Το ενδεχόμενο αποτυχίας στις Πανελλήνιες βιώνεται από τους μαθητές ως προσωπική ήττα και συνδέεται με υψηλό επίπεδο άγχους. Εξαιρετικά φορτισμένη φαντάζει η παρούσα περίοδος στον ψυχισμό χιλιάδων εφήβων, που δοκιμάζουν τις γνώσεις και τις αντοχές τους προκειμένου να κερδίσουν μία θέση στα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Άγχος, φόβος, τρόμος, αγωνία για το αύριο είναι μερικά συναισθήματα που ταλανίζουν τον ψυχισμό τους. Κεντρικός είναι ο φόβος μιας πιθανής αποτυχίας, που συνδέεται τόσο με τον φόβο της κριτικής ή της απόρριψης από τους γονείς, τους φίλους και τον ευρύτερο περίγυρο, όσο και με τον φόβο μιας αποτυχίας του εαυτού τους!
«Αν αποτύχω, τότε δεν αξίζω ως άνθρωπος», «Η επιτυχία σημαίνει δύναμη», «Θα είμαι αποδεκτός μόνο αν περάσω στις πανελλήνιες», «Επιτυχία σημαίνει ευτυχία, αποτυχία σημαίνει δυστυχία». Είναι μερικά «πιστεύω» που κυριαρχούν στη σκέψη πολλών υποψηφίων και συνάδουν τόσο με την προσωπικότητά τους (π.χ. χαμηλή αυτοεκτίμηση, τελειομανία, ακαμψία κανόνων συμπεριφοράς) όσο και με τις συχνά παράλογες και υψηλές προσδοκίες των γονιών τους, αλλά και με μια ολόκληρη κοινωνία η οποία άρρητα ζυγίζει την προσωπική αξία του καθενός με τον αριθμό των επιτυχιών του στη ζωή. Το ενδεχόμενο λοιπόν μιας αποτυχίας στις Πανελλήνιες βιώνεται από τους μαθητές ως προσωπική ήττα και συνδέεται με υψηλά επίπεδα άγχους, που εκδηλώνεται με τα παρακάτω συμπτώματα:
Οι αγχώδεις νοητικές διεργασίες
* Δυσκολία στη συγκέντρωση
* Εύκολη διάσπαση της προσοχής
* Παροδική απώλεια μνήμης
* Σύγχυση στη ροή της σκέψης
* Αναποφασιστικότητα
* Αρνητικές σκέψεις, π.χ.: «Δεν θα τα καταφέρω»
* Εύκολη διάσπαση της προσοχής
* Παροδική απώλεια μνήμης
* Σύγχυση στη ροή της σκέψης
* Αναποφασιστικότητα
* Αρνητικές σκέψεις, π.χ.: «Δεν θα τα καταφέρω»
Τα αρνητικά συναισθήματα
* Άγχος
* Πανικός
* Φόβος
* Στενοχώρια
* Απόγνωση
* Οργή
* Εκνευρισμός
* Πανικός
* Φόβος
* Στενοχώρια
* Απόγνωση
* Οργή
* Εκνευρισμός
Οι ψυχοσωματικές εκφάνσεις του άγχους
* Μυοσκελετικοί πόνοι
* Πόνος στην κοιλιά ή το στομάχι
* Τρέμουλο
* Πονοκέφαλος
* Ταχυκαρδία
* Πόνος στην κοιλιά ή το στομάχι
* Τρέμουλο
* Πονοκέφαλος
* Ταχυκαρδία
Οι αγχώδεις συμπεριφορές
* Κλάμα
* Επιθετικότητα
* Αποφυγή διαβάσματος
* Αποφυγή της εξέτασης
* Κοινωνική απομόνωση
* Επιθετικότητα
* Αποφυγή διαβάσματος
* Αποφυγή της εξέτασης
* Κοινωνική απομόνωση
Δυσκολία στην οργάνωση του χρόνου
Σε γενικές γραμμές, το άγχος «μετρίου βαθμού» αυξάνει την απόδοση του μαθητή στις εξετάσεις, ενεργοποιώντας αποτελεσματικά την ταχύτητα των νοητικών λειτουργιών του, δηλαδή την επεξεργασία, την αποθήκευση και την ανάκληση των γνώσεων. Το έντονο άγχος, όμως, θα μειώσει την απόδοση του μαθητή και θα του προκαλέσει έντονη πίεση, με αποτέλεσμα οι παραπάνω νοητικές διεργασίες να υπολειτουργούν. Ο εντοπισμός και η αλλαγή των αρνητικών σκέψεων με θετικές που βασίζονται στη λογική, θα συμβάλει στη μείωση του άγχους και θα τροφοδοτήσει την εντονότερη και αποτελεσματικότερη μελέτη με νέα κίνητρα.
Τι να κάνουν οι γονείς
Τέλος, οι γονείς είναι καλό να εκφράζουν στο παιδί τους πάνω απ΄ όλα τη σημασία και την αξία της προσπάθειας που κάνει, ανεξάρτητα από το αν εκείνη θα οδηγήσει στην επιτυχία. Συχνά εκείνοι προβάλλουν πάνω του τα δικά τους ανεκπλήρωτα όνειρα, απειλούμενοι από τον φόβο ότι το παιδί τους μπορεί να αποτύχει στη ζωή του. Πρώτα λοιπόν οι ίδιοι οι γονείς θα πρέπει να επεξεργαστούν τα δικά τους συναισθήματα δίχως να τα μεταφέρουν με ανεπεξέργαστο τρόπο στα παιδί τους, το οποίο διανύει μια τόσο δύσκολη περίοδο. Θα βοηθήσουν το παιδί τους να νιώσει ασφαλές με το να είναι συνεπείς και παρόντες στην κάλυψη των συναισθηματικών και πρακτικών αναγκών του, σεβόμενοι τα υγιή όρια με εκείνο και αποφεύγοντας τον αυταρχισμό.
Της Μυρσίνης Κωστοπούλου
Περισσότερα θέματα για τις εξετάσεις εδώ.