Το Έπος του Γκιλγκαμές, το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο του κόσμου

Η πινακίδα με την ιστορία του Κατακλυσμού από το Έπος του Γκιλγκαμές στην ακκαδική γλώσσα

To Έπος του Γιλγαμές είναι ένα επικό ποίημα από την περιοχή της Βαβυλωνίας κι αποτελεί το αρχαιότερο γνωστό λογοτεχνικό έργο, και που ανάγεται σήμερα στην Ασσυρο-Βαβυλωνιακή φιλολογία. Πρόκειται για τη συλλογή θρύλων και ποιημάτων των Σουμερίων για τον Γκιλγκαμές, μυθικό ή/και ιστορικό πρόσωπο Βασιλέα ήρωα της Ουρούκ που θεωρείται ότι έζησε την 3η χιλιετία π.Χ.. Το Έπος του Γκιλγκαμές, αποτελεί μια ποιητική παράδοση, στην αρχή προφορική, που μετά από κάποιους αιώνες απετέλεσε τον πυρήνα ενός ποιητικού κύκλου σε σουμερική γλώσσα. Οι μεταγενέστεροι ποιητές του Ακκάδ εμπνεύστηκαν ένα έπος όπου στη πληρέστερη μορφή του, (όπως έχει διασωθεί), περιείχε δώδεκα άσματα.
Το έπος αυτό περιλαμβάνει και τον περίφημο μύθο του Κατακλυσμού των Σουμερίων, με ήρωα τον Ουτναπιστίμ. Η βασική ιστορία περιστρέφεται γύρω από τη σχέση φιλίας που αναπτύσσεται ανάμεσα στο βασιλιά Γκιλγκαμές και τον Ενκίντου, έναν ημιάγριο άνθρωπο που γίνεται φίλος του βασιλιά και μαζί αναλαμβάνουν ριψοκίνδυνες αποστολές, ενώ δίνει μεγάλη σημασία και στο συναίσθημα απώλειας που διακατέχει τον Γκιλγκαμές μετά το θάνατο του Ενκίντου.

Το Έπος του Γκιλγκαμές έχει παρουσιαστεί από πολλούς συγγραφείς είτε ως μετάφραση είτε ως μυθιστορηματική αφήγηση του πρωτότυπου κειμένου.

Ιστορία

Η υποτιθέμενη περίοδος βασιλείας του Γιλγαμές πιστεύεται ότι ήταν περίπου το 2500 π.Χ., 400 χρόνια νωρίτερα από τις αρχαιότερες γραπτές πηγές. Ωστόσο, η ανακάλυψη αρχαιολογικών ευρημάτων που συνδέονται με το βασιλιά Άγκα της πόλης Κις, ο οποίος αναφέρεται μέσα στο έπος, αποτελούν ενδείξεις για το ότι ο Γιλγαμές ίσως να ήταν και ιστορικό πρόσωπο.

Η εντέκατη πινακίδα από το έπος του Γιλγαμές αναφέρεται στο μύθο του Κατακλυσμού, ο οποίος αντλεί τα περισσότερα στοιχεία από το Έπος του Ατραχάσις. Kάποιες φορές προσέθεταν και μια δωδέκατη πινακίδα στο υπόλοιπο έπος, που αποτελούσε τη συνέχεια της εντέκατης, αλλά σίγουρα ήταν μεταγενέστερη από τις υπόλοιπες, καθώς έχει διαφορετικό τρόπο γραφής και δεν ακολουθεί την αλληλουχία των υπόλοιπων πινακίδων.

