Η φροντίδα της ανατροφής των παιδιών στα καθοριστικά πρώτα χρόνια της ζωής τους ήταν έργο της μητέρας τους ή στις πλουσιότερες οικογένειες κάποιας τροφού. Η γέννηση αγοριού ήταν αφορμή για μεγάλες χαρές και γλέντια. Ο ερχομός των κοριτσιών όμως ήταν αθόρυβος.
Τα νεογέννητα, αφού τα έπλενε η μαμή, τα τύλιγε σε φασκιές, πρακτική που συνεχιζόταν για τους 2-3 πρώτους μήνες. Μέσα στην πρώτη βδομάδα από τη γέννησή τους τα νεογέννητα βαπτίζονταν και στο όνομα που έπαιρναν προσέθεταν και το όνομα του πατέρα τους σε πτώση γενική.
Τα βρέφη κοιμόντουσαν σε λίκνα. Έκαναν τα πρώτα τους βήματα κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της μητέρας τους, που τους μάθαινε και τα πρώτα γράμματα.Τα παιχνίδια που τα διασκέδαζαν ήταν το σείστρο και ο καλαθίσκος που ήταν γεμάτος με αθύρματα, παιχνίδια δηλαδή. Τα λίγο μεγαλύτερα αγόρια είχαν τη συρίκτρα, πήλινα οχήματα και αρματηλάτες, τη δερμάτινη --συχνά πολύχρωμη-- σφαίρα, τους αστραγάλους, τον τροχό ή κρίκο και τα καλαλαλλάκια,τα πεντόβολα της λαϊκής μας παράδοσης.
Τα κορίτσια έπαιζαν με τις πλαγγόνες και τα νιννία. Αγαπημένο τους επίσης παιχνίδι ήταν η μίμηση σημαντικών γεγονότων όπως ο γάμος και η βάπτιση. Ακόμη, συνήθιζαν να χτίζουν σπίτια από χώμα, όπως αναφέρει ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης.
Μετά τα 6 τους χρόνια, τα αγόρια πήγαιναν στο δάσκαλο για να μάθουν γραφή και ανάγνωση από το Ψαλτήρι και αριθμητική μετρώντας με τα δάχτυλά τους. Χάραζαν τα πρώτα τους γράμματα πάνω στην αλειμμένη με κερί πινακίδα τους.Τα κορίτσια παρακολουθούσαν μαζί με τους αδελφούς τους μόνον όταν τα μαθήματα γίνονταν στο σπίτι από ιδιωτικούς παιδαγωγούς. Παρ'όλα αυτά υπήρχαν αρκετές γυναίκες με πλατιά μόρφωση, όπως η Κασσιανή και η Άννα Κομνηνή.
Η ιερή ιστορία και η ωδική συμπλήρωναν τη στοιχειώδη εκπαίδευση που διαρκούσε τρία χρόνια. Από την ηλικία των 10 ετών και μετά, οι ικανότεροι και συνήθως οι πλουσιότεροι συνέχιζαν τις σπουδές τους. Μάθαιναν ρητορική, φιλοσοφία, επιστήμες και τις τέχνες των μαθηματικών, της γεωμετρίας, της μουσικής και της αστρονομίας σε Σχολές. Λειτουργούσαν ταυτόχρονα και εκκλησιαστικά σχολεία, όπου παραδίνονταν και θεολογικά μαθήματα.
Περισσότερα θέματα για το Βυζάντιο εδώ.