Η μεγαλύτερη επιστημονική κόντρα στην ιστορία: Η άνιση μάχη για τις μαύρες τρύπες

Ο 19ΧΡΟΝΟΣ ΙΝΔΟΣ ΠΟΥ ΚΑΤΕΡΡΙΨΕ ΤΟΝ TOP ΑΣΤΡΟΦΥΣΙΚΟ

Ο χώρος της επιστήμης, διαχρονικά, δεν χαρακτηριζόταν από την... ευγενή του άμιλλα. Στην ιστορία έχουν υπάρξει επικές κόντρες επιστημόνων, βασισμένες σε άκρως εγωιστικά κίνητρα.

Κατά την διάρκεια της Αναγέννησης, ο ανταγωνισμός που επικρατούσε ανάμεσα στα ανώτερα μέλη της επιστημονικής κοινότητας ήταν παραπάνω από εμφανής. Ο θεσμός των «μονομαχιών», ανάμεσα στους μαθηματικούς, είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Οι μαθηματικές «μονομαχίες» της Αναγέννησης - Πως ήταν τότε, πως είναι σήμερα

Πριν από πέντε ή έξι αιώνες δεν υπήρχε η λογική του «publish or perish». Οι μαθηματικοί δεν δημοσίευαν τα επιτεύγματα τους, παρά μόνο τα δίδασκαν στους μαθητές τους. Αυτό διότι ανά πάσα στιγμή ένας άλλος επιστήμονας, μπορούσε να τους προκαλέσει στην λεγόμενη μαθηματική μονομαχία. Τότε, οι δύο «αντίπαλοι» δημιουργούσαν μια λίστα με προβλήματα, με αυτόν που θα έλυνε τα περισσότερα να ανακηρυσσόταν δημόσια ως νικητής. Πολλές ακαδημαϊκές θέσεις έχουν «παιχτεί» σε τέτοιου είδους μονομαχίες. Πολλοί μαθηματικοί εγκατέλειψαν τις καρέκλες τους, περνώντας στην αφάνεια, επειδή κάποιος άλλος τους... έβαλε δύσκολα. Για αυτό και οι αποδείξεις κάθε μαθηματικού, αποτελούσαν τα μαθηματικά του μυστικά όπλα.

Σήμερα, τα πράγματα έχουν περάσει στο αντίθετο άκρο. Ενας επιστήμονας αποκτά αναγνώριση μόνο μέσα από τις δημοσιεύσεις του. Αυτό, θα μπορούσε να πει κανείς, πως είναι το μοναδικό, αν και επισφαλές, κριτήριο σύγκρισης ανάμεσα στους επιστημονικούς κύκλους. Με δεδομένο όμως πως ο ανταγωνισμός όχι απλώς παραμένει, αλλά έχει αυξηθεί κιόλας, οι επιστήμονες συνεχίζουν την παλαιά παράδοση των μονομαχιών, με έναν πιο... σύγχρονο, αλλά αρκετές φορές και πιο ύπουλο τρόπο.

Πλέον, δύο επιστήμονες μάχονται για τα πνευματικά δικαιώματα μιας απόδειξης ή μιας ανακάλυψης. Για το ποιος από τους δύο δικαιούται τα εύσημα, την αναγνώριση, αλλά και τα βραβεία.

Η μάχη της μαύρης τρύπας: Η μεγαλύτερη επιστημονική κόντρα στην Ιστορία

Μια από τις γνωστότερες σύγχρονες μονομαχίες, ήταν αυτή μεταξύ των Arthur Stanley Eddington και Subrahmanyan Chandrasekhar. Γνωστή, πιο λογοτεχνικά, ως η... μάχη για τις μαύρες τρύπες. Μια διαμάχη που έχει σταθεί αφορμή για την συγγραφή ιστορικών αναλύσεων, αλλά και λογοτεχνικών βιβλίων.

Το 1930, ένας 19χρονος Ινδός ξεκινάει το ταξίδι του για την Αγγλία και το περίφημο πανεπιστήμιο του Cambridge. Εχοντας ήδη κάνει τις πρώτες του δημοσιεύσεις στην Ινδία, ο Chandrasekhar (γνωστός ως Chandra) είχε αποκτήσει την φήμη του «παιδιού-θαύματος» στην χώρα του. Ο ανιψιός του CV Raman, του πρώτου Ινδού που είχε βραβευτεί με Νόμπελ Φυσικής, είχε όλα τα φώτα ώστε να ακολουθήσει την... οικογενειακή παράδοση, αλλά και να αποδείξει στους αποικιοκράτες Βρετανούς πως, όσο αφορά την επιστήμη, δεν είναι διόλου υποτελής τους.
(Ο Ινδός φυσικός)

