Αμείβω ή αμοίβω, αλείφω ή αλοίφω;

Το ρήμα σχηματίζεται από το θέμα αμειβ-, οπότε γράφεται με ει. 

Όμως το ουσιαστικό αμοιβή σχηματίζεται από το θέμα αμοιβ- και γράφεται με οι. 

Παρόμοια, το ρήμα αλείφω σχηματίζεται από το θέμα αλειφ-, ενώ το ουσιαστικό αλοιφή σχηματίζεται από το θέμα αλοιφ- και γράφεται με οι.

Η εναλλαγή αμείβω - αμοιβή/ αλείφω - αλοιφή είναι ήδη αρχαία και οφείλεται στο σύστημα μεταπτωτικών βαθμίδων τής ελληνικής γλώσσας. Ως μεταπτωτικές βαθμίδες ορίζουμε τις αλλαγές τού ριζικού φωνήεντος, οι οποίες περιλαμβάνουν ετεροίωση, έκταση, εξασθένηση, ακόμη και μηδενισμό. Εν προκειμένω, η ετεροίωση αφορά σε μεταβολή ποιού (όχι ποσότητας), όπως συμβαίνει μεταξύ βραχέων φωνηέντων (ε-ο). Επομένως: αμείβω - αμοιβή, λείπω - λοιπός, έχω - κάτ-οχος, αλείφω - αλοιφή. 

Συνοψίζοντας, τα ρήματα αμείβω, αλείφω (και τα σύνθετά τους) γράφονται με -ει και τα ουσιαστικά αμοιβή (και τα σύνθετά τους) γράφονται με -οι.

Δείτε περισσότερες γλωσσικές απορίες εδώ.

Για το e-didaskalia.blogspot.gr
Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Φιλόλογος