Κολέγιο Αθηνών: Το σχολείο που ιδρύθηκε με τη στήριξη του Βενιζέλου για να «έχει την ελευθερία για καινοτομίες που στερείται το δημόσιο σχολείο». Πρώτος πρόεδρος ο Χαριλάου, που έδωσε το όνομά του σε συνοικία της Θεσσαλονίκης

«Η εθνική ανάγκη» των απόφοιτων της Ροβερτείου Σχολής Κωνσταντινουπόλεως το 1918 για τη δημιουργία ενός σχολείου στην Αθήνα που θα συνδύαζε την ελληνική παράδοση με το αμερικανικό προοδευτικό πνεύμα, υπήρξε η αρχή για την ίδρυση του Κολλεγίου Αθηνών.
Μια ιδέα που υποστήριξε και προώθησε ο τότε πρωθυπουργός της χώρας, Ελευθέριος Βενιζέλος και ενίσχυσε ο φιλέλληνας Έντουαρτ Κάπς, επικεφαλής του αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού στην Ελλάδα.
Η πρώτη δωρεά, ύψους 100 χιλιάδων δολαρίων ήρθε από τον Πρόεδρο των Ελλήνων Ροβερτειανών το 1919 με την προσδοκία όπως ανέφερε: «Διά την ίδρυσιν υπό την σκιάν της Ακροπόλεως ενός Κολλεγίου ως το Ροβέρτειον».
Η πρώτη προσπάθεια έπεσε στο κενό. Τρία χρόνια αργότερα με επικεφαλής τον Πέτρο Καλλιγά και συνοδοιπόρους τον Βασιλιά Γεώργιο Β’, τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο, τον Πρωθυπουργό Στυλιανό Γονατά και τον Δήμαρχο Αθηναίων Σπύρο Πάτση δημιουργήθηκε μια επιτροπή που έβαλε σε τελική ευθεία τις προεργασίες για την ίδρυση του κολλεγίου. Ύστερα από συζητήσεις σε Ελλάδα και ΗΠΑ και με τη δημιουργία Ιδρυτικής Επιτροπής της οποίας πρόεδρος υπήρξε ο Επαμεινώνδας Χαρίλαος δόθηκε η οριστική έγκριση.

«Αθήνα -Έναρξη εργασιών: Εργασίες εκσκαφής με δυναμίτη για την ανέγερση του Κολλεγίου Αθηνών στο Ψυχικό.» – «Φωτογράφος: Πέτρος Πουλίδης [γεν. 1886 – † 1967]-από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ

Η ίδρυση
Το ιδρυτικό συμβούλιο του κολλεγίου απαρτιζόταν από εξέχουσες προσωπικότητες της αθηναϊκής κοινωνίας και όχι μόνο. Με πρόεδρο τον Επαμεινώνδα Χαρίλαο. Ήταν ο άνθρωπος που ίδρυσε προσφυγικούς συνοικισμούς σε Αθήνα και Θεσσαλινίκη, όπου μια περιοχή πήρε το όνομά του. Είναι η περιοχή Χαριλάου, όπου έχει την έδρα του ο Άρης Θεσσαλονίκης.
Αντιπρόεδρος ορίστηκε ο Bert Hodge Hill, ταμίας ο Στέφανος Δέλτα και μέλη οι Εμμανουήλ Μπενάκης, Πέτρος Καλλιγάς, Harold Jaquith και Νικόλαος Κυριακίδης. Στις 13 Αυγούστου 1926 εγκρίθηκε στο ξενοδοχείο «Μεγάλη Βρετανία» το καταστατικό στο οποίο ορίστηκαν τα εξής:
– Η αρμονική ανάπτυξις των πνευματικών, ηθικών και σωματικών δυνάμεων ως και του χαρακτήρος των Ελληνοπαίδων συμφώνως προς τους Νόμους του Ελληνικού κράτους και την αντίληψιν της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας.
– Η εντός των ανωτέρω πλαισίων προαγωγή πάσης φύσεως πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανόμενης και της επιμόρφωσης και εκπαίδευσης ενηλίκων.

