Τα συναντάμε καθημερινά στον δρόμο μας και τα προσπερνάμε ως δεδομένα. Διαβάσαμε γι’ αυτά στο σχολείο, αλλά ξεχνούσαμε την ιστορία τους την αμέσως επόμενη ώρα, οπότε και έπρεπε το κεφάλι μας να «αδειάσει» για χάρη εξισώσεων και χημικών τύπων. Κι όμως, τα αρχαία αθηναϊκά μνημεία, πέρα από τον γενικό κανόνα που συνοψίζεται στην φράση «είναι σημαντικά», κρύβουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα μυστικά και ιστορίες που θα έπρεπε να γνωρίζουμε όλοι.
Εσείς πόσα (νομίζετε ότι) γνωρίζετε για τα μνημεία της Αθήνας; Σας προκαλούμε σε ένα κουίζ πολιτισμικής γνώσης και περιμένουμε το σκορ σας στα σχόλια στο τέλος του κειμένου.
1.Ποιο είναι το επίσημο όνομα των Αέρηδων;
α. Ναός του Αιόλου, γι’ αυτό και ονομάστηκε έτσι ο δρόμος που ξεκινά από το μνημείο β. Ωρολόγιο του Κυρρήστου, αφού ο δημιουργός του, Κύρρηστος, το έχτισε ως ηλιακό ρολόι
γ. Λουτρό του Μουσταφά πασά, ο οποίος στέγασε εκεί το πρώτο αθηναϊκό χαμάμ
2. Πού βρίσκεται το Μνημείο του Λυσικράτη; α. Στο Σύνταγμα – Λυσικράτης, σύμφωνα με την επιγραφή στο γλυπτό, λέγεται ο άγνωστος στρατιώτης μπροστά στη Βουλή
β. Στο Μουσείο της Ακρόπολης – είναι το πρώτο έκθεμα που βλέπει κανείς με το που μπαίνει στο Μουσείο
γ. Στην Πλάκα – είναι ο ναΐσκος στην πλατεία Λυσικράτη που τιμά τον χορηγό θεατρικών αγώνων της αρχαιότητας
3. Πότε υπέστη την μεγάλη ζημιά ο Παρθενώνας, που του στέρησε την αρχική του μορφή;
α. Τον 5ο αιώνα μ.Χ., όταν ο Θεοδόσιος Β’ του Βυζαντίου διέταξε να γκρεμιστεί ως ειδωλολατρικός ναός β. Τον 17ο αιώνα, όταν οι Ενετοί πυρπόλησαν τον ναό πολεμώντας τους Τούρκους
γ. Τον 20ο αιώνα, όταν ο μεγάλος σεισμός του 1932 τον έσεισε συθέμελα, γι’ αυτό και σήμερα δεν μπορούν να αφαιρεθούν οι σκαλωσιές
4.Ποια είναι η πρωτοπορία της Στοάς του Αττάλου, στην Αρχαία Αγορά;
α. Αποτέλεσε το πρώτο… mall της αρχαιότητας β. Ήταν ο πρώτος θεσμοθετημένος… οίκος ανοχής της ελληνιστικής Αθήνας
γ. Υπήρξε το ψηλότερο κτίριο της Ευρώπης μέχρι τον 17ο αιώνα που χτίστηκε ο πανύψηλος Καθεδρικός του Στρασβούργου
5. Ποιος κεντρικός αρχαίος ναός της Αθήνας χτίστηκε για χάρη του Θησέα;
α. Το Θησείο, ο πιο καλοδιατηρημένος ως σήμερα αρχαίος ναός στην ομώνυμη αθηναϊκή γειτονιά β. Το Ερέχθειο, που χτίστηκε στην Ακρόπολη προς τιμήν του ιδρυτή της πόλης
γ. Δεν υπάρχει κανένας σωζόμενος ναός προς τιμήν του Θησέα
6. Τι είναι η Ελιά του Πλάτωνα;
α. Ένα φυσικό μνημείο – το δέντρο του ίδιου του Πλάτωνα, που σήμερα φυλάσσεται σε προθήκη β. Ένα χρυσοποίκιλτο γλυπτό στεφάνι ελιάς που βρέθηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος και αποτελεί σήμερα το σύμβολο του δήμου Αθηναίων
