, εν τούτοις καταναλώνονται εν καιρώ νηστείας, αν βέβαια η νηστεία δεν είναι αυστηρή (βλ. παρακάτω: Νηστεία προ της Θείας Μεταλήψεως),

• οίνου και των διαφόρων οινοπνευματωδών ποτών.

Όταν κάποιος δεν τρώει όλα τα παραπάνω τότε κάνει νηστεία οίνου και ελαίου ή αλλιώς πλήρη ή γενική νηστεία.

Νηστίσιμα εδέσματα

Σε αντιδιαστολή με τα αρτύσιμα εδέσματα, οι τροφές, που επιτρέπονται κατά τη (γενική) νηστεία συνοπτικά είναι:

• Λαχανικά, Χόρτα,Φρούτα και Χυμοί Φρούτων.

• Αφεψήματα: (Καφές, Τσάι, Χαμομήλι, Φασκόμηλο, κ.ά. βότανα)

• Προϊόντα, που βασίζονται στα δημητριακά, όπως τα σιτηρά: Αρτοσκευάσματα (Ψωμί, Φρυγανιές), Ζυμαρικά, Βραστό σιτάρι (κόλλυβα), Σησαμέλαιο, Ταχίνι, κ.α.

• Όσπρια χωρίς λάδι.

• Ξηροί Καρποί

Διαβάθμιση νηστείας

Ανάλογα με την ποικιλία των τροφών, που επιτρέπονται να καταναλωθούν κατά την διάρκεια μιας ημέρας, η νηστείας κατατάσσεται σε τέσσερα επίπεδα. Τα τρία πρώτα επίπεδα είναι μερική νηστεία, ενώ το τελευταίο επίπεδο αντιστοιχεί στην μη νηστεία:

1. Κατάλυση οίνου και ελαίου. Εκτός από ξηρά τροφή, επιτρέπεται και η λήψη τροφών, που περιέχουν λάδι ή άλλες φυτικές λιπαρές ουσίες καθώς και τα οινοπνευματώδη ποτά. Ισοδυναμεί με νηστεία ιχθύος.

2. Κατάλυση ιχθύος. Επιτρέπεται η λήψη τροφών, που περιέχουν όλα τα προηγούμενα και επιπλέον ψάρια, αλλά όχι κρέας. Ισοδυναμεί με νηστεία τυρού και ωών.

3. Κατάλυση τυρού και ωών. Επιτρέπεται η λήψη τροφών, που περιέχουν όλα τα προηγούμενα και επιπλέον αυγά ή γαλακτοκομικά προϊόντα. Ισοδυναμεί με νηστεία κρέατος.

4. Κατάλυση εις πάντα. Επιτρέπεται κάθε είδους τροφή, ακόμη και το κρέας.

Διάταξη νηστειών

Οι διατεταγμένες πολυήμερες νηστείες, που οφείλουν να νηστεύουν οι Χριστιανοί είναι οι εξής:

1. Η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής εκάστης εβδομάδας, επειδή την ημέρα Τετάρτη ξεκίνησε η δίκη του Χριστού και την ημέρα Παρασκευή σταυρώθηκε.

Εξαιρέσεις: Κατάλυση εις πάντα τις Τετάρτες και τις Παρασκευές επιτρέπεται μόνο στις εξής περιπτώσεις:

• Από 25 Δεκεμβρίου μέχρι και τις 4 Ιανουαρίου (Από τα Χριστούγεννα μέχρι και την προπαραμονή των Φώτων).
• Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου έως την Κυριακή του Ασώτου.
• Την Τετάρτη και την Παρασκευή της Διακαινήσιμου εβδομάδας (δηλ. της εβδομάδας του Πάσχα)
• Την Τετάρτη και την Παρασκευή της εβδομάδας του Αγίου Πνεύματος.
• Την Τετάρτη και την Παρασκευή της εβδομάδας της Τυροφάγου, επιτρέπεται η κατάλυση τυρού και ωών.
• Τετάρτες ή Παρασκευές, όταν συμπέσουν με Δεσποτική εορτή, ή Θεομητορική εορτή, ή εορτή κάποιου Αγίου, που θεωρείται από την Εκκλησία αργία (βλ. παρακάτω), τότε αυτές "καταλύονται" (δεν τηρούνται) γενικώς ή μερικώς ανάλογα με την περίπτωση.

2. Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που αρχίζει την Καθαρά Δευτέρα και λήγει το Μεγάλο Σάββατο.

Εξαιρέσεις:

• Αν τύχει εορτή κατά την Καθαρά ή την Μεγάλη Εβδομάδα, η νηστεία δεν καταλύεται.
• Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου.
• Το Μεγάλο Σάββατο, η νηστεία δεν καταλύεται.
• Επιτρέπεται κατάλυση ιχθύος μόνο μια φορά μέσα στη Σαρακοστή, δηλαδή το διάστημα από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Κυριακή των Βαΐων. Γενικά, η κατάλυση ιχθύος πραγματοποιείται την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου. Αν, όμως, μια χρονιά ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου δεν συμπέσει μέσα στο προαναφερόμενο διάστημα, τότε η κατάλυση ιχθύος γίνεται την Κυριακή των Βαΐων.

3. Η νηστεία των Αγίων Αποστόλων, που αρχίζει μετά τη Κυριακή των Αγίων Πάντων και λήγει στις 29 Ιουνίου, στη μνήμη των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.

Σημείωση: Οι εκκλησίες και οι πιστοί, που ακολουθούν το Αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο, διανύουν νηστεία δεκατριών ημερών λιγότερων από τη νηστεία, που κάνουν όσοι ακολουθούν το Ιουλιανό Ημερολόγιο. Κατά το Ιουλιανό Ημερολόγιο, η νηστεία των Αγίων Αποστόλων κυμαίνεται μεταξύ 9 και 43 ημερών. Επομένως, είναι πιθανό μερικές χρονιές, οι ακολουθούντες το Αναθεωρημένο Ιουλιανό Ημερολόγιο να χάνουν παντελώς τη νηστεία των Αγίων Αποστόλων.

Εξαιρέσεις:

• Επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
• Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.

4. Η νηστεία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή του Δεκαπενταυγούστου, που αρχίζει τη 1η Αυγούστου και λήγει στις 15 του ίδιου μήνα.

5. Η νηστεία πρό των Χριστουγέννων, που διαρκεί 40 ημέρες και αρχίζει στις 15 Νοεμβρίου και λήγει στις 25 Δεκεμβρίου.

Εξαιρέσεις:

• Επιτρέπεται η κατάλυση οίνου και ελαίου, εκτός Τετάρτης και Παρασκευής.
• Τα Σάββατα και τις Κυριακές επιτρέπεται η κατάλυση ιχθύος.
• Την παραμονή των Χριστουγέννων (βλ. παρακάτω) η νηστεία δεν καταλύεται, εκτός αν συμπέσει Σάββατο ή Κυριακή, οπότε γίνεται κατάλυση οίνου και ελαίου.

Επίσης, οι Χριστιανοί οφείλουν να νηστεύουν κατά τις εξής ημέρες:

1. Η νηστεία της παραμονής των Θεοφανίων, στις 5 Ιανουαρίου.

2. Η νηστεία της ιερής μνήμης της Αποτομής της Τιμίας Κεφαλής (αποκεφαλισμού) του Ιωάννη του Προδρόμου, στις 29ης Αυγούστου.

3. Η νηστεία της ιερής μνήμης της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, στις 14ης Σεπτεμβρίου.

4. Η νηστεία της παραμονής (δηλ. της προηγούμενης ημέρας) των Χριστουγέννων, στις 24 Δεκεμβρίου.

Εξαίρεση: Αν οι παραπάνω ημέρες συμπέσουν Σάββατο ή Κυριακή τότε υποχρεωτικά γίνεται κατάλυση οίνου και ελαίου.

Νηστεία Σαββάτου και Κυριακής

Σαν γενικός κανόνας ισχύει ότι όλα τα Σάββατα και οι Κυριακές του έτους δεν επιτρέπεται νηστεία οίνου και ελαίου (δηλαδή γίνεται υποχρεωτικά κατάλυση οίνου και ελαίου)

Εξαίρεση: Το Μεγάλο Σάββατο δεν καταλύεται η νηστεία.

Νηστεία προ της Θείας Μεταλήψεως

Ακόμη, οι Χριστιανοί, που πρόκειται να μεταλάβουν των Αχράντων Μυστηρίων, οφείλουν να προετοιμαστούν σωματικώς και πνευματικώς. Μέρος αυτής της προετοιμασίας είναι και η νηστεία προ της Θείας Μεταλήψεως. Σύμφωνα με τους ιερούς κανόνες η Θεία Ευχαριστία πρέπει να τελείται από νηστικούς και να μεταλαμβάνεται από νηστικούς. Η νηστεία προ της θείας μεταλήψεως ή ευχαριστιακή νηστεία, για τους χριστιανούς που τηρούν τις καθιερωμένες νηστείες του έτους, συμπεριλαμβανομένης της νηστείας της Τετάρτης και Παρασκευής, συνίσταται σε αποχή από κάθε είδους τροφή αλλά και νερό από τα μεσάνυχτα της παραμονής προς ανήμερα της ημέρας, που θα μεταλάβουν. Έτσι ώστε, η "πρώτη τροφή", που θα καταπωθεί εκείνη την ημέρα, να μην είναι άλλη από τη Θεία Κοινωνία. Ειδική εξαίρεση γίνεται για τους μελλοθάνατους, οι οποίοι κοινωνούν των Αχράντων Μυστηρίων σε κάθε περίπτωση. 

Σε ορισμένες περιπτώσεις ο εξομολόγος-πνευματικός μπορεί να συστήσει νηστεία προ της θείας κοινωνίας μεγαλύτερη και διαφορετική από την καθιερωμένη ευχαριστιακή νηστεία, λαμβάνοντας κάθε φορά υπόψιν του την πνευματική κατάσταση, την ηλικία, τη σωματική αντοχή και την υγεία του κάθε πιστού. 

Σύμφωνα με ορισμένες παραδόσεις, οι οποίες διαδόθηκαν από τον 15ο και 16ο αιώνα μ.Χ., ένας υγιής Χριστιανός, που πρόκειται να μεταλάβει, πρέπει να τηρεί αυστηρή νηστεία (δηλ. να απέχει και από ορισμένες "νηστίσιμες τροφές" όπως οι ελιές, και φαγητά, που περιέχουν σησαμέλαιο, ταχίνι ή ταραμά) τρεις ημέρες προ της Θείας Μεταλήψεως. Οι παραδόσεις αυτές δεν αποτελούν κανόνες της Εκκλησίας ούτε στηρίζονται στην εκκλησιαστική παράδοση. 

Νηστεία και Εορτολόγιο

Ακίνητο εορτολόγιο

Ιανουάριος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
1	Περιτομή Ιησού Χριστού - Βασιλείου του Μεγάλου	Ναι	Εις πάντα
6	Τα Άγια Θεοφάνεια	Ναι	Εις πάντα
7	Σύναξη Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου	Ναι	Ιχθύος
16	Προσκύνηση αλύσεως Αγίου Πέτρου	Όχι	Οίνου και ελαίου
17	Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου	Ναι	Οίνου και ελαίου
18	Αγίων Αθανασίου και Κυρίλλου Πατριαρχών Αλεξανδρείας	Ναι	Οίνου και ελαίου
20	Αγίου Ευθυμίου του Μεγάλου	Ναι	Οίνου και ελαίου
22	Αγίου Τιμοθέου Αποστόλου - Αναστασίου Πέρσου	Όχι	Οίνου και ελαίου
25	Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου	Ναι	Οίνου και ελαίου
27	Ανακομιδή λειψάνων Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου	Ναι	Οίνου και ελαίου
30	Των Τριών Ιεραρχών	Ναι	Οίνου και ελαίου

Φεβρουάριος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
2	Υπαπαντή Ιησού Χριστού	Ναι	Ιχθύος
8	Αγίου Θεοδώρου του Στρατηλάτου	Όχι	Οίνου και ελαίου
10	Αγίου Χαραλάμπους Ιερομάρτυρος	Ναι	Οίνου και ελαίου
11	Αγίου Βλασίου Ιερομάρτυρος	Όχι	Οίνου και ελαίου
17	Αγίου Θεοδώρου του Τύρωνος	Όχι	Οίνου και ελαίου
24	Α' και Β' εύρεση της Τιμίας Κεφαλής Ιωάννου του Προδρόμου	Όχι	Οίνου και ελαίου

Μάρτιος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
9	Των εν Σεβαστεία Αγίων Μαρτύρων	Ναι	Οίνου και ελαίου
25	Ευαγγελισμός της Θεοτόκου	Ναι	Ιχθύος
26	Σύναξη Αρχαγγέλου Γαβριήλ	Όχι	Οίνου και ελαίου

Απρίλιος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
23	Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου	Ναι	Οίνου και ελαίου
25	Αγίου Μάρκου του Αποστόλου και Ευαγγελιστή	Όχι	Οίνου και ελαίου
30	Αγίου Ιακώβου του Αποστόλου	Όχι	Οίνου και ελαίου

Μάιος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
2	Ανακομιδή λειψάνων Αθανασίου του Μεγάλου	Όχι	Οίνου και ελαίου
8	Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου	Ναι	Οίνου και ελαίου
15	Αγίου Παχωμίου του Μεγάλου, Αχιλλίου Λαρίσης	Όχι	Οίνου και ελαίου
21	Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης των Ισαποστόλων	Ναι	Οίνου και ελαίου
25	Γ' εύρεση της Τιμίας Κεφαλής Ιωάννου του Προδρόμου	Όχι	Οίνου και ελαίου

Ιούνιος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
8	Ανακομιδή λειψάνων Θεοδώρου του Στρατηλάτου	Ναι	Οίνου και ελαίου
11	Αγίων Βαρθολομαίου και Βαρνάβα, Άξιον Εστίν	Όχι	Οίνου και ελαίου
24	Γενέθλιο Ιωάννου του Προδρόμου	Ναι	Ιχθύος
29	Των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου	Ναι	Ιχθύος
30	Σύναξη των Αγίων Δώδεκα Αποστόλων	Ναι	Οίνου και ελαίου

Ιούλιος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
1	Των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού (των Ρωμαίων)	Όχι	Οίνου και ελαίου
2	Κατάθεση Εσθήτας της Θεοτόκου	Όχι	Οίνου και ελαίου
17	Αγίας Μαρίνας της Μεγαλομάρτυρος	Όχι	Οίνου και ελαίου
20	Προφήτη Ηλιού του Θεοβίτου	Ναι	Οίνου και ελαίου
22	Μαρίας της Μαγδαληνής	Όχι	Οίνου και ελαίου
25	Κοίμηση της Αγίας Άννης	Όχι	Οίνου και ελαίου
26	Αγίας Παρασκευής - Αγίου Ερμολάου	Όχι	Οίνου και ελαίου
27	Αγίου Παντελεήμονος	Ναι	Οίνου και ελαίου

Αύγουστος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
6	Μεταμόρφωση του Σωτήρος	Ναι	Ιχθύος
15	Κοίμηση της Θεοτόκου	Ναι	Ιχθύος
29	Αποτομή Κεφαλής Ιωάννου του Προδρόμου	Ναι	Νηστεία
31	Κατάθεση Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου	Όχι	Οίνου και ελαίου