Αθήνα. Παλαιό Ψυχικό 1929 – Μπενάκειο Διδακτήριο Κολλεγίου Αθηνών.
Οδος Στέφανου Δέλτα 15, Παλαιό Ψυχικό.
Ανέγερση: 1927-1929

Το νοικιασμένο σπίτι της οδού Άνδρου 18
Το πρώτο διδακτήριο λειτούργησε τα τρία πρώτα χρόνια σε ένα μισθωμένο σπίτι της οδού Άνδρου 18.
Εγκαινιάστηκε στις 18 Οκτωβρίου 1925.
Επειδή το σπίτι ήταν εντελώς άδειο, την τελευταία στιγμή αγοράστηκαν μερικά έπιπλα και δανείστηκαν όσα μπορούσαν. Τα μαθήματα άρχισαν τη Δευτέρα και την Τρίτη προσελήφθη μάγειρας.

Tο 1927 οι δυο ευεργέτες του ιδρύματος, Εμμανουήλ Μπενάκης και Στέφανος Δέλτα-σύζυγος της Πηνελόπης Δέλτα- αγοράζουν μια έκταση 150 στρεμμάτων για λογαριασμό του Έλληνο – αμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος.
Το φθινόπωρο της επόμενης χρονιάς η ανατολική πλευρά ήταν έτοιμη παίρνοντας την ονομασία «Μπενάκειο». Το Κολλέγιο μετακομίζει από την οδό Άνδρου στο Ψυχικό όπου δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, θέρμανση και κεραμοσκεπή. Το 1929, με πρωθυπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο και Υπουργό Παιδείας τον Κ. Γόντικα, ψηφίζεται ο νόμος 3776/29 που καθορίζει τη λειτουργία του Κολλεγίου Αθηνών και αναγνωρίζει την ισοτιμία του με τα δημόσια σχολεία.
Στις 25 Μαΐου 1929, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος δίνει μια ομιλία στην τελετή εγκαινίων του Μπενακείου Διδακτηρίου του Κολλεγίου Αθηνών:

Εις τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια γίνεται δυνατόν όπως πραγματοποιώνται αι μεγαλύτεραι και επιτυχέστεραι καινοτομίαι, διότι τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια, τελούντα απλώς υπό την εποπτείαν του Κράτους και συμμορφούμενα μόνον προς τα γενικάς κατευθύνσεις του, έχουν την ελευθερίαν της οποίας στερούναι τα δημόσια και δια τούτο δύνανται να επιτελέσουν μεγαλυτέρας προόδους. Τας προόδους αυτάς περιμένομεν να πραγματοποιήση το Κολλέγιον Αθηνών. Τοιαύτην έχω γνώμην περί της σημασίας του Κολλεγίου.

Το «Κεφάλαιο Προικοδοτήσεως» της Πηνελόπης Δέλτα
Η σχολική χρονιά 1930-31 ξεκινά με 351 μαθητές και 44 εκπαιδευτικούς. Καθήκοντα Διευθυντή ασκεί ο Όμηρος Ντέιβις μετά την αποχώρηση του Henry Dewing.

Το Πρόγραμμα Υποτροφιών συνεχίζεται βασιζόμενο σε ετήσιες δωρεές κυρίως του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα και άλλων φίλων του Κολλεγίου. Κατά το σχολικό έτος 1930-31, χορηγούνται υποτροφίες συνολικού ύψους 380.000 δρχ. περίπου σε 40 μαθητές. Θέλοντας, όμως να διασφαλίσει τη μελλοντική λειτουργία του, η Πηνελόπη Δέλτα ιδρύει «Κεφάλαιο Προικοδοτήσεως των Υποτροφιών του Κολλεγίου Αθηνών», καταθέτοντας ως αρχική εισφορά της ένα εκατομμύριο δραχμές σε μετοχές και άλλους τίτλους.

Εμ. Μπενάκης και Στ. Δέλτας στο Κολλέγιο Αθηνών

Το 1931 ιδρύεται ο Σύλλογος Αποφοίτων Κολλεγίου Αθηνών με πρωτοβουλία του Ομήρου Ντέιβις. Πρώτος Πρόεδρος του ΣΑΚΑ εκλέγεται ο Κώστας Τζοσκούνης, ο οποίος πεθαίνει κατά τη διάρκεια της θητείας του και τον διαδέχεται ο Ηλίας Ηλιάσκος.

