Τα θετικά συναισθήματα και ο ρόλος τους στη ζωή μας
Γράφει η ψυχολόγος Μυρσίνη Κωστοπούλου
Το άγχος, η θλίψη, ο θυμός, ο φόβος, ο πανικός, η ενοχή, η ματαίωση είναι κυρίαρχα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει ο σημερινός άνθρωπος στην αγωνιώδη προσπάθειά του να διαχειριστεί τον εαυτό του σε σχέση με το περιβάλλον που τον πλαισιώνει. Όταν τα συναισθήματα αυτά παρατείνονται στο χρόνο και όταν η ένταση και η συχνότητά τους αυξάνονται, τότε μεταμορφώνονται σε ποικίλες παθήσεις της ψυχής (αλλεπάλληλες κρίσεις πανικού, κατάθλιψη, ψυχαναγκασμοί, φοβίες) αλλά και του σώματος (έλκος, δερματοπάθειες, ημικρανίες κ.λπ.). Η Ψυχολογία ανέκαθεν προσπαθούσε να κατανοήσει και να επεξεργαστεί τον κεντρικό ρόλο των αρνητικών συναισθημάτων στη διατήρηση της ανθρώπινης δυστυχίας. Οδός προς την ψυχική ευημερία συνεχίζει να είναι σήμερα για πολλούς ψυχοθεραπευτές η έκφραση, η εξωτερίκευση και η ανακούφιση από τα αρνητικά συναισθήματα που βαραίνουν τον ασθενή. Ο θεραπευόμενος που βρίσκεται σε ψυχοθεραπεία αρχίζει και καταλαβαίνει ότι προκειμένου να απαλλαγεί από τα προβλήματά του θα αντιληφθεί ότι «Πρώτα θα νιώσω τον πόνο και μετά τη λύτρωση» και ότι Τα πράγματα πρέπει πρώτα να χειροτερέψουν για να ακολουθήσει η ευτυχία μου». Καλείται να θυμηθεί, να ανακαλέσει μνήμες, εικόνες, να αναβιώσει τα τραύματά του μέσα από το λόγο του, να θυμώσει, να φοβηθεί, να κλάψει και εντέλει, με τη συμβολή του θεραπευτή του, να οδηγηθεί στην αλλαγή, ανακατασκευάζοντας τον τρόπο με τον οποίο βλέπει τον εαυτό του σε σχέση με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του.
Τα τελευταία χρόνια οι ψυχολόγοι κάνουν μια μεγάλη στροφή και αρχίζουν και εστιάζουν στον τρόπο με τον οποίο τα θετικά συναισθήματα, όπως είναι η χαρά, το ενδιαφέρον, η αγάπη, η υπερηφάνεια και η ευχαρίστηση, μπορούν να επιφέρουν σημαντικές θετικές αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων που τα νιώθουν. Ο ρόλος των θετικών συναισθημάτων στον ανθρώπινο ψυχισμό αρχίζει και μονοπωλεί τις τελευταίες έρευνες στο χώρο της Κλινικής Ψυχολογίας, ενώ τα ευρήματα ανθούν και διευρύνουν την οπτική μας γωνία απέναντι στο "καλό" και στο "αγνό" κομμάτι της ψυχής μας, στις θετικές πτυχές της προσωπικότητάς μας, τις οποίες πολλοί ψυχοθεραπευτές αρχίζουν να χρησιμοποιούν στις θεραπείες με τους ασθενείς τους σήμερα. Σύμφωνα με τη σύγχρονη θεωρία των θετικών συναισθημάτων, πρωτοπόρος της οποίας είναι η καθηγήτρια Ψυχολογίας Μπάρμπαρα Λι Φρέντρικσον, όταν οι άνθρωποι νιώθουν θετικά συναισθήματα (π.χ., αγάπη, ενδιαφέρον, χαρά) βελτιώνουν και εμπλουτίζουν το φάσμα των σκέψεων και των συμπεριφορών που μπορούν να χρησιμοποιήσουν όταν έρχονται αντιμέτωποι με τις προκλήσεις της ζωής. Τα οφέλη που συνδέονται με τα θετικά συναισθήματα είναι πολλά. Διευρύνουν τις εναλλακτικές λύσεις στις οποίες μπορούν οι άνθρωποι να στραφούν για να επιλύσουν ένα πρόβλημα ή μια δυσκολία.
Σε αντίθεση με τα αρνητικά συναισθήματα, που φυλακίζουν τον άνθρωπο σε αγκυλωμένες συμπεριφορές, τα θετικά συναισθήματα τον οδηγούν σε μια απελευθέρωση και του ανοίγουν έναν ευρύ ορίζοντα πιθανών δράσεων. Τον βοηθούν επίσης να δημιουργήσει, να διερευνήσει νέες και πρωτότυπες ιδέες,να εξερευνήσει τις κρυμμένες δυνατότητές του. Η διεύρυνση του νοητικού και του συναισθηματικού του κόσμου στρέφει το άτομο να νιώθει και άλλα θετικά συναισθήματα, δημιουργώντας μια «ατέρμονη αλυσίδα» που θωρακίζει την ψυχική του υγεία απέναντι στις ψυχικές παθήσεις. Με τα θετικά συναισθήματα το άτομο έρχεται σε μεγαλύτερη ισορροπία τόσο σε σχέση με τον εαυτό του όσο και στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους, νιώθει ψυχική και συναισθηματική ευημερία και αναπτύσσει ψυχική αντοχή και ανθεκτικότητα. Επίσης, τα θετικά συναισθήματα καταπολεμούν τις περιοριστικές συνέπειες των αρνητικών συναισθημάτων. Π.χ., το έντονο ενδιαφέρον ενός ατόμου για τη δουλειά του μπορεί να συρρικνώσει τις επίπονες επιπτώσεις του στρες. Άλλωστε, τελευταίες έρευνες επισημαίνουν το ρόλο που διαδραματίζει η αισιοδοξία στην ίδια την υπόθεση της μακροζωίας. Ο Μύθος τον Σίσυφον του Αλμπέρ Καμί στο σημείο αυτό μοιάζει ταιριαστός: «II faut imaginer Sisyphe heureux» (Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο).
Απόσπασμα από το σύγγραμμα της Δρ Κωστοπούλου Μιλώντας για εμάς και τα προβλήματά μας - Εκδόσεις Καστανιώτη
Περισσότερα χρήσιμα θέματα εδώ.