Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της Σαρακοστής, δηλαδή της περιόδου των 40 ημερών μέχρι το Πάσχα. Σύμφωνα με τα χριστιανικά έθιμα είναι η πρώτη ημέρα της νηστείας, όπου το άτομο δεν πρέπει να καταναλώσει οτιδήποτε σχετίζεται με κρέας, αυγό, ψάρι, γάλα, τυρί, βούτυρο κ.λπ. μέχρι και την ημέρα του Πάσχα. Το γεγονός, όμως, ότι τα τρόφιμα της Καθαράς Δευτέρας είναι νηστίσιμα, δεν σημαίνει ότι είναι και απολύτως ακίνδυνα. Ας δούμε περισσότερο αναλυτικά τι και πόσο μπορούμε να φάμε.
Θαλασσινά
Όλα τα θαλασσινά περιέχουν λίγες θερμίδες και έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος. Όμως τα οστρακοειδή και τα μαλακόστρακα περιέχουν, επίσης, σημαντικές ποσότητες χοληστερίνηςκαι η κατανάλωσή τους από άτομα με αυξημένη χοληστερίνη θα πρέπει να είναι χαμηλή. Ιδιαίτερα προσεκτικοί στην κατανάλωση θαλασσινών θα πρέπει να είναι και όσοι έχουν κάποιαπάθηση του θυρεοειδούς (βρογχοκήλη υπέρ ή υποθυρεοειδισμό). Τα θαλασσινά αποτελούν μία από τις σημαντικότερες πηγές ιωδίου, που είναι απαραίτητο για τον σχηματισμό των θυρεοειδών ορμονών. Αν και το ιώδιο είναι απαραίτητο για την λειτουργία του θυρεοειδούς, η υπερβολική πρόσληψη του από άτομα που έχουν κάποια ευπάθεια και κυρίως από τα άτομα που λαμβάνουν αντιθυρεοειδικά φάρμακα μπορεί να προκαλέσει απορρύθμιση του θυρεοειδούς. Επομένως, και επειδή «παν μέτρον άριστον», η κατανάλωση θαλασσινών θα πρέπει να είναι περίπου:
4-5 τεμάχια οστρακοειδή: Στα οστρακοειδή κατατάσσονται τα μύδια, τα στρείδια, τα κυδώνια, οι γυαλιστερές κ.λπ. Συνήθως μαγειρεύονται αχνιστά ή με σάλτσα ντομάτας, ενώ κάποια τρώγονται και ωμά. Από θρεπτικής άποψης αποτελούν σημαντικές πηγές σιδήρου, τα κυδώνια όμως περιέχουν και νάτριο, που μπορεί να προκαλέσει κατακράτηση υγρών και αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Η περιεκτικότητα σε χοληστερίνη είναι μικρότερη από τα οστρακοειδή, όμως πάλι θα πρέπει να καταναλώνονται με προσοχή, καθώς είναι εύκολο κάποιος να φάει μεγάλη ποσότητα και έτσι συνολικά να έχει προσλάβει μεγάλα ποσά χοληστερόλης. Όσον αφορά τα οστρακοειδή θα πρέπει, επίσης, να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, καθώς υπάρχει και ο κίνδυνος δηλητηρίασης. Θα πρέπει να προτιμάμε οστρακοειδή που προέρχονται από οστρακοκαλλιέργειες και όχι τα «ελευθέρας βοσκής». Επίσης θα πρέπει όταν τα αγοράζουμε να είναι ζωντανά, κάτι που μπορούμε να καταλάβουμε επειδή το κέλυφός τους είναι κλειστό και ανοίγει όταν τα βράζουμε. Όσα τρώγονται ωμά θα πρέπει να κουνιούνται όταν τα ανοίξουμε και τους ρίξουμε λεμόνι. Τα οστρακοειδή που δεν είναι ζωντανά θα πρέπει οπωσδήποτε να μην καταναλώνονται.
Λαχανικά
Την Καθαρά Δευτέρα, τα λαχανικά τρώγονται ως ωμή σαλάτα (από τα οποία μπορείτε να φάτε άφθονα), αλλά και ως τουρσί. Το τουρσί είναι μία μέθοδος συντήρησης των λαχανικών, όμως η περιεκτικότητά του σε αλάτι είναι πολύ υψηλή. Αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωση του, και μάλιστα σε υψηλή ποσότητα, όπως συνηθίζεται την Καθαρά Δευτέρα, μπορεί να προκαλέσει μεγάλη κατακράτηση υγρών και επομένως πρήξιμο και αυξημένη αρτηριακή πίεση. Τα άτομα λοιπόν με υπέρταση, καθώς και όσοι λαμβάνουν διουρητικά και αντιυπερτασικά φάρμακα, καλό είναι να αποφύγουν το τουρσί και να προτιμήσουν την ωμή ή βραστή σαλάτα. Επίσης, το τουρσί μπορεί να προκαλέσει ενόχληση στο στομάχι λόγω της υψηλής οξύτητάς του.