γ. Είναι το περίφημο βιβλίο του έλληνα φιλοσόφου, που αναφερόταν στις διδαχές του Σωκράτη στην σχολή του Ελαιώνα, που φυλάσσεται στον προθάλαμο της Εθνικής Βιβλιοθήκης
7. Γιατί το περίφημο στάδιο της Αρδηττού ονομάζεται Παναθηναϊκό;
α. Επειδή αυτή ήταν η επίσημη έδρα του Παναθηναϊκού – μέχρι την ίδρυση της ομάδας, το στάδιο ονομαζόταν Καλλιμάρμαρο β. Επειδή εκεί διεξάγονταν οι αγώνες των Μεγάλων Παναθηναίων στην αρχαία Αθήνα
γ. Επειδή εκεί συγκεντρωνόταν κατά την αρχαιότητα όλη η Αθήνα για να ψηφίσει στους περίφημους εξοστρακισμούς, τις εξορίες των επικίνδυνων Αθηναίων
8. Γιατί ένας από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός είναι σήμερα πεσμένος στο έδαφος;
α. Έτσι δημιουργήθηκε από τον Πεισίστρατο, ως υπενθύμιση της ταπεινότητας του ανθρώπου μπροστά στους Θεούς
β. Ο λόρδος Έλγιν προσπάθησε να τον αποσπάσει, αλλά την τελευταία στιγμή συγκεντρωμένοι Αθηναίοι τον εμπόδισαν, και τον διατήρησαν πεσμένο ως μνήμη της αγγλικής προδοσίας
γ. Τον έριξε ο αέρας
Απαντήσεις:1β. Οι Αέρηδες στην πραγματικότητα ονομάζονται «Ωρολόγιο του Κυρρήστου», από το όνομα του Ανδρόνικου του Κυρρήστου που το ανήγειρε τον 1ο αιώνα π.Χ. Θεωρείται μάλιστα ο αρχαιότερος μετεωρολογικός-ωρομετρικός σταθμός του κόσμου, καθώς πέρα από ηλιακό ρολόι, υπήρχε και ανεμοδείκτης. Στην πορεία της Ιστορίας, οι Αθηναίοι λανθασμένα πίστεψαν πως πρόκειται για αφιέρωμα στον Αίολο, γι’ αυτό και ονόμασαν έτσι τον ομώνυμο δρόμο.
2γ.
Αφού ξεκαθαρίσουμε ότι ο Άγνωστος στρατιώτης δεν έχει όνομα – διαφορετικά δεν θα ήταν άγνωστος, σας λέμε πως το Μνημείο του Λυσικράτη είναι το «Όσκαρ» της αρχαιότητας. Πρόκειται δηλαδή για ένα από τα χορηγικά μνημεία που χτίζονταν για να στεγάσουν τους τρίποδες των ανθρώπων που χρηματοδοτούσαν την νικητήρια ομάδα στους θεατρικούς αγώνες της Αθήνας. Ο Λυσικράτης ήταν ένας από αυτούς, και συγκεκριμένα κέρδισε τους Αγώνες του 335π.Χ., χρηματοδοτώντας τον Χορό της νικητήριας παράστασης. Σύμφωνα με μια ατεκμηρίωτη θεωρία, εδώ έζησε ο Διογένης, γι’ αυτό και οι Αθηναίοι έδωσαν και δεύτερο όνομα στο μνημείο: Το Φανάρι του Διογένους.
3β.
Παρά το διάταγμα του Θεοδόσιου, ο Παρθενώνας διασώθηκε από τη μήνη των χριστιανών. Δεν διασώθηκε όμως από την οβίδα των Ενετών, υπό τις διαταγές του Μοροζίνη, ο οποίος κατά την διάρκεια του ενετοτουρκικού πολέμου τον 17ο αιώνα αποφάσισε να επιτεθεί στην Αθήνα. Και οι Οθωμανοί του έδωσαν την καλύτερη ευκαιρία να καταφέρει καίριο πλήγμα στην πολιορκημένη Αθήνα, αφού είχαν μετατρέψει τον Παρθενώνα σε… πυριτιδαποθήκη, με αποτέλεσμα από την έκρηξη να καταστραφεί μεγάλο μέρος του ναού και των γλυπτών του.