Στο πολυήμερο ταξίδι του για την Αγγλία, όσο βρισκόταν στο κατάστρωμα του πλοίου, ο Chandra σκέφτηκε κάτι που, εν τέλει, θα άλλαζε την ιστορία της φυσικής. Η Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν τότε ήταν το λίκνο της επιστήμης. Ολοι οι φυσικοί και ειδικά οι νεώτεροι, είχαν στρέψει τα βλέμματα τους εκεί. Ετσι και ο 19χρονος Ινδός, αναρωτήθηκε τι θα προέκυπτε αν εφάρμοζε αυτά που εισήγαγε ο Αϊνστάιν, στις διαδικασίες που πραγματοποιούνταν στο εσωτερικό των άστρων. Τα σωματίδια μέσα σε ένα αστέρι, αναπτύσσουν ταχύτητες που προσεγγίζουν αυτήν του φωτός. Σε αυτές τις καταστάσεις, η θεωρία της σχετικότητας δίνει την λύση, αλλά ως τότε κανείς δεν είχε σκεφτεί κάτι αντίστοιχο.

Καθώς το πλοίο ταξίδευε, ο Chandra ενθουσιασμένος από την ιδέα του, ξεκίνησε πειραματίζεται. Κάνοντας κάποιους υπολογισμούς, κατέληξε σε κάτι που (όπως πίστευε) σίγουρα θα του εξασφάλιζε την αναγνώριση στο αγγλικό πανεπιστήμιο. Εκείνη την εποχή, οι επιστήμονες πίστευαν ότι όταν ένα αστέρι ξεμένει από «καύσιμα», τότε παγώνει και μετατρέπεται σε κάτι σαν μπάλα από στάχτη. Ενας «λευκός νάνος», σύμφωνα με την επιστημονική ορολογία.

Οι πράξεις του Chandra έδειξαν πως ένας λευκός νάνος δεν μπορεί να είναι πολύ βαρύτερος από τον Ηλιο. Αντ αυτού, ο θάνατος ενός μεγάλου άστρου θα δημιουργούσε μια τεράστια σύμπτυξη, σε ένα ελάχιστο σημείο τεράστιας πυκνότητας, το οποίο θα δημιουργούσε μια ρωγμή μεταξύ χώρου και χρόνου. Ενα σημείο, από όπου τίποτα δεν θα μπορεί να ξεφύγει· ούτε καν το φως. Αυτή ήταν η πρώτη μαθηματική απόδειξη ύπαρξης των μαύρων τρυπών!

Δαυίδ VS Γολιάθ: Ο πασίγνωστος αστροφυσικός που «έθαψε» τον Ινδό

Οταν ο 19χρονος αποβιβάστηκε στο έδαφος της Αγγλίας, ήταν παραπάνω από σίγουρος για την επιτυχία του. Ηταν βέβαιος πως θα πάει στο Cambridge, θα δουλέψει πάνω στην ριζοσπαστική του ιδέα και θα γραφτεί στην ιστορία της επιστήμης. Ωστόσο, οι άνθρωποι του αγγλικού πανεπιστημίου και πιο συγκεκριμένα, ο τότε νούμερο ένα αστροφυσικός του Cambridge, Arthur Eddington, είχαν άλλη άποψη.
(Φωτογραφία του σπουδαίου αστροφυσικού Eddington)

Ο Chandra έδειξε το έργο του στους καθηγητές του πανεπιστημίου, οι οποίοι τον αγνόησαν παντελώς. Το κλίμα για τον νεαρό Ινδό ήταν σχεδόν εχθρικό, φέρνοντας τον στα όρια της κατάθλιψης. Την εποχή εκείνη, κορυφαίος καθηγητής Eddington βρισκόταν στο απόγειο της καριέρας του. Ηταν μια από τις πιο γνωστές πρωσοπικότητες στον χώρο της επιστήμης. Διακεκριμένος αστροφυσικός, που έκανε γνωστή την Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας στο αγγλόφωνο κοινό, αλλά παράλληλα την επιβεβαίωσε με τα πειράματα του στην αποστολή Principia στην Αφρική, όπου μέτρησε την εκτροπής του αστρικού φωτός από τον ήλιο.

Με τον τίτλο «Sir» να προηγείται του ονόματος του, ο Eddington είχε τον απόλυτο έλεγχο του τομέα της αστροφυσικής. Οταν ο Chandra του παρουσίασε το φιλόδοξο έργο του, ο Αγγλος επιστήμονας δούλευε πάνω στο δικό του έργο, το οποίο προσπαθούσε να συνδυάσει την κβαντομηχανική με την σχετικότητα. Μια θεωρία που θα τα εξηγούσε όλα. Το έργο της ζωής του.

