Σε κάθε σχολείο, αν όχι σε κάθε τάξη υπάρχει σίγουρα κάποιος μαθητής με προβλήματα συμπεριφοράς. Πολλές φορές η αδυναμία αυτοελέγχου του μαθητή έχει οργανικά αίτια, όπως στις περιπτώσεις της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής – Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και στη Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (ΔΑΔ) ή αλλιώς Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ). Άλλες φορές μπορεί τα προβλήματα συμπεριφοράς να οφείλονται απλά σε έλλειψη ορίων στο σπίτι ή στο σχολείο.
Για την διαχείριση τέτοιου είδους προβλημάτων προτείνεται από τη βιβλιογραφία, μεταξύ άλλων και η ανάπτυξη ενός προγράμματος οριοθέτησης – αυτοκαταγραφής – αυτοβελτίωσης βασισμένο στο Συμπεριφορισμό. Το πρόγραμμα αυτό προϋποθέτει τον σχεδιασμό ενός Συμβολαίου υπογεγραμμένο από όλους τους εμπλεκόμενους, μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς.
Στα πλαίσια αυτά προτείνεται ένα παιχνίδι που μπορείτε να παίξετε με τους μαθητές όλης της τάξης σας είτε μόνο με τα παιδιά που κρίνετε ότι είναι απαραίτητο. Στη δεύτερη περίπτωση πρέπει να ενημερώσετε την τάξη σχετικά.
Το παιχνίδι αποτελεί μία προσπάθεια αυτοελέγχου του μαθητή. Για το λόγο αυτό ονομάζεται και «Παιχνίδι με τον Εαυτό μου». Ο βασικός στόχος είναι ο ίδιος να μάθει να αυτοπαρατηρείται και να διορθώνει τη συμπεριφορά του αρχικά με τη βοήθεια όλων των εκπαιδευτικών του και των γονιών του. Στη συνέχεια ελπίζουμε να γενικεύσει τις δεξιότητες αυτοδιαχείρισης που θα μάθει και σε στιγμές που δεν θα παρακολουθείται.
Το παιχνίδι ξεκινά με τη συμπλήρωση και την υπογραφή του συμβολαίου από όλα τα εμπλεκόμενα μέλη εξηγώντας καλά τους κανόνες από την αρχή. Κάθε μαθητής πρέπει να έχει ένα μπλοκάκι αυτοδιαχείρισης που θα φέρνει πάντα μαζί του. Το ονομάζουμε «μπλοκάκι του αγώνα με τον εαυτό μου». Στις πέντε πρώτες σελίδες κολλάμε τις ειδικές καρτέλες με τους κανόνες και στη συνέχεια ξεκινάμε την καταγραφή, με μία σελίδα για κάθε μέρα.
Ενημερώνουμε τους δασκάλους και τους γονείς για το πρόγραμμα. Μόνο με συνεργασία μπορούμε να έχουμε θετικά αποτελέσματα. Όλο το υλικό, συμβόλαιο, καρτέλες για το μπλοκάκι, ενημερωτικό σημείωμα για τους συναδέλφους και τους γονείς περιλαμβάνεται πιο κάτω.
Το συμβόλαιο αποτελείται από 5 βασικούς τομείς χωρισμένους ανά χρώμα:
Κόκκινο: Έλεγχος του θυμού
Μωβ: Προσεκτικό παιχνίδι.
Γαλάζιο: Ησυχία την ώρα του μαθήματος.
Πράσινο: Φροντίδα χώρο και των πραγμάτων του.
Κίτρινο: Γκρίνια
αγωνας με τον εαυτο2
Ταυτόχρονα διδάσκουμε στο μαθητή τεχνικές διαχείρισης του θυμού του, μέσα από μαθήματα συναισθηματικής αγωγής που είναι καλό να γίνουν στην ευέλικτη ζώνη.
Κάθε μέρα ο μαθητής γράφει την ημερομηνία σε νέα σελίδα του ημερολογίου αυτοκαταγραφής του παιχνιδιού «αγώνα με τον εαυτό μου». Σημειώνουμε από μία χρωματιστή φατσούλα, για τους 5 κανόνες, από πάνω προς τα κάτω. Στόχος του μαθητή είναι συγκεντρώσει 10 αστέρια ανεξαρτήτου χρώματος για να κερδίσει μία έκπληξη υλική ή άυλη.
Χωρίζουμε το παιχνίδι σε δύο πίστες, την πίστα «ΣΧΟΛΕΙΟ» και την πίστα «ΣΠΙΤΙ». Για κάθε πίστα τα αστέρια ξεκινούν από την αρχή. Μόνο οι εκπαιδευτικοί βάζουν αστέρια στην πρώτη, ενώ μόνο οι γονείς στη δεύτερη.
Η διαδικασία αυτή είναι δύσκολη τόσο για το μαθητή, όσο και για εμάς. Θα πρέπει κι εμείς να τηρούμε κάποιους βασικούς κανόνες για να μπορέσει το σύστημα αυτό να επιτύχει.
Κανόνες για δασκάλους:
Ενημερώνω την τάξη, για να αποφύγω τη ζήλια, ότι ο μαθητής θα προσπαθήσει να κάνει έναν αγώνα με τον εαυτό του για να γίνει ο πιο καλός εαυτός του. Μιλώ με τους μαθητές που συναναστρέφεται, ειδικά με αυτούς που τον αναστατώνουν, ώστε να τον βοηθήσουν. Κάλο είναι να έχουν και αυτοί, αλλά και όλη η τάξη θετικές ενισχύσεις όταν ο μαθητής τα καταφέρνει! Ένα μπράβο για τη βοήθειά τους θα βοηθήσει πολύ!
Θυμίζω στο παιδί κάθε πρωί να διαβάζει τους κανόνες πριν ξεκινήσουν οι «προκλήσεις». Ειδικά για τη διαχείριση του θυμού πρέπει να υπενθυμίζω: «Ο θυμός δεν είναι κακός, πρέπει απλά να μετρήσω ως το 10, να αναπνεύσω για να ξεφουσκώσω σαν μπαλόνι να ζουλήξω το μπαλάκι και μετά να μιλήσω!»
Θέλουμε το παιδί να παίρνει κάθε μέρα την ενίσχυση. Για τον λόγο αυτό βάζουμε αρχικά μικρές προκλήσεις. Καλό είναι ο χρόνος να ξεκινά και να τελειώνει με κάποιο δυνατό ήχο (π.χ. κουδουνάκι).
Ανάμεσα στις προκλήσεις αφήνω τον μαθητή να εκτονωθεί, αν δεν το κάνω εγώ θα το κάνει σίγουρα μόνος του, το πιθανότερο με τον λάθος τρόπο.
π.χ. Ο δάσκαλος στη τάξη: «Έχεις 10 λεπτά, αν καταφέρεις να τηρήσεις το γαλάζιο και τον πράσινο κανόνα έχεις από ένα αστέρι».
Ανάμεσα στις προκλήσεις αφήνω τον μαθητή να εκτονωθεί, αν δεν το κάνω εγώ θα το κάνει σίγουρα μόνος του, το πιθανότερο με τον λάθος τρόπο.
π.χ. Ο δάσκαλος στη τάξη: «Έχεις 10 λεπτά, αν καταφέρεις να τηρήσεις το γαλάζιο και τον πράσινο κανόνα έχεις από ένα αστέρι».
Ό εφημερεύοντας δάσκαλος στο διάλειμμα: «Αν στο διάλειμμα τηρήσεις τον κόκκινο και τον μωβ κανόνα θα έχει από ένα αστέρι».
Μητέρα στο σπίτι: «Αν κάνεις τα μαθήματά σου χωρίς να σηκωθείς για 10 λεπτά έχεις ένα κίτρινο αστέρι».
Βάζω συχνές προκλήσεις, προσπαθώντας να φτάνω και να ξεπερνώ τα 10 αστέρια.
Όταν τα καταφέρνει ευκολότερα τότε αυξάνω τον χρόνο, (πρέπει να υπάρξει μεταξύ μας συνεννόηση).
Οι εκπλήξεις μπορούν να είναι υλικές ή και όχι. Π.χ. Ένα αυτοκόλλητο, μία γόμα, μία καραμέλα, να είναι βοηθός, να παρουσιάσει κάτι που του αρέσει στην τάξη κλπ. Χρειάζεται φαντασία και ενθουσιασμό και από εμάς για να πετύχει!
Στο σπίτι ξεκινά νέο παιχνίδι προκλήσεων, με στόχο νέα δέκα αστεράκια.
Ενημερώνω τους γονείς για τη διαδικασία σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Περισσότερες συμβουλές εδώ.