Ως το κορυφαίο σύμβολο του έθνους, η σημαία συμβολίζει όλα αυτά για τα οποία αξίζει να παλέψει κανείς.
Η λειτουργία της μάλιστα ως ενοποιητικό στοιχείο μιας ομάδας ανθρώπων είναι τόσο πανάρχαια που η παλιότερη σημαία που έχουμε βρει χρονολογείται από την τρίτη χιλιετία π.Χ. στο σημερινό Ιράν, όντας καμωμένη από χαλκό!
Οι σημαίες λειτουργούσαν εξάλλου ως ιδανικά τροχιοδεικτικά στον πόλεμο, για να ξεχωρίζουν τον εχθρό από τον φίλο, αν και σήμερα ενέχουν περισσότερο συμβολικό και πατριωτικό ρόλο ως στοιχεία εθνικής υπόστασης.
Όλες βέβαια έχουν ρίζες στην Ιστορία και κάθε στοιχείο τους, κάθε ρίγα ή έμβλημα, είναι εκεί έπειτα από κοινωνικές και πολιτικές ζυμώσεις, εξεγέρσεις και επαναστάσεις, εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες και σίγουρα αίμα και θάνατο.
Οι σημαίες έχουν τη δική τους ιστορία λοιπόν, ας δούμε μερικές ξακουστές…
Η τρικολόρ της Γαλλίας
Η γαλλική σημαία έχει εμπνεύσει ίσως τα περισσότερα εθνικά σύμβολα από κάθε άλλη, καθώς όλες σχεδόν οι σημαίες του κόσμου με τρεις κάθετες γραμμές έχουν προκύψει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο από τη γαλλική. Παρά ταύτα, οι Γάλλοι δεν ήταν οι πρώτοι που υιοθέτησαν την τρίχρωμη διευθέτηση, ούτε και το λευκό, το μπλε και το κόκκινο ως χρωματική παλέτα. Η τιμή ανήκει στους Ολλανδούς, για τους οποίους θα μιλήσουμε παρακάτω.
Η αναγνωρίσιμη παγκοσμίως γαλλική σημαία προέκυψε κατά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789, όταν οι επαναστάτες θέλησαν να κόψουν δεσμούς με τα παλιά. Η προεπαναστατική Γαλλία είχε εθνικό σύμβολο μια λευκή σημαία με κρίνους.
Το λευκό χρώμα συνδεόταν εξάλλου στενά με τη γαλλική μοναρχία και χρονολογείται από την εποχή της Ιωάννας της Λωραίνης, η οποία είχε ένα λευκό λάβαρο με την εικόνα του Ιησού στις μάχες της κατά των Άγγλων. Οι επαναστάτες του 1789 άντλησαν έμπνευση από τη σημαία των Παρισίων, που αποτελούνταν από δυο χρώματα, το μπλε και το κόκκινο.
Πρόσθεσαν το λευκό στη μέση ως υπόμνηση στα παλιά χρόνια της μοναρχίας, που τώρα είχε αντικατασταθεί από τη δημοκρατία και τη λαϊκή βούληση! Όσο για την παρισινή σημαία, το μπλε προερχόταν από τον Άγιο Μαρτίνο, επίσκοπο της Τουρ, που έκοψε στα δυο τον στρατιωτικό του μανδύα για να ζεστάνει έναν επαίτη. Το κόκκινο αντιπροσώπευε το λάβαρο της Βασιλικής του Σεν-Ντενί.
Η Γαλλία άλλαξε βέβαια πολλές φορές σημαία κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, με την επανόρθωση των Βουρβόνων στον θρόνο. Από το 1815-1830 το εθνικό σύμβολο των Γάλλων ήταν μια απλή ολόλευκη σημαία, μέχρι την Ιουλιανή Επανάσταση τουλάχιστον (Δεύτερη Γαλλική Επανάσταση), όταν ο Λουδοβίκος-Φίλιππος, Δούκας της Ορλεάνης, ανέτρεψε τον βουρβόνο βασιλιά Κάρολο Α’ και επανέφερε την τρικολόρ…
Η παλιότερη τρίχρωμη της Ολλανδίας
Η ολλανδική σημαία είναι η πρώτη που φόρεσε τις τρεις ρίγες, καθώς η ύπαρξή της χρονολογείται από τον Καρλομάγνο και τον 9ο αιώνα, αν και η διάταξή τους ήταν ελαφρώς διαφορετική. Μια πιο κοντινή εκδοχή στη σημερινή χρησιμοποιήθηκε το 1572 όταν οι Ολλανδοί εξεγέρθηκαν, κάτω από την καθοδήγηση του Πρίγκιπα της Οράγγης, Γουλιέλμου Α’ (Γουλιέλμου του Σιωπηλού), στον εθνικοαπελευθερωτικό τους αγώνα κατά του βασιλιά Φιλίππου Β’ της Ισπανίας.