Τα όσπρια την Καθαρά Δευτέρα μαγειρεύονται χωρίς λάδι και συχνά προστίθενται μέσα στην σαλάτα (π.χ. σαλάτα με μαυρομάτικα). Αρκετά άτομα, όμως, τα αποφεύγουν, είτε γιατί τα θεωρούν άνοστα, είτε γιατί τους δημιουργούν κάποιο πεπτικό πρόβλημα. Τα όσπρια αποτελούν μία πολύ θρεπτική τροφή πλούσια σε πρωτεΐνες, φυτικές ίνες και βιταμίνες του συμπλέγματος Β και είναι μία καλή επιλογή για την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας, γιατί εκτός των άλλων προκαλούν κορεσμό. Τα άτομα που πάσχουν από κολίτιδα μπορούν να καταναλώσουν, εφόσον το επιθυμούν, μία μικρή ποσότητα οσπρίων (π.χ. 1 κουταλιά) αποφεύγοντας την ταυτόχρονη κατανάλωση λαχανικών (μαρούλι, λάχανο, χόρτα κ.λ.π) που θα προκαλέσουν φούσκωμα.
Άλλα ορεκτικά
Την Καθαρά Δευτέρα καταναλώνονται και διάφορα ορεκτικά (το τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας άλλωστε αποτελεί «μπουφέ» και δεν υπάρχει κυρίως πιάτο), όπως ντολμαδάκια,ταραμοσαλάτα, ελιές και πατάτες. Το κακό με όλα αυτά είναι ότι συνήθως τρώμε αρκετές μερίδες, καθώς πρόκειται για τροφές που είναι σε μικρή ποσότητα κι έτσι σερβιριζόμαστε ξανά και ξανά χάνοντας το μέτρο. Το μυστικό λοιπόν με αυτές τις τροφές είναι να βάλουμε από 2-3 τεμάχια στο πιάτο μας και να μην σερβιριστούμε ξανά. Όσον αφορά την ταραμοσαλάτα θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όσον αφορά την ποσότητα, γιατί περιέχει μεγάλα ποσά αλατιού, αλλά και λίπους. Δύο κουταλιές είναι αρκετές για όσους δεν έχουν πρόβλημα υπέρτασης, ενώ τα άτομα με αυξημένη πίεση καλό είναι να καταναλώνουν ακόμα λιγότερο.
Η λαγάνα είναι το παραδοσιακό ψωμί της Καθαράς Δευτέρας. Και σε αυτό θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί όσον αφορά την ποσότητα και να μην καταναλώσουμε περισσότερο από 1-2 φέτες.
Γλυκά
Το παραδοσιακό γλυκό της ημέρας είναι ο χαλβάς, αν και μπορεί να καταναλωθεί και κάποιο γλυκό του κουταλιού ή του ταψιού. Μπορείτε να απολαύσετε μία μερίδα γλυκού χωρίς τύψεις, ακόμα και αν ακολουθείτε κάποιο πρόγραμμα απώλειας βάρους. Μην ξεχνάτε όμως ότι μία μερίδα χαλβά είναι περίπου 2 δάχτυλα!
Η ημέρα επιβάλλει ούζο, το οποίο μπορείτε να πιείτε άφοβα αν δεν ξεπεράσετε τα 4-5 δάχτυλα, αν και είναι καλύτερα να προτιμήσετε το κρασί, από το οποίο μπορείτε να καταναλώσετε 2-3 ποτηράκια. Ιδιαίτερα προσεκτικοί με το ποτό θα πρέπει να είναι όσοι έχουν υπέρταση.
Και αφού ευχαριστηθείτε το φαγητό σας, το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να απολαύσετε και την φύση, επιλέγοντας να περπατήσετε μαζί με τα αγαπημένα σας πρόσωπα στην ελληνική ύπαιθρο ή να πετάξετε τον χαρταετό. Άλλωστε, μην ξεχνάμε ότι οι μέρες αυτές προσφέρονται για χαλάρωση, ξεκούραση και καλή διάθεση που δεν απαιτούν την υπερβολική κατανάλωση φαγητού, αλλά μια καλή παρέα και χαμόγελο!
Καλή διασκέδαση!
Ιωάννα Κοντελέ, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Περισσότερα χρήσιμα θέματα εδώ.