Σεπτέμβριος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
1	Αρχή της Ινδίκτου, Συμεών Στυλίτου	Ναι	Οίνου και ελαίου
6	Ανάμνηση θαύματος Αρχιστρατήγου Μιχαήλ	Όχι	Οίνου και ελαίου
8	Γενέθλιο της Θεοτόκου	Ναι	Ιχθύος
9	Αγίων Θεοπατόρων Ιωακείμ και Άννης	Όχι	Οίνου και ελαίου
13	Εγκαίνια του Ναού της Αναστάσεως - Κορνηλίου του Εκατόνταρχου	Όχι	Οίνου και ελαίου
14	Ύψωση του Τιμίου Σταυρού	Όχι	Νηστεία
20	Αγίου Ευσταθίου και των συν αυτώ	Όχι	Οίνου και ελαίου
23	Σύλληψη Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου	Όχι	Οίνου και ελαίου
26	Μετάσταση του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου	Ναι	Οίνου και ελαίου

Οκτώβριος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
6	Αγίου Θωμά του Αποστόλου	Όχι	Οίνου και ελαίου
18	Αγίου Λουκά του Ευαγγελιστή	Όχι	Οίνου και ελαίου
23	Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου	Όχι	Οίνου και ελαίου
26	Αγίου Δημητρίου του Μυροβλήτου	Ναι	Οίνου και ελαίου

Νοέμβριος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
1	Των Αγίων Αναργύρων Κοσμά και Δαμιανού (των Ασιατών)	Όχι	Οίνου και ελαίου
8	Σύναξη Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ	Ναι	Οίνου και ελαίου
12	Αγίου Ιωάννου του Ελεήμονος	Όχι	Οίνου και ελαίου
13	Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου	Ναι	Οίνου και ελαίου
14	Αγίου Φιλίππου του Αποστόλου	Ναι	Ιχθύος
16	Αγίου Ματθαίου του Αποστόλου και Ευαγγελιστού	Όχι	Οίνου και ελαίου
21	Εισόδια της Θεοτόκου	Ναι	Ιχθύος
25	Αγίας Αικατερίνης της Μεγαλομάρτυρος	Ναι	Οίνου και ελαίου
30	Αγίου Ανδρέα του Πρωτόκλητου	Ναι	Οίνου και ελαίου

Δεκέμβριος

Ημερομηνία	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση
4	Αγίας Βαρβάρας Μεγαλομάρτυρος - Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού	Όχι	Οίνου και ελαίου
5	Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου	Ναι	Οίνου και ελαίου
6	Αγίου Νικολάου Επισκόπου Μύρων	Ναι	Οίνου και ελαίου
9	Σύλληψη Αγίας Άννης, μητρός της Θεοτόκου	Ναι	Οίνου και ελαίου
12	Αγίου Σπυρίδωνος Τριμυθούντος του Θαυματουργού	Ναι	Οίνου και ελαίου
15	Αγίου Ελευθερίου του Ιερομάρτυρος	Όχι	Οίνου και ελαίου
17	Προφήτου Δανιήλ και Αγίου Διονυσίου εκ Ζακύνθου	Όχι	Οίνου και ελαίου
20	Ιγνατίου του Θεοφόρου - Προεόρτια Χριστουγέννων	Όχι	Οίνου και ελαίου
25	Γέννηση Ιησού Χριστού	Ναι	Εις πάντα
26	Σύναξη Υπεραγίας Θεοτόκου	Ναι	Οίνου και ελαίου
27	Αγίου Στεφάνου του Πρωτομάρτυρος	Ναι	Οίνου και ελαίου

Κινητό εορτολόγιο

Στο κινητό εορτολόγιο περιλαμβάνονται οι εορτές του Πασχαλίου, δηλαδή αυτές που εξαρτώνται από το Ορθόδοξο Πάσχα. Οι υποθετικές ημερομηνίες, που δίνονται, ισχύουν με την υπόθεση ότι το Πάσχα συμπίπτει την 1η Απριλίου. Εάν το Πάσχα συμβεί Χ μέρες πριν την 1η Απριλίου ή Υ μέρες μετά την 1η Απριλίου, τότε θα πρέπει να αφαιρεθούν Χ ημέρες ή αντίστοιχα να προστεθούν Υ ημέρες σε όλες τις υποθετικές ημερομηνίες.