Η σημαία είχε βέβαια αντί για το κόκκινο, το πορτοκαλί στη θέση του, μιας και αυτό ήταν το χρώμα του θυρεού του Γουλιέλμου. Η πορτοκαλί βαφή ήταν ωστόσο δύσκολη στην παραγωγή της και ο χρόνος την έφθειρε, μεταμορφώνοντάς τη σταδιακά σε κόκκινη. Το κόκκινο ήταν όμως το χρώμα που χρησιμοποιούσε παραδοσιακά η περιοχή κατά τα προηγούμενα χρόνια, κι έτσι κανείς δεν είχε πρόβλημα όταν το πορτοκαλί αντικαταστάθηκε από το ερυθρό το 1630.
Η σημαία της Ολλανδίας πυροδότησε πάμπολλες εκδοχές στα μήκη και τα πλάτη του κόσμου. Ειδικά μάλιστα στις ολλανδικές αποικίες, όπως τη Νέα Υόρκη, η σημαία της δέσποζε στη μία ή την άλλη παραλλαγή. Ακόμα και τους Ρώσους ενέπνευσε να χρησιμοποιήσουν τις τρεις οριζόντιες ρίγες.
Η Ρωσία άλλαξε τη σειρά των τριών χρωμάτων και υιοθέτησε τη νέα σημαία της στα τέλη του 17ου αιώνα. Πολλά σλαβικά έθνη, όπως η Σερβία, η Σλοβακία, η Σλοβενία, η Τσεχία και η Κροατία, υιοθέτησαν τα τρία συγκεκριμένα χρώματα, κάνοντάς τα τώρα την πανσλαβική παλέτα…
Η ενωτική του Ηνωμένου Βασιλείου
Επίσης γνωστή ως Union Jack, η σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελείται από την ένωση των εθνικών συμβόλων της Αγγλίας, της Σκοτίας και της Βόρειας Ιρλανδίας. Η σημαία της Αγγλίας είναι ο Σταυρός του Αγίου Γεωργίου, που όπως πιστεύεται ήταν ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος αυτός που την υιοθέτησε κατά τη διάρκεια της Γ’ Σταυροφορίας.
Η σημαία της Σκοτίας, γνωστή επίσης ως Σταυρός του Αγίου Ανδρέα, έλκει την καταγωγή της από το μαρτύριο του Απόστολου Ανδρέα, του προστάτη της Σκοτίας, που σταυρώθηκε σε έναν σταυρό σχήματος «X».
Το σύμβολο εμφανίστηκε στη Σκοτία το 1180, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Γουλιέλμου Α΄ της Σκοτίας (του Λέοντα), αν και η πρώτη επιβεβαιωμένη χρήση του λευκού «Χ» σε μπλε φόντο μάς έρχεται από το 1542. Αγγλικός και σκοτσέζικος σταυρός συγχωνεύτηκαν το 1606, όταν ο Ιάκωβος Δ’ της Σκοτίας έγινε ηγεμόνας της Μεγάλης Βρετανίας (και των τριών βασιλείων του νησιού δηλαδή).
Όσο για το σύμβολο του Αγίου Πατρικίου, συνδέθηκε με την Ιρλανδία το 1783, όταν και υιοθετήθηκε ως έμβλημα από το Τάγμα του Αγίου Πατρικίου, το οποίο δημιουργήθηκε με τη σειρά του από τον άγγλο βασιλιά Γεώργιο Γ’ (γι’ αυτό και οι ιρλανδοί εθνικιστές δεν αποδέχονται τη σημαία ακόμα και σήμερα, θεωρώντας τη βρετανική εφεύρεση).
