To 1932 ξεκίνησε στον αμερικανικό νότο ένα ιατρικό πείραμα, που επρόκειτο να προκαλέσει τον θάνατο εκατοντάδων ανθρώπων. Το Ινστιτούτο Tuskegee, ένα πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε αποκλειστικά για την μόρφωση απελευθερωμένων σκλάβων, οργάνωσε μία ιατρική έρευνα, που θα μελετούσε την εξέλιξη της σύφιλης σε Αφροαμερικάνους της περιοχής.
Το Ινστιτούτο βρισκόταν στην περιοχή Μέικον της Αλαμπάμα, όπου σύμφωνα με προγενέστερη έρευνα, υπήρχε το υψηλότερο ποσοστό σύφιλης στον ανδρικό πληθυσμό σε όλη την Αμερική. Ξεπερνούσε το 35%. Το αρχικό σχέδιο του προγράμματος προέβλεπε την παρατήρηση της ασθένειας για έξι έως εννιά μήνες και ύστερα, θα ξεκινούσε η θεραπεία. Βέβαια, το 1932, η σύφιλη δεν θεραπευόταν ολοκληρωτικά.
Η πενικιλίνη ανακαλύφθηκε το 1928, αλλά δεν χρησιμοποιούνταν ακόμα ως θεραπεία. Βρισκόταν σε πειραματικό στάδιο μέχρι και το 1947, όταν πια έγινε το επίσημο φάρμακο για την αντιμετώπιση της ασθένειας. Τη δεκαετία του ’30, χρησιμοποιούσαν το φάρμακο Neosalvarsan, το οποίο όμως είχε ως βάση το αρσενικό και ήταν πολύ τοξικό για τον οργανισμό. Στόχος του προγράμματος Tuskegee ήταν να παρακολουθήσει την εξέλιξη της ασθένειας σε Αφροαμερικάνους, γιατί πίστευαν ότι τους επηρέαζε διαφορετικά απ’ ότι τους λευκούς.
Σύμφωνα με την επικρατέστερη ιατρική άποψη της εποχής, η οποία διαψεύστηκε αργότερα, η σύφιλη χτυπούσε την καρδιά των μαύρων, ενώ στους λευκούς προκαλούσε βλάβες στον εγκέφαλο. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος συγκέντρωσαν 600 Αφροαμερικάνους για να πάρουν μέρος στο πρόγραμμα. Οι 399 είχαν σύφιλη, ενώ οι υπόλοιποι 201 ήταν υγιείς. Ήταν όλοι άποροι και τους δελέασαν, λέγοντάς τους πως θα τους προσέφεραν δωρεάν φαγητό και εξετάσεις. Όποιος δεχόταν να δώσει το πτώμα του για αυτοψία, μετά τον θάνατό του, θα είχε και δωρεάν κηδεία. Δεν τους είπαν ποτέ όμως από τι έπασχαν.
Στους 399 ασθενείς περιέγραψαν την αδυναμία τους ως «κακό αίμα», με συμπτώματα που έμοιαζαν με αναιμία και γενικότερη αδυναμία. Κάθε βδομάδα, τραβούσαν υγρό από την σπονδυλική τους στήλη για να το εξετάσουν, μία διαδικασία φοβερά επίπονη, χωρίς όμως να τους εξηγήσουν ποτέ το γιατί. Πέρασαν εννιά μήνες, αλλά η θεραπεία δεν ξεκίνησε. Οι περισσότεροι ασθενείς ήταν αναλφάβητοι και οι υπεύθυνοι του προγράμματος δεν δυσκολεύτηκαν καθόλου να τους ξεγελάσουν. Βέβαια, τα πρώτα χρόνια, ακόμα και αν τους παρείχαν τα απαραίτητα φάρμακα, θα είχαν παρουσιάσει ελάχιστη βελτίωση.
Αυτό όμως δεν ίσχυε μετά το 1940, όταν η πενικιλίνη είχε διαδοθεί. Όταν ξέσπασε ο β’ παγκόσμιος πόλεμος, περίπου 200 άνδρες απ’ το πρόγραμμα προσπάθησαν να καταταχτούν στον στρατό, αλλά τους έδιωξαν, λέγοντάς τους να επιστρέψουν, αφού είχαν θεραπευθεί. Μέχρι τότε, κανείς από τους υπευθύνους του προγράμματος δεν είχε αναφέρει κουβέντα για την πενικιλίνη, ούτε δέχτηκαν να τους τη χορηγήσουν, ακόμα και μετά από την απαίτηση των ασθενών.
Μάλιστα έκαναν ό, τι μπορούσαν για να τους αποτρέψουν, γιατί φοβόντουσαν ότι αν θεραπεύονταν, θα πήγαιναν χαμένα όλα τα χρόνια που τους παρακολουθούσαν. Ήθελαν να μελετήσουν την εξέλιξη της ασθένειας σε όλα τα στάδια, μέχρι και τον θάνατο. Πολλοί ασθενείς απευθύνθηκαν αλλού για τη θεραπεία και τη βρήκαν, αλλά εκατοντάδες συνέχισαν να συμμετέχουν στο πρόγραμμα Tuskegee.
Υπολογίζεται ότι, καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος, 128 άνδρες πέθαναν από σύφιλη, 40 καταγράφηκαν να έχουν μολύνει και τις συζύγους τους, ενώ τα παιδιά 19 αντρών γεννήθηκαν με συγγενή σύφιλη, η οποία μεταδίδεται από τη μητέρα κατά τον τοκετό.
Το 1966, ο ερευνητής Πίτερ Μπούξτουν απευθύνθηκε στον Τομέα των Αφροδίσιων Νοσημάτων, ζητώντας να τερματιστεί το πρόγραμμα, αλλά αγνόησαν το αίτημά του. Το 1972, αποφάσισε να λάβει πιο δραστικά μέτρα και η ιστορία του δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Washington Star. Έγινε πρωτοσέλιδο των New York Times, προκάλεσε σάλο και το πρόγραμμα τερματίστηκε αμέσως.
Δόθηκαν 9 εκατομμύρια δολάρια ως αποζημίωση στους ασθενείς που είχαν λάβει μέρος και στις οικογένειές τους. Το πρόγραμμα Tuskegee έγινε αφορμή για μια σειρά μεταρρυθμιστικών ρυθμίσεων σχετικά με την προστασία ατόμων που παίρνουν μέρος σε έρευνες και επιστημονικά πειράματα.
Μέχρι σήμερα, θεωρείται ένα από τα γνωστά και πιο απάνθρωπα πειράματα που έγιναν ποτέ.
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.