Αρχή Τριωδίου _{(με την υπόθεση ότι το Πάσχα συμπίπτει την 1η Απριλίου)}

Ημέρα	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση	Μέρες από το Πάσχα	Υποθετική ημερομηνία
Κυριακή	Του Τελώνου και Φαρισαίου	Ναι	Εις πάντα	-70	21 Ιανουαρίου1
Κυριακή	Του Ασώτου	Ναι	Εις πάντα	-63	28 Ιανουαρίου1
Σάββατο	Των Ψυχών (Μνήμη Κεκοιμημένων Αγίων προ της Αποκρέω)	Όχι	Εις πάντα	-57	3 Φεβρουαρίου1
Κυριακή	Της Αποκρέω	Ναι	Εις πάντα	-56	4 Φεβρουαρίου1
Σάββατο	Των ψυχών (Των εν ασκήσει λαμψάντων)	Όχι	Τύρου και Ωών	-50	10 Φεβρουαρίου1
Κυριακή	Της Τυροφάγου	Ναι	Τύρου και Ωών	-49	11 Φεβρουαρίου1

Υποσημειώσεις:

1. Εάν το έτος είναι δίσεκτο, τότε η ημερομηνία προσαυξάνει κατά ένα. Π.χ. 21 Ιανουαρίου => 22 Ιανουαρίου

Μεγάλη Τεσσαρακοστή _{(με την υπόθεση ότι το Πάσχα συμπίπτει την 1η Απριλίου)}

Ημέρα	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση	Μέρες από το Πάσχα	Υποθετική ημερομηνία
Δευτέρα	Καθαρά Δευτέρα	Όχι	Νηστεία	-48	12 Φεβρουαρίου1
Παρασκευή	Α' Χαιρετισμοί	Όχι	Νηστεία	-44	16 Φεβρουαρίου1
Σάββατο	Θαύμα κολλύβων Αγίων Θεοδώρων	Όχι	Οίνου και Ελαίου	-43	17 Φεβρουαρίου1
Κυριακή	Α' Νηστειών (της Ορθοδοξίας)	Ναι	Οίνου και Ελαίου	-42	18 Φεβρουαρίου1
Παρασκευή	Β' Χαιρετισμοί	Όχι	Νηστεία	-37	23 Φεβρουαρίου1
Κυριακή	Β' Νηστειών (Γρηγορίου του Παλαμά)	Ναι	Οίνου και Ελαίου	-35	25 Φεβρουαρίου1
Παρασκευή	Γ' Χαιρετισμοί	Όχι	Νηστεία	-30	2 Μαρτίου
Κυριακή	Γ' Νηστειών (της Σταυροπροσκυνήσεως)	Ναι	Οίνου και Ελαίου	-28	4 Μαρτίου
Παρασκευή	Δ' Χαιρετισμοί	Όχι	Νηστεία	-23	9 Μαρτίου
Κυριακή	Δ' Νηστειών (του Αγίου Ιωάννου συγγραφέως της Κλίμακος)	Ναι	Οίνου και Ελαίου	-21	11 Μαρτίου
Πέμπτη	Της Ε' Εβδομάδος (Του Μεγάλου Κανόνος)	Όχι	Νηστεία	-17	15 Μαρτίου
Παρασκευή	Όλοι οι Χαιρετισμοί	Όχι	Νηστεία	-16	16 Μαρτίου
Σάββατο	Της Ε' Εβδομάδος (του Ακαθίστου Ύμνου)	Όχι	Οίνοι και Ελαίου	-15	17 Μαρτίου
Κυριακή	Ε' Νηστειών (της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας)	Ναι	Οίνου και Ελαίου	-14	18 Μαρτίου
Σάββατο	Η ανάστασις του Λαζάρου	Ναι	Οίνοι και Ελαίου	-8	24 Μαρτίου
Κυριακή	Των Βαΐων	Ναι	Οίνου και Ελαίου2	-7	25 Μαρτίου
Μεγάλη Δευτέρα	Ιωσήφ του Παγκάλου (Αρχή Μεγάλη Εβδομάδος)	Ναι	Νηστεία	-6	26 Μαρτίου
Μεγάλη Τρίτη	Των δέκα Παρθένων	Ναι	Νηστεία	-5	27 Μαρτίου
Μεγάλη Τετάρτη	Της Αλειψασης Τον Κυριον Μυρω	Ναι	Νηστεία	-4	28 Μαρτίου
Μεγάλη Πέμπτη	Ο Μυστικός Δείπνος	Ναι	Νηστεία	-3	29 Μαρτίου
Μεγάλη Παρασκευή	Τα Άγια Πάθη του Κυρίου	Ναι	Νηστεία	-2	30 Μαρτίου
Μεγάλο Σαββάτο	Η Ταφή του Κυρίου	Ναι	Νηστεία	-1	31 Μαρτίου