1940: Το Μπενάκειο επιτάσσεται από την κυβέρνηση και γίνεται στρατιωτικό νοσοκομείο

Mε την κήρυξη του Ελληνο-ιταλικού πολέμου το Κολλέγιο κλείνει –όπως όλα τα σχολεία. Το Μπενάκειο επιτάσσεται από την Κυβέρνηση για να χρησιμοποιηθεί ως στρατιωτικό νοσοκομείο. Η Πηνελόπη Δέλτα δίνει τέλος στη ζωή της την ημέρα που τα γερμανικά στρατεύματα καταλαμβάνουν την Αθήνα.

Το Μπενάκειο διδακτήριο κατά την περίοδο του πολέμου

Περνά στα χέρια των δυνάμεων Κατοχής, ως στρατιωτικό νοσοκομείο. Οι Γερμανοί καταστρέφουν τα φυλαγμένα σε ειδική αίθουσα αρχεία του Κολλεγίου και άλλα σχολικά αντικείμενα.

Άμεσα βρίσκει στέγη σε ένα παμπάλαιο κτίριο, πρώην δημόσιο μαιευτήριο, επί της οδού Ακαδημίας το οποίο διέθεσε ο ιδιοκτήτης Λάμπρος Ευταξίας και σε ένα νοικιασμένο σπίτι στο Ψυχικό επί της οδού Πάρνηθος.
Ο Όμηρος και η Μάρτζορυ Ντέιβις αναχωρούν από την Ελλάδα και την προσωρινή διεύθυνση του Κολλεγίου αναλαμβάνει τριμελής επιτροπή, την οποία αποτελούν ο Συνδιευθυντής Εμμανουήλ Τρουλλινός, ο Διευθυντής του Οικοτροφείου, Γεώργιος Φυλακτόπουλος και ο καθηγητής Μαθηματικών (μετέπειτα Υποδιευθυντής του Κολλεγίου) και ο Στέφανος Δημητρακόπουλος.

Το πρόγραμμα S.O.S, ο Λάτσης, η 17 Νοέμβρη και το Κολλέγιο Ψυχικού
Μετά την δεκαετία του 50 το Κολλέγιο Αθηνών εφαρμόζει ένα νέο πρόγραμμα με το οποίο εισάγει μεταξύ άλλων και ένα πρωτοποριακό θεσμό: τα κατ’ επιλογήν μαθήματα («Επιλογές»), που καλύπτουν ένα ευρύτατο φάσμα γνωστικών αντικειμένων και ενδιαφερόντων από Χριστιανικό Πολιτισμό, Νεοέλληνες Συγγραφείς και Ιστορία της Τέχνης μέχρι Γαλλικά, Γερμανικά, Γραφομηχανή και Στενογραφία.

Τα επόμενα χρόνια, το Κολλέγιο εξασφαλίζει χορηγία 300.000 δολαρίων από πιστώσεις του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ στο πλαίσιο Προγράμματος Τεχνικής Συνεργασίας.
Από το 1980 και μετά αρχίζει να λειτουργεί μία νέα σχολική μονάδα, το Κολλέγιο Ψυχικού (σε πρώτη φάση μόνο με Δημοτικό). Η ψήφιση του άρθρου 19 του Νόμου 1143/81 θέτει τέρμα σε μια κατάσταση αβεβαιότητας για το Κολλέγιο Αθηνών λόγω συνεχών αμφισβητήσεων των θεσμών του.
Η νομοθετική αυτή ρύθμιση αφορά στις αρμοδιότητες του συν-διευθυντή, στον διορισμό Διευθυντών και αναπληρωτών Διευθυντών.

Το 1983 το Κολλέγιο βρίσκεται αντιμέτωπο με τη σοβαρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία του.
Ξεκινά το πρόγραμμα S.O.S. με συντονιστή τον Βίκτορα Αμπακούμκιν. Το αποτέλεσμα της S.O.S. εξόρμησης είναι 111.000.000 δραχμές· ταυτόχρονα ο Γιάννης Λάτσης αναλαμβάνει να εξοφλήσει το χρέος του Κολλεγίου προς την Εθνική Τράπεζα, ύψους 77.000.000 δραχμών.

