Ο φόβος της αποτυχίας είναι συστατικό της ανθρώπινης ψυχολογίας, ενυπάρχει μέσα μας και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τα θέλω, τα πιστεύω μας αλλά και την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό και τις ικανότητές μας. Για πολλούς από εμάς, η αποτυχία σε κάτι που αναλαμβάνουμε να φέρουμε εις πέρας, αυτόματα σημαίνει και προσωπική αποτυχία μας σαν άτομα. Η ύπαρξη όμως αυτής της «πεποίθησης» παρακωλύει την προσπάθειά μας, αλλά και τα κίνητρα να πετύχουμε τους στόχους μας. Φοβόμαστε να μην αποτύχουμε ξανά και κατ” επέκταση σταματάμε την προσπάθεια ή σε μερικές περιπτώσεις δεν την ξεκινάμε καν!
Το συναίσθημα της αποτυχίας το συναντάμε πολύ συχνά στα παιδιά με δυσλεξία. Αποτελεί μια από τις πολλές συναισθηματικές δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ένα παιδί με δυσκολίες στη μάθηση από τα πρώτα κιόλας χρόνια της σχολικής του ζωής. Αυτό που αισθάνεται ένα παιδί με δυσλεξία και μάλιστα σε συνεχή και καθημερινή βάση είναι η ματαίωση. Το συναίσθημα δηλαδή πως ό,τι και να κάνει, όσο κι αν προσπαθήσει δεν θα καταφέρει ποτέ να επιτύχει στις μαθησιακές απαιτήσεις του σχολείου. Η ψυχολογική πίεση που απορρέει από μια τέτοια κατάσταση μετατρέπεται σε έντονο ψυχολογικό στρες.
Σύμφωνα με την Fawcett (1995) μια πολύ βασική αιτία του στρες των παιδιών που πάσχουν από δυσλεξία είναι η πίεση που δέχονται από τον περίγυρό τους (γονείς – δασκάλους), να επιτείνουν τις προσπάθειές τους προκειμένου να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν «σωστά». Όπως είναι πολύ φυσικό, οι απόψεις των γονέων για το παιδί επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο το ίδιο αξιολογεί τις ικανότητες του αλλά και τα κίνητρα και τις προσδοκίες του για την επιτυχία.
Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι οι χαμηλές προσδοκίες ενός γονιού ή ενός δασκάλου για το αν το παιδί τελικά θα τα καταφέρει επηρεάζουν τελικά και την επίδοσή του!
Εκτός από την ψυχολογική πίεση που ενδεχομένως νιώθει ένα παιδί με δυσλεξία, μπορεί να παρουσιάσει και άλλα ποικίλα εσωτερικευμένα και εξωτερικευμένα προβλήματα και δυσκολίες. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα επίπεδα του στρες και του άγχους είναι κατά πολύ υψηλότερα στα παιδιά με δυσλεξία απ ό,τι στα παιδιά χωρίς κάποιο μαθησιακό πρόβλημα. Η ύπαρξη όμως του στρες για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα για το παιδί, καθώς επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στη γνωστική του λειτουργία (δυσκολίες στη συγκέντρωση, την προσοχή και τη μνήμη, στις δεξιότητες οργάνωσης κτλ), αλλά και στη ψυχική του κατάσταση (υπερευαισθησία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, εχθρικά συναισθήματα κτλ).
Πέρα από τα εσωτερικευμένα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από τη συνεχή και επαναλαμβανόμενη σχολική αποτυχία, υπάρχουν και εξωτερικευμένα προβλήματα συμπεριφοράς που ενδεχομένως αντιμετωπίζει ένα παιδί με δυσλεξία. Πολλά παιδιά με δυσλεξία πιθανότατα αντιμετωπίζουν τις λεγόμενες «διαταραχές της διαγωγής» ακόμα και αντικοινωνική συμπεριφορά. Τα παιδιά με δυσκολίες στη μάθηση είναι πιο επιρρεπή σε παραβάσεις των κανόνων, ανυπακοή αλλά και πρόωρη εγκατάλειψη της σχολικής φοίτησης.
Η σημαντικότερη όμως δυσκολία των παιδιών αυτών είναι η ανάπτυξη μια θετικής εικόνας για τον εαυτό τους, η «αυτοαντίληψη» και «αυτοεκτίμηση»! Η σχολική αποτυχία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την έννοια του εαυτού, σύμφωνα με τους Goor και συνεργάτες (1995). Το σημαντικότερο, όμως, όλων και αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι οι δικές μας προσδοκίες για το παιδί επηρεάζουν όχι μόνο την απόδοσή του, αλλά και την αυτοεκτίμησή του που σαφέστατα παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του μεγαλώνοντας.
Περισσότερα θέματα για τη δυσλεξία εδώ.
Τατιάνα Πολυζώτη
Ψυχολόγος – Ειδική Παιδαγωγός MSc
Ψυχολόγος – Ειδική Παιδαγωγός MSc