του Γιώργου Κόκουβα
Ποια είναι τα γεγονότα που σφράγισαν την σύγχρονη εποχή; Στην σκιά ποιων γεγονότων μεγάλωσαν οι σημερινοί τριαντάρηδες, ποιες κοσμοϊστορικές εξελίξεις έζησαν οι σαραντάρηδες και τι συνέβαινε όταν γεννιόντουσαν οι σημερινοί πενηντάρηδες;
Με μια διάθεση… ιστορικής περιέργειας, αποφασίσαμε να καταγράψουμε τα πιο εμβληματικά γεγονότα του β’ μισού του 20ου αιώνα, χωρισμένου σε πενταετίες από το 1965 ως το 1990.
1965-1970
Η συγκεκριμένη πενταετία ξεκινά επεισοδιακά για την Ελλάδα, αφού πραγματοποιείται η αποστασία και ο Γεώργιος Παπανδρέου εξαναγκάζεται σε παραίτηση εν μέσω θέρους με έντονη ανάμιξη του βασιλιά Κωνσταντίνου. Τα Ιουλιανά θέτουν την χώρα σε μια ταραχώδη κατάσταση, που καταλήγει στην Χούντα των Συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967. Με εκατό τεθωρακισμένα, εκείνο το πρωί οι συνταγματάρχες κατευθύνονται στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας, το καταλαμβάνουν και ενεργοποιούν το σχέδιο «Προμηθεύς», εγκαινιάζοντας την επταετία της δικτατορίας. Εν τω μεταξύ, οι κοινωνικές εξελίξεις τρέχουν παγκοσμίως και η επαναστατικότητα γνωρίζει τις πιο έντονες σελίδες της στο Παρίσι, τον Μάη του ’68. Ο Τσε Γκεβάρα έχει ήδη δολοφονηθεί στην Βολιβία – τα τελευταία του λόγια ήταν το λακωνικό «απέτυχα». Ένα χρόνο αργότερα, η περίφημη συναυλία του Woodstock συγκεντρώνει τα μεγαλύτερα ονόματα της ροκ και χιλιάδες κόσμου που δίνουν το σύνθημα της ειρήνης. Λίγους μήνες μετά, την ελληνική πρεμιέρα της ταινίας «Woodstock» που πραγματοποιείται στο Παλάς της Αθήνας προσπαθούν να παρακολουθήσουν 3.000 νέοι, δημιουργώντας πανικό ο οποίος καταλήγει σε επεισόδια και συλλήψεις.
Η δεκαετία του ’60 κλείνει θεαματικά, με τα πρώτα βήματα του ανθρώπου στο φεγγάρι. Στις 20 Ιουλίου του ’69, ολόκληρος ο πλανήτης παρακολουθεί σε ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση την άφιξη του Νιλ Άρμστρογνκ στη Σελήνη, γεγονός που προκάλεσε κύμα ευφορίας στους… γήινους.
1970-1975
Στην αυγή των ‘70s, η Ελλάδα κινείται σε ρυθμούς δικτατορίας. Στις 21 Μαΐου του 1970, η χούντα δίνει μία εβδομάδα διορία στους χίπις που έχουν εγκατασταθεί στα Μάταλα για να αποχωρήσουν, ενώ συνεχίζεται το κυνήγι των μακρυμάλληδων – στις 9 Φεβρουαρίου του ’71, στο αστυνομικό τμήμα Περιστερίου κουρεύονται σαράντα νέοι που είχαν συλληφθεί επειδή είχαν μακριά μαλλιά. Είναι περίπου την ίδια εποχή που πραγματοποιείται η τελευταία εκτέλεση θανατικής ποινής στη χώρα. Πρόκειται για την περίπτωση του Βασίλειου Λυμπέρη, που έκαψε ζωντανούς την εν διαστάσει σύζυγό του, την πεθερά του και τα δύο του παιδιά στο σπίτι τους στο Χαλάνδρι. Η εκτέλεση έγινε στο Ηράκλειο Κρήτης τον Αύγουστο του ’72. Το 1973, η εξέγερση του Πολυτεχνείου επιταχύνει τις εξελίξεις για την πτώση της Χούντας. Οι λανθασμένοι χειρισμοί του καθεστώτος και το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου οδηγούν στην επιχείρηση Αττίλας και την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο για να «επαναφέρει το συνταγματικό σκηνικό στην προ του πραξικοπήματος κατάσταση» στις 20 Ιουλίου του ’74. Την ίδια χρονιά ιδρύεται το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα και διενεργείται το δημοψήφισμα περί πολιτειακού: Οι Έλληνες καλούνται να επιλέξουν μεταξύ Βασιλευομένης και Αβασίλευτης Δημοκρατίας και το αποτέλεσμα (69,2% υπέρ της αβασίλευτης) στέλνει τον Κωνσταντίνο να ετοιμάσει βαλίτσες.
Εν τω μεταξύ, στις ΗΠΑ, η Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία επιβεβαιώνει το 1973 την θεωρία της φυσιολογικής διαφοροποίησης και διαγράφει την ομοφυλοφιλία από τον κατάλογο των ψυχικών διαταραχών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας θα «αμελήσει» να την διαγράψει από τη δική του λίστα νοσημάτων και προβλημάτων υγείας μέχρι το 1993.
