empathy = συμπάθεια !... sympathy = συλλυπητήρια !...
Το φαινόμενο δεν αφορά μόνο σε λέξεις από την Ελληνική. Συμβαίνει γενικότερα. Ωστόσο, χαρακτηρίζει πολλές λέξεις από τη γλώσσα μας, επειδή είναι πολύ συχνή η χρήση λέξεων, ειλημμένων από την Ελληνική (δάνεια) ή πλασμένων από την Ελληνική (ελληνογενείς λέξεις). Θα αναφερθώ σε δύο εμφανή ομόρριζα παραδείγματα.
Η λέξη εμπάθεια (από το αρχαίο εμπαθής) είναι μια ελληνιστική λέξη που σήμαινε αρχικά «το έντονο πάθος» για να εξελιχθεί στη σημασία «κακότητα, προκατειλημμένη αρνητική ή εχθρική στάση». Η λέξη ελήφθη από την Αγγλική ως empathy για να δηλώσει «τη συμμετοχή στο πάθος, σ’ αυτό που παθαίνει κάποιος και υποφέρει, στη δυστυχία τού άλλου μέχρι πλήρους ταυτίσεως» και, τελικά, «τη συμπάθεια, τη συμπόνια». Έφτασε δηλ. να δηλώνει το ακριβώς αντίθετο τής ελληνικής λέξης εμπάθεια !
Διαφορετικά εξελίχθηκε η ομόρριζη ελληνική λέξη συμπάθεια, η οποία πέρασε επίσης στην Αγγλική (μέσω τής Λατινικής) ως sympathy. Κι αυτή δήλωσε «την εναρμόνιση με τα συναισθήματα κάποιου άλλου» για να φτάσει τελικά και στη σημασία «συλλυπητήρια» ως έκφραση «τής συμμετοχής στη λύπη, στο πένθος, στην ατυχία τού άλλου».
Γεώργιος Μπαμπινιώτης
Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ.