Στο Βυζάντιο από τους 88 αυτοκράτορες που βασίλευσαν από το 330 ως το 1453 μόνο οι μισοί πέθαναν από φυσικά αίτια.
Σε αυτούς μάλιστα, δεν συμπεριλαμβάνονται όσοι δεν άσκησαν ποτέ την εξουσία ή ήταν συμβασιλείς.
Οι υπόλοιποι δολοφονήθηκαν ή σκοτώθηκαν ύστερα από εξέγερση ή εκθρονίστηκαν και ακρωτηριάστηκαν ή βασανίστηκαν με άλλον τρόπο.
Για παράδειγμα, πέντε πέθαναν έπειτα από το μαρτύριο της τύφλωσης.
Πολλοί υποχρεώθηκαν να κλειστούν σε μοναστήρι και μόνο πέντε έπεσαν στο πεδίο της μάχης.
Στους αυτοκράτορες που «ατύχησαν» δεν περιλαμβάνονται οι βασιλόπαιδες που ευνουχίστηκαν για να μη διεκδικήσουν τον θρόνο.
Ωστόσο, ποσοστιαία, στην εξόντωση αυτοκρατόρων προηγούνται οι Ρωμαίοι, αφού από τον Αύγουστο ως τον Διοκλητιανό (27 π.Χ. – 305 μ.Χ.), δολοφονήθηκαν περισσότεροι από τους μισούς.
Περί συμβόλων…
Τα βασιλικά σύμβολα ήταν κυρίως η χλαμύδα και το στέμμα, ενώ από τον 10ο αιώνα ιδιαίτερη σημασία απέκτησαν τα κόκκινα πέδιλά, τα οποία μόνο οι αυτοκράτορες μπορούσαν να φορούν.
Στις επίσημες απεικονίσεις τους οι βυζαντινοί βασιλείες εμφανίζονται να κρατούν στο δεξί χέρι τους σκήπτρο, που συχνά καταλήγει σε σταυρό ή λάβαρο.
Στο αριστερό κρατούν την «ακακία», ένα μεταξωτό σακουλάκι γεμάτο χώμα, που παραπέμπει στη ματαιότητα των εγκοσμίων.
Άλλοτε, στο αριστερό χέρι εμφανίζονται να κρατούν μια σφαίρα πάνω στην οποία υπάρχει ένας σταυρός.
Το κόκκινο είναι το χρώμα του αυτοκράτορα, άλλοτε ζωηρό και άλλοτε βαρύ, που πλησιάζει το μενεξεδί.
Με κόκκινο μελάνι βάζει την υπογραφή του, τα ρούχα που φοράει είναι πορφυρά, πορφυρή επίσης είναι η διακόσμηση μέσα στο παλάτι, πορφυρό είναι και το χρώμα της βασιλικής κρεβατοκάμαρας.
Και ένας, και δύο, και τρεις…
Ένα από τα δικαιώματα του αυτοκράτορα στο Βυζάντιο ήταν η δυνατότητα να στέφει άλλους ως (συν)αυτοκράτορες.
Με τον τρόπο αυτό εξασφαλιζόταν η επιθυμητή διαδοχή στον θρόνο.
Αν δεν υπήρχε συναυτοκράτορας, τον θρόνο μπορούσε να πάρει η αυτοκράτειρα.
Κανένας περιορισμός δεν υπήρχε στον αριθμό των συναυτοκρατόρων που μπορούσαν να συνυπάρχουν, χωρίς βέβαια να αμφισβητείται η εξουσία του νόμιμου αυτοκράτορα.
Επί Ρωμανού Α’ ήταν πέντε, ενώ επί Κωνσταντίνου Δ’, ο στρατός ζητούσε να είναι τρεις, γιατί με αξιοθαύμαστη ευλάβεια, πίστευε ότι έπρεπε να εφαρμόζεται και στην περίπτωση αυτή το πρότυπο της Αγίας Τριάδας.
Υπολογίζεται λοιπόν ότι πάνω από 1/3 των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου πλήρωσε βαρύτατο τίμημα για τον θρόνο.
Στο Βυζάντιο, μολονότι ο αυτοκράτορας νομοθετούσε, ποτέ δεν ήταν υπεράνω του νόμου.
Η νομοθεσία ήταν η μόνη δύναμη στην οποία και ο ίδιος ο αυτοκράτορας ήταν υποχρεωμένος να υποχωρεί.
Κάποτε ένας συγκλητικός είχε προσκληθεί σε δείπνο από τον αυτοκράτορα Ιουστίνο Β’.
Οι αντιζηλίες ήταν πιο έντονες όταν οι άλλοι γιου του αυτοκράτορα ήταν ετεροθαλείς, αφού πολλοί αυτοκράτορες είχαν παιδιά από προηγούμενους γάμους
Ο συγκλητικός θεώρησε καλό να μην απουσιάσει από το αυτοκρατορικό δείπνο, πιστεύοντας ότι δεν κινδύνευε να τιμωρηθεί για την απουσία του στο δικαστήριο.
Όμως, το δικαστήριο τον καταδίκασε σε μαστίγωση και ο αυτοκράτορας δεν επιχείρησε να κάνει καμία παρέμβαση για να ακυρωθεί η δίκαιη αυτή απόφαση.
Το δωμάτιο των πορφυρογέννητων
Πορφύρα ονομαζόταν ένα από τα δωμάτια στα οποία έμενε η αυτοκρατορική οικογένεια.
Οι τοίχοι του από πάνω ως κάτω σχημάτιζαν ένα τέλειο τετράγωνο και οροφή του είχε το σχήμα της πυραμίδας.
Είχε θέα προς το λιμάνι, σε μια περιοχή όπου υπήρχαν γλυπτά τα οποία παρίσταναν ταύρους και λιοντάρια.
Πάτωμα και τοίχοι είχαν μαρμάρινη επένδυση, με μάρμαρα που οι αυτοκράτορες προμηθεύονταν από τη Ρώμη.
Το χρώμα τω μαρμάρων ήταν πορφυρό, με λευκά στίγματα σπαρμένα όπως η άμμος, εδώ κι εκεί.
Από το χρώμα αυτών των μαρμάρων φαίνεται ότι το δωμάτιο είχε πάρει την ονομασία «Πορφύρα».
Οι παγίδες της διαδοχής
Με το πέρασμα του χρόνου καθιερώθηκε η συνήθεια να ανακηρύσσεται διάδοχος του θρόνου εκείνος ο γιος του αυτοκράτορα που είχε γεννηθεί πρώτος στην Πορφύρα, οι τοίχοι της οποίας ήταν ντυμένοι με μεταξωτό ύφασμα βαμμένο στο κόκκινο χρώμα της πορφύρας.
Πολλές φορές ξεσπούσαν αντιζηλίες ανάμεσα στον πορφυρογέννητο διάδοχο και στα άλλα αδέλφια του, τα οποία ήταν συχνά μεγαλύτερα, γεννημένα πριν ο πατέρας τους ανακηρυχθεί αυτοκράτορας.
Οι αντιζηλίες ήταν πιο έντονες όταν οι άλλοι γιοι του αυτοκράτορα ήταν ετεροθαλείς, αφού πολλοί αυτοκράτορες είχαν παιδιά από προηγούμενους γάμους.
Πολλές φορές, ο υποψήφιος για το ανώτατο αξίωμα τέλειωνε τη ζωή του στη φυλακή, στην απομόνωση, αφού προηγουμένως είχε υποβληθεί σε βασανιστήρια, τα οποία περιλάμβαναν συχνά την τύφλωση, το κόψιμο της γλώσσας ή της μύτης ή και άλλα χειρότερα.
Ένας αδελφός εκθρονισμένος που του επέτρεπαν να απομονωθεί για πάντα σε κάποιο μακρινό μοναστήρι για να περάσει την υπόλοιπη ζωή του σαν καλόγερος, με προσευχές και νηστείες, έπρεπε να θεωρείται τυχερός.
«Η άγνωστη πλευρά του Βυζαντίου. Ιστορικά παράδοξα», Ιωάννης Γρυντάκης, Γεώργιος Δάλκος, Άγγελος Χόρτης, Έκτορας Χόρτης. Εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, mixanitouxronou.gr
Περισσότερα θέματα για το Βυζάντιο εδώ.