Το 1801, με τη συμπερίληψη της Βόρειας Ιρλανδίας στο βασίλειο, το Union Jack πήρε τη μορφή με την οποία το ξέρουμε σήμερα…
Η επαναστατική «Αστερόεσσα» των ΗΠΑ
Το γεμάτο αστέρια εθνικό σύμβολο των Αμερικανών έλκει την καταγωγή του από τον εθνικοαπελευθερωτικό τους αγώνα.
Οι αρχικές 13 αποικίες που επαναστάτησαν αντιπροσωπεύτηκαν με 13 ερυθρές και λευκές ρίγες πάνω στο επαναστατικό λάβαρο, το οποίο συνέχιζε ωστόσο να έχει τη σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου στην πάνω αριστερή γωνία.
Αυτή η πρώτη επαναστατική σημαία (Old Glory) αντικαταστάθηκε γρήγορα και στη θέση του Union Jack φιγούραραν πια 13 αστέρια. Αν και η όλη ιστορία της σημαίας είναι ελαφρώς πιο περίπλοκη από αυτό. Όπως ξέρουμε, ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Αμερικανών ξεκίνησε ως απλή διαμαρτυρία κατά της βαριάς φορολογίας των Άγγλων, που σύντομα κλιμακώθηκε σε ολομέτωπο πόλεμο.
Οι κάθετες ερυθρόλευκες ρίγες ήταν το σύμβολο μιας μυστικής προεπαναστατικής εταιρίας, των Sons of Liberty, που απεργαζόταν παρασκηνιακά την εξέγερση των βρετανικών αποικιών. Ο όμιλος υιοθέτησε το 1767 την επαναστατική σημαία με τις εννιά κάθετες ερυθρόλευκες γραμμές, την ίδια ώρα που τα αστέρια ήταν συνυφασμένα με το λάβαρο του Τζορτζ Ουάσιγκτον από το 1775.
Που δεν ήταν παρά 13 αστέρια πάνω σε μπλε φόντο. Η ιστορία της αμερικανικής σημαίας ολοκληρώνεται μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας, όταν η Betsy Ross λέγεται πως σχεδίασε την πρώτη αμερικανική σημαία με τα 13 αστέρια.
Αυτή η εκδοχή ενδέχεται να ανήκει στη σφαίρα του μύθου, αφού είναι πιθανότερο τη σημαία να σχεδίασε ο ίδιος ο Francis Hopkinson, ένας από «πατέρες» που υπέγραψαν την ιδρυτική πράξη των ΗΠΑ.
Μέχρι και το 1912 μάλιστα το αμερικανικό Κογκρέσο δεν είχε καθιερώσει τα στοιχεία της σημαίας, πυροδοτώντας έτσι πάμπολλες εκδοχές της Αστερόεσσας σε κάθε πολιτεία!
Η εντελώς μαθηματική του Νεπάλ
Η σημαία του Νεπάλ παραμένει από κάθε άποψη μοναδική. Είναι μάλιστα η μόνη σημαία έθνους που δεν έχει το γνωστό παραλληλόγραμμο σχήμα, καθώς η δική της μορφή αποτελείται από δύο τρίγωνα που τέμνονται. Το κόκκινο χρώμα της προέρχεται από το εθνικό φυτό της χώρας, το ροδόδεντρο. Το μπλε πλαίσιο συμβολίζει την ειρήνη.
Το σύμβολο υιοθετήθηκε το 1962 και σχεδιάστηκε έτσι που να αντιπροσωπεύει την Οροσειρά των Ιμαλαΐων, το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του Νεπάλ. Ο ήλιος της σημαίας συμβολίζει την αποφασιστικότητα, ενώ το φεγγάρι είναι εκεί για να αποκαλύψει την αρμονία και τη γαλήνη. Αμφότερα τα στοιχεία λειτουργούν ως ευχή να είναι το Νεπάλ τόσο διαχρονικό όσο τα ουράνια στοιχεία.
Η σημαία του Νεπάλ είναι η μόνη μάλιστα ο σχεδιασμός και η κατασκευή της οποίας ενυπάρχουν στο Σύνταγμα της χώρας. Ο εθνικός κανονισμός παρέχει λεπτομερείς προδιαγραφές 24 σημείων για το πώς πρέπει να σχεδιάζεται η σημαία, καθώς αντιπροσωπεύει μια αδιάλειπτη εθνική ιστορία μεγαλύτερη από 2.000 χρόνια…
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.