Η ιδέα του Chandra όμως στεκόταν αντίθετη στις προβλέψεις του Eddington. Σύμφωνα με ιστορικούς της επιστήμης, ο σπουδαίος τότε φυσικός ήταν σε θέση να εκτιμήσει το έργο του Ινδού, όμως ποτέ δεν το έκανε. Αντιθέτως, αποφάσισε να τον πολεμήσει με κάθε μέσο, προσπαθώντας να σώσει το έργο του.

Το 1933 Chandra κατάφερε να πάρει το διδακτορικό του και στράφηκε εκ νέου στην μελέτη του γύρω από τους «λευκούς νάνους». Επειτα από δύο χρόνια ο Edddington επισκέφτηκε το γραφείο του, παροτρύνοντας τον να παρουσιάσει τις ιδέες του στο συνέδριο της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας στο Λονδίνο.

Στις 11 Ιανουαρίου του 1935, όλοι οι διακεκριμένοι αστροφυσικοί παρευρέθηκαν στην εκδήλωση, για να ακούσουν με ενθουσιασμό τα λόγια του νεαρού Ινδού. Οταν ο τελευταίος κατέβηκε από το βήμα, πίστεψε πως ο Eddington, που θα μιλούσε ακριβώς μετά, θα επαινούσε την προσπάθεια του. Συνέβη όμως ακριβώς το αντίθετο. Χρησιμοποιώντας περισσότερο ρητορείες και λιγότερο επιστημονικά επιχειρήματα, ο κορυφαίος αστροφυσικός κατέρριψε δημόσια όσα είπε ο Chandra, μηδενίζοντας το έργο του. Το ακροατήριο, όπως ήταν λογικό, τον... πίστεψε. Ποιος θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί στον νούμερο ένα αστροφυσικό της εποχής;

Η νίκη του Δαυίδ: Δικαίωση 30 χρόνια μετά, Νόμπελ μισό αιώνα μετά

Στον Ινδό δεν δόθηκε η ευκαιρία να απαντήσει. Η κόντρα μεταξύ των δύο ανδρών είχε λάβει τεράστιες διαστάσεις. Οι προσπάθειες του Chandra έπεσαν στο κενό, ο Ινδός μετά από μικρό χρονικό διάστημα εγκατέλειψε την προσπάθεια του, άλλαξε πεδίο, αλλά και πανεπιστήμιο αφού μεταφέρθηκε στο Σικάγο, όπου και έμεινε για το υπόλοιπο της ζωής του. Το 1944 ο Eddington πέθανε, σε ηλικία 62 ετών. Η θεωρία του Chandra όμως... παρέμεινε ζωντανή.

Σχεδόν 30 χρόνια μετά το συνέδριο που έβαλε τέλος στα όνειρα του Ινδού, οι επιστήμονες ξεκίνησαν τις προσπάθειες τους για να φτιάξουν για πρώτη φορά μια βόμβα υδρογόνου. Προς μεγάλη τους έκπληξη, παρατήρησαν πως η έκρηξη της πανίσχυρης βόμβας ουσιαστικά ήταν ο επίγειος κατοπτρισμός της έκρηξης ενός άστρου. Το 1966 οι επιστήμονες του Livermore National Laboratory στην Καλιφόρνια ήταν πλέον βέβαιοι. Ενα άστρο πράγματι μπορούσε να εκραγεί και να συμπτυχθεί σε μια μαύρη τρύπα.

Η δικαίωση για το άλλοτε παιδί-θαύμα της Ινδίας ήρθε, έστω και καθυστερημένα. Παρά την απογοήτευση του, παρά την κατάθλιψη που του... χάρισε η δουλειά του για πολλά χρόνια, εν τέλει ο Chandra αναγνωρίστηκε. Το 1966 ο Ινδός έλαβε το Διεθνές Βραβείο Φυσικής, το 1974 το Heineman Prize και το 1983 ήρθε η απόλυτη αναγνώριση.

Ο Subrahmanyan Chandrasekhar βραβεύτηκε με το Νόμπελ Φυσικής, για την πρώτη μαθηματική απόδειξη ύπαρξης μαύρων τρυπών, αποδεικνύοντας, μετά κόπων και βασάνων, πως στην επιστήμη (συνήθως) νικάει ο ορθότερος και όχι ο ισχυρότερος.

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.