Την 1 Μαρτίου του 1988 η τρομοκρατική οργάνωση 17 Νοέμβρη δολοφονεί τον Αλέξανδρο Αθανασιάδη, μέλος του Ελληνο-αμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος και πρώην μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου. Το 1990 η Μαριάννα Λάτση θέτει τον θεμέλιο λίθο του «Λατσείου Διδακτηρίου» του Δημοτικού Σχολείου Κολλεγίου Ψυχικού, δωρεά του Γιάννη Λάτση. Κατά την τελετή θεμελιώσεως η Μ. Λάτση υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης κάθε προσπάθειας, που αποσκοπεί στο καλό της ελληνικής εκπαίδευσης.

Ο θεσμός του επί πλέον «Κολεγιακού έτους» (Δ ́ Λυκείου) –επί δεκαετίες άρρηκτα συνδεδεμένος με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του Κολλεγίου Αθηνών– καταργείται ως συνέπεια του Νόμου 2525/1997 περί Ενιαίου Λυκείου, παρά τις έντονες προσπάθειες που καταβλήθηκαν προς κάθε κατεύθυνση για να μη θιγεί αυτό το στοιχείο της κολεγιακής παράδοσης.

Το Κολλέγιο των Υπουργών, των Πρωθυπουργών και της Αλίκης…βεβαίως βεβαίως!

Μαθητές του υπήρξαν οι γόνοι των μεγαλύτερων πολιτικών οικογενειών της χώρας αλλά και κινηματογραφικά η κόρη του Θεμιστοκλέους Παπασταύρου…Αλίκη Βουγιουκλάκη στην ταινία «Το ξύλο βγήκε απ’τον Παράδεισο».

Με τα διακριτικά του Κολλεγίου Αθηνών «ΚΑ» στην ποδιά της, η Αλίκη Βουγιουκλάκη-ως κόρη Παπασταύρου-ετοιμάζεται να φάει το δεύτερο δυνατό χαστούκι της από τον αυστηρό κύριο Φλωρά

Εκεί φοίτησε ο Αντώνης Σαμαράς, απόγονος των ιδρυτών του Κολλεγίου Εμμανουήλ Μπενάκη και Στέφανου Δέλτα. Μάλιστα στο λεύκωμα του Κολεγίου κατά το έτος αποφοίτησης του το 1970, υπάρχει ένα σκίτσο του νεαρού Σαμαρά να χτυπάει το μπαλάκι του τένις με μανία, ενώ πίσω του μια ορδή κοριτσιών φωνάζει «Αντονι! Αντονι!».

Και καταλήγει:

«Οι επαγγελ­ματικές προοπτικές του Αντώνη στρέφονται προς την ιατρική. Του ευχόμεθα να αναδειχθεί ένας διακεκριμένος γιατρός».

Ο Γιώργος Παπανδρέου

Ο γιος του Ανδρέα Παπανδρέου δεν πρόλαβε να αποφοιτήσει γιατί το 1966, δύο αστυνομικοί τον έπιασαν με έναν κουβά μπογιά έξω από τον τοίχο του Αρσα­κείου.
Το «Η δημοκρατία θα νι…» έμεινε στη μέση και το άλλο πρωί ο Γιώργος γύρισε σπίτι.
Ο αριθμός των υπουργών και βουλευτών που σπούδασαν στο κολέγιο είναι μεγάλος αν και δεν πρέπει να συνδεθεί η απογοητευτική εικόνα της πολιτικής στην Ελλάδα με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα ενός σχολείου.
Το Κολλέγιο όπως και άλλα ιδιωτικά σχολεία, εκείνη την εποχή της ιδρύσεώς τους, εξυπηρέτησαν την τεράστια ανάγκη του φτωχού ελληνικού κράτους για καινοτομία και πρωτοποριακά σχολικά προγράμματα, που σταδιακά έγιναν οδηγός και για τα δημόσια σχολεία.
Ακριβώς όπως το είχε διατυπώσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Το Κολλέγιο εξελίχθηκε σε ένα σχολείο της οικονομικής και πολιτικής ελίτ, που δεν σταμάτησε ποτέ να βγάζει σπουδαίους διανοούμενους, ακαδημαϊκούς και σημαντικούς επιστήμονες, δίνοντας υποτροφίες και σε οικονομικά αδύναμους μαθητές, που έχουν υψηλές επιδόσεις.
Παρακολουθήστε το ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ για την ιστορία του Κολεγίου Αθηνών

Περισσότερα αφιερώματα εδώ.