Υποσημειώσεις:

1. Εάν το έτος είναι δίσεκτο, τότε η ημερομηνία προσαυξάνει κατά ένα. Π.χ. 21 Ιανουαρίου => 22 Ιανουαρίου

2. Μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή επιτρέπεται μόνο μια φορά η κατάλυση ιχθύος. Το πότε γίνεται αυτό εξαρτάται από δύο γεγονότα: την ακίνητη εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (25 Μαρτίου) και την κινητή Κυριακή των Βαΐων. Η κατάλυση της νηστείας (κατάλυση ιχθύος) πραγματοποιείται την ημέρα, που θα συμβεί χρονικά η πρώτη από τις δύο προαναφερόμενες ημέρες. Είναι προφανές ότι αν το Πάσχα συμβεί οποιαδήποτε μέρα του Απριλίου (Ιουλιανό Ημερολόγιο), τότε ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου προηγείται της Κυριακής των Βαΐων. Σε αντίθετη περίπτωση (Πάσχα τον μήνα Μάρτιο, με το Ιουλιανό), ο Ευαγγελισμός έπεται της Κυριακής των Βαΐων.

Πεντηκοστάριο _{(με την υπόθεση ότι το Πάσχα συμπίπτει την 1η Απριλίου)}

Ημέρα	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση	Μέρες από το Πάσχα	Υποθετική ημερομηνία
Κυριακή	ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΣΧΑ (Η Ανάστασις του Κυρίου)	Ναι	Εις πάντα	0	1 Απριλίου
Δευτέρα	Της Διακαινισίμου3	Ναι	Εις πάντα	+1	2 Απριλίου
Παρασκευή	Της Ζωοδόχου Πηγής	Ναι	Εις πάντα	+5	6 Απριλίου
Κυριακή	Β' (Της Ψηλαφήσεως του Θωμά)	Ναι	Εις πάντα	+7	8 Απριλίου
Κυριακή	Γ' (Των Μυροφόρων)	Ναι	Εις πάντα	+14	15 Απριλίου
Κυριακή	Δ' (Του Παραλύτου)	Ναι	Εις πάντα	+21	22 Απριλίου
Τετάρτη	Της Μεσοπεντηκοστής	Όχι	Ιχθύος	+24	25 Απριλίου
Κυριακή	Ε' (Της Σαμαρείτιδος)	Ναι	Εις πάντα	+28	29 Απριλίου
Κυριακή	ΣΤ' (Του Τυφλού)	Ναι	Εις πάντα	+35	6 Μαΐου
Τετάρτη	Της Αποδόσεως του Πάσχα	Ναι	Ιχθύος	+38	9 Μαΐου
Πέμπτη	Της Αναλήψεως	Ναι	Εις πάντα	+39	10 Μαΐου
Κυριακή	Ζ' (Των 318 Αγίων Πατέρων της Α' Οικουμενικής Συνόδου)	Ναι	Εις πάντα	+42	13 Μαΐου
Σάββατο	Μνήμη Κεκοιμημένων (Ψυχών)	Όχι	Εις πάντα	+48	19 Μαΐου
Κυριακή	Η' (Της Πεντηκοστής)	Ναι	Εις πάντα	+49	20 Μαΐου