Περιεχόμενα

1. O Γκιλγκαμές της Ουρούκ, δυο τρίτα θεός κι ένα τρίτο άνθρωπος είναι μεγαλύτερος και δυνατότερος βασιλιάς της γης. Όταν ο λαός του παραπονιέται για την σκληρότητά του, οι θεοί του στέλνουν τον ημιάγριο Ενκίντου. Ο Ενκίντου εξημερώνεται από τη σαγήνη μιας ιερόδουλης.
2. Ο Ενκίντου προκαλεί τον Γκιλγκαμές κι ύστερα από σφοδρή μάχη, ο Γκιλγκαμές σταματάει και προτείνει στον Ενκίντου να τον ακολουθήσει σε μια περιπέτεια στο Δάσος των Κέδρων για να σκοτώσει ένα δαίμονα.
3. Ο Γκιλγκαμές κι ο Ενκίντου προετοιμάζονται για την περιπέτεια στο Δάσος των Κέδρων, με την υποστήριξη πολλών, ανάμεσα στους οποίους κι ο θεός Σαμάς.
4. Ο Γκιλγκαμές κι ο Ενκίντου ξεκινούν το ταξίδι στο Δάσος των Κέδρων.
5. Ο Γκιλγκαμές κι ο Ενκίντου, με τη βοήθεια του θεού Σαμάς, σκοτώνουν το δαίμονα που φρουρεί τα δέντρα. Από τα δέντρα σχηματίζουν σχεδία και πλέουν πίσω προς την Ουρούκ.
6. Ο Γκιλγκαμές δεν υποκύπτει στη γοητεία της θεάς Ιστάρ-Ινάννα, κόρης του θεού Άνου. Η θεά ζητάει από τον πατέρα της να στείλει τον Ταύρο του Ουρανού για εκδίκηση, τον οποίο και καταφέρνουν να σκοτώσουν ο Γκιλγκαμές κι ο Ενκίντου.
7. Οι θεοί αποφασίζουν ότι κάποιος πρέπει να τιμωρηθεί για τη δολοφονία του Ταύρου των Ουρανών κι έτσι καταδικάζουν τον Ενκίντου. Εκείνος αρρωσταίνει και περιγράφει τον Κάτω Κόσμο, καθώς πεθαίνει.
8. Ο Γκιλγκαμές θρηνεί για το χαμό του φίλου του, Ενκίντου.
9. Ο Γκιλγκαμές θέλει να αποφύγει τη μοίρα του Ενκίντου, το θάνατο, και ταξιδεύει μέσα από επικίνδυνα μονοπάτια για να συναντήσει τον Ουτναπιστίμ και τη γυναίκα του, τους μόνους ανθρώπους που γλίτωσαν από το Μεγάλο Κατακλυσμό και τους δόθηκε η αθανασία από τους θεούς, ελπίζοντας ότι κι ο ίδιος μπορεί να αποκτήσει την αθανασία.
10. Ο Γκιλγκαμές φτάνει στο τέλος του ταξιδιού του, διασχίζοντας τα Νερά του Θανάτου με οδηγό το βαρκάρη Ουρσανάμπι.
11. Ο Γκιλγκαμές συναντάει τον Ουτναπιστίμ, που του διηγείται την ιστορία του κατακλυσμού και διστακτικά του δίνει μια ευκαιρία για να αποκτήσει την αθανασία. Του λέει ότι αν καταφέρει να μείνει ξύπνιος έξι ημέρες κι εφτά νύχτες θα κερδίσει την αθανασία, ο Γκιλγκαμές όμως αποτυγχάνει και αποκοιμάται. Έπειτα, ο Ουτναπιστίμ του λέει ότι υπάρχει ένα φυτό που μπορεί να του χαρίσει την αιώνια νεότητα: θα πρέπει να το αναζητήσει στα βάθη της θάλασσας και να το φάει. Ο Γκιλγκαμές βρίσκει το φυτό, αλλά δεν το τρώει αμέσως, γιατί θέλει να το μοιραστεί με τους άλλους γηραιούς της Ουρούκ. Δίπλα σε μια λίμνη, ένα φίδι του κλέβει το φυτό κι έτσι ο Γκιλγκαμές γυρίζει στην Ουρούκ άπραγος, έχοντας αποτύχει διπλά. Στην είσοδο της πόλης, βλέπει τα τεράστια τείχη κι υμνεί τον αδιάκοπο μόχθο των ανθρώπων. Τελικά, ο Γκιλγκαμές έτσι καταλαβαίνει ότι οι άνθρωποι αποκτούν την αθανασία με τον πολιτισμό τους και με δημιουργήματα που μένουν για πάντα στον κόσμο και στις μνήμες των ανθρώπων.

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.