Στα πιο ‘light’ γεγονότα της πενταετίας συγκαταλέγονται τα εξής: Πραγματοποιείται η προβολή του πρώτου επεισοδίου του πρώτου σίριαλ της ΥΕΝΕΔ. Ήταν το «Σπίτι με τον φοίνικα» και η προβολή του πραγματοποιήθηκε στις 2 Απριλίου του ’70. Το ’73 οι Pink Floyd κυκλοφορούν το εμβληματικό τους άλμπουμ «Dark Side of the Moon», ενώ έναν χρόνο αργότερα η Ελλάδα πραγματοποιεί την πρώτη της συμμετοχή στον μουσικό διαγωνισμό της Eurovision, με το τραγούδι «Λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ’ αγόρι μου».
1975-1980
Μετά την «αποχουντοποίηση», η Νέα Δημοκρατία του Κωνσταντίνου Καραμανλή θέτει ως προτεραιότητα την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας και την ένταξή της στην Κοινότητα. Εν τω μεταξύ, αλλεπάλληλοι σεισμοί προκαλούν ουσιαστικά την εκκένωση της Θεσσαλονίκης τον Νοέμβριο του ’76, ενώ στην Αθήνα το ’79 ενεργοποιείται για πρώτη φορά ο κυκλοφοριακός δακτύλιος. Στην πιο… ποπ πλευρά της εποχής, ο Lucas δημιουργεί το πρώτο Star Wars με μικρό budget το 1977 και προκαλεί παγκόσμια φρενίτιδα, ενώ η Sony λανσάρει τη νέα της φορητή συσκευή για κασέτες που θα μείνει για περίπου δύο δεκαετίες στα χέρια μας, το Walkman. Η δεκαετία κλείνει επίσης ευχάριστα, με την βράβευση του Οδυσσέα Ελύτη με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η ομιλία του στην τελετή βράβευσης ξεκίνησε με τα λόγια «Ας μου επιτραπεί παρακαλώ να μιλήσω στο όνομα της φωτεινότητας και της διαφάνειας». 1980-1985
Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας της ντίσκο και των κιτς κομμώσεων, έρχεται στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ, η Ελλάδα μπαίνει και επισήμως από 1/1 του ’81 στην ΕΟΚ και το σύνθημα που επικρατεί είναι η «Αλλαγή». Μία από τις αλλαγές συντελείται στα ελληνικά σχολεία, όπου το 1982 καταργείται η σχολική ποδιά. Την ίδια χρονιά όλα τα πικάπ παίζουν το ολοκαίνουριο Thriller του Michael Jackson, που έγινε το εμπορικότερο άλμπουμ όλων των εποχών. Στα δυσάρεστα γεγονότα της πενταετίας περιλαμβάνεται η δολοφονία του Τζον Λένον (1980) και η εμφάνιση του ιού HIV, που σπέρνει πανικό για το AIDS. Οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι επίσης… κοσμογονικές, καθώς το 1983 θεωρείται η γενέθλια χρονιά του internet. Ένα χρόνο μετά, η Apple του τριαντάρη τότε Steve Jobs παρουσιάζει το «πρωτοποριακό» Macintosh, τον προσωπικό υπολογιστή που χαρακτήρισε μια ολόκληρη δεκαετία.
1985-1990
Πολιτικά και αθλητικά highlights, πυρηνικές καταστροφές και σημαντικές αλλαγές στα… σαλόνια μας περιλάμβανε το δεύτερο μισό των ‘80s. Αναμφίβολα το πιο δυσάρεστο εκ των γεγονότων ήταν το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνομπίλ, που άγγιξε την τάξη του «μέγιστου προβλεπόμενου ατυχήματος» στην κλίμακα Πυρηνικών Γεγονότων. Ο Πυρηνικός σταθμός Παραγωγής Ενέργειας στην περιοχή που σήμερα ανήκει στην Ουκρανία, και συγκεκριμένα ο αντιδραστήρας υπ’ αριθμόν 4, σημείωσε έκρηξη στις 26 Απριλίου του 1986, η οποία προκάλεσε όχι μόνο τον ακαριαίο θάνατο δύο χειριστών, αλλά και την πρωτοφανή επιβάρυνση του περιβάλλοντος με ραδιενέργεια – το ατύχημα θεωρείται υπεύθυνο για την κατά 15% αύξηση του καρκίνου στον πληθυσμό που εκτέθηκε. Τα ευχάριστα για την Ελλάδα ήρθαν από τα γήπεδα, έναν χρόνο πιο μετά. Η Εθνική Μπάσκετ κατακτά το Ευρωμπάσκετ 1987, νικώντας στον τελικό την Ε.Σ.Σ.Δ. με 103-101 στην παράταση και το άθλημα γνωρίζει στιγμές δόξας και ανάπτυξης στην χώρα.
Η δεκαετία έκλεισε επεισοδιακά, με το κοσμοϊστορικό γεγονός της πτώσης του τείχους του Βερολίνου στις 9 Νοεμβρίου 1989, που σήμανε το τέλος του υπαρκτού σοσιαλισμού και της ψυχροπολεμικής διαίρεσης, ενώ το ρολόι άρχισε να μετρά αντίστροφα και για την Σοβιετική Ένωση που διαλύθηκε δύο χρόνια αργότερα.
Τον ίδια μήνα, στις 20 Νοεμβρίου, η Λιάνα Κανέλλη στέκεται μπροστά από την κάμερα και προλογίζει το πρώτο δελτίο ειδήσεων του Mega Channel. Είναι ο πρώτος ιδιωτικός τηλεοπτικός σταθμός της χώρας, που σημαίνει το τέλος του κρατικού μονοπωλίου, αλλά παράλληλα και την αρχή μιας άναρχης ανάπτυξης ιδιωτικών καναλιών στην χώρα, που ακόμη λειτουργούν με προσωρινές άδειες λειτουργίας.
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.