Υποσημειώσεις:

3. Η μνήμη του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου είναι ακίνητη εορτή (23 Απριλίου) αν το Πάσχα συμβεί πριν τις 23 Απριλίου, ενώ είναι κινητή εορτή (Δευτέρα του Πάσχα) αν το Πάσχα συμβεί ανήμερα ή μετά τις 23 Απριλίου, μια δεδομένη χρονιά.

Του Αγίου Πνεύματος και οι Κυριακές του Ματθαίου _{(με την υπόθεση ότι το Πάσχα συμπίπτει την 1η Απριλίου)}

Ημέρα	Εορτή	Αργία	Νηστεία/Κατάλυση	Μέρες από το Πάσχα	Υποθετική ημερομηνία
Δευτέρα	Του Αγίου Πνεύματος	Ναι	Εις πάντα	+50	21 Μαΐου
Κυριακή	Α' Ματθαίου (Των Αγίων Πάντων)	Ναι	Εις πάντα	+56	27 Μαΐου
Κυριακή	Β' Ματθαίου (Των εν Αγίω όρει διαλαμψάντων Πατέρων)	Ναι	Εις πάντα	+63	3 Ιουνίου

Επιτίμια

Στους πιστούς που δεν τηρούν τις καθορισθείσες από την Εκκλησία νηστείες δεν είναι αναγκαστικό να επιβάλλονται (ή επαπειλούνται) αυστηρότατες ποινές όπως καθαίρεση, όταν πρόκειται περί κληρικών και αφορισμός, όταν πρόκειται περί λαϊκών, διότι είναι στην διακριτική ευχέρεια του πνευματικού του καθενός ορθόδοξου χριστιανού το πόσο, πότε και πώς θα νηστεύσει. Οι αυτές ποινές προβλέπονται επίσης και για τους νηστεύοντες τα Σάββατα και τις Κυριακές και όσους έχουν εντολή από γιατρό να μην νηστεύουν (διότι δογματικά η νηστεία είναι παθοκτόνος και όχι σωματοκτόνος), εξαιρουμένου του Μεγάλου Σαββάτου (θεωρούμενοι ως αντίθετοι του Δόγματος).

Σημειώσεις

• Τα επιτρεπόμενα κατά τις νηστείες («νηστίσιμα») εδέσματα ονομάζονται και «σαρακοστιανά».
• Εκ του ρήματος νηστεύω και το επίθετο «νηστευτής» (θηλυκό: νηστεύτρια) που χαρακτηρίζει επιπρόσθετα εκείνον που έχει την έφεση να ασκεί αυστηρή νηστεία π.χ. ο Ιωάννης ο Νηστευτής.
• Για την αποχή από τον οίνο οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το ρήμα νήφω που σήμαινε επίσης ότι είμαι φρόνιμος, διατηρώ ηρεμία σκέψης. Εξ αυτού και το όνομα δύο Οικουμενικών Πατριαρχών Νήφων Α΄ και Νήφων Β΄. Τη χρήση αυτού του ρήματος έκανε και ο Απόστολος Παύλος προς τον Τιμόθεο:"νήφε εν πάσι". Σύγχρονη χρήση εκ του ρήματος αυτού είναι το παράγωγο επίθετο νηφάλιος.

Περισσότερα θέματα για τη θρησκεία εδώ.