4α. Η Στοά του Αττάλου χτίστηκε με δωρεά του ομώνυμου ηγεμόνα της Περγάμου στα ελληνιστικά χρόνια και αποτέλεσε τον κυριότερο τόπο συγκέντρωσης των αρχαίων Αθηναίων στην Αγορά, καθώς όχι μόνο ήταν το μακρύτερο σκεπαστό κτίριο της εποχής του, αλλά φιλοξενούσε και δεκάδες «καταστήματα», καταστώντας το ένα από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο, εμπορικό κέντρο της αρχαιότητας, με την σύγχρονη σημασία της έννοιας. Μάλιστα, ήταν το πρώτο κτίριο της Ελλάδας που διάθετε… β’ όροφο.
5γ. Κανένας σωζόμενος ναός δεν είναι αφιερωμένος στον μυθικό ιδρυτή της πόλης. Κι αυτό γιατί το αρχαίο «Θησείο», ο ναός που έχτισαν οι Αθηναίοι για να εναποθέσουν τα οστά του Θησέα, καταστράφηκε – άγνωστο πότε. Στον ίδιο χώρο αργότερα χτίστηκε ο ναός που λανθασμένα σήμερα οι περισσότεροι θεωρούμε πως λέγεται Θησείο: Ο καλοδιατηρημένος ναός που βλέπουμε στην πανέμορφη γειτονιά του κέντρου λέγεται Ναός του Ηφαίστου και ήταν αφιερωμένος στον Ήφαιστο και την Αθηνά. Η μόνη σύνδεσή του με τον Θησέα είναι η αναπαράσταση ορισμένων «Άθλων» του στον διάκοσμό του.
6α. Πρόκειται πράγματι για αληθινό δέντρο ελιάς, που σύμφωνα με την ιστορική παράδοση αποτελούσε ιδιοκτησία του Πλάτωνα, και αποτελεί ζωντανό μνημείο της εποχής του. Είχε μάλιστα αξιοπερίεργες περιπέτειες τον περασμένο αιώνα: Βρισκόταν στην αρχική του θέση, στην Ιερά οδό (μετά τον Βοτανικό Κήπο και πριν την γέφυρα του Κηφισού) μέχρι τις 7 Οκτωβρίου του 1976. Εκείνη την ημέρα, και ενώ ο δήμος Αθηναίων προκειμένου να διασώσει το ιερό δέντρο είχε εκδώσει διάταγμα απαλλοτρίωσης του γύρω χώρου, ένα λεωφορείο… έπεσε με φόρα πάνω στην ελιά, προκαλώντας ζημιά στον κορμό του. Έτσι, αποφασίστηκε η μεταφορά του δέντρου… σύρριζα και η τοποθέτησή του σε κτίριο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών σε ειδική προθήκη. Το 2013, κυκλοφόρησαν δημοσιεύματα με φήμες για καταστροφή της Ελιάς για… καυσόξυλα, τα οποία όμως η Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς έσπευσε να διαψεύσει.
7β.
Το Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό στάδιο δεν είναι ακριβώς… αρχαίο ούτε ήταν πάντα μαρμάρινο. Και εξηγούμαστε: Όταν ο ρήτορας Λυκούργος ανέλαβε το 338 π.Χ. την ρύθμιση των οικονομικών της πόλης των Αθηνών, συμπεριέλαβε στην εκτέλεση δημοσίων έργων την ανέγερση ενός Σταδίου. Ιδεώδης χώρος κρίθηκε η χαράδρα ανάμεσα στον λόφο του Αρδηττού και το απέναντι χαμηλό ύψωμα, έξω από το τείχος της πόλης, σε μία ειδυλλιακή τοποθεσία στις ήρεμες όχθες του Ιλισσού. Αρχικά, τα καθίσματα ήταν ξύλινα, αργότερα ορθομαρμαρώθηκαν, ενώ μετά από δύο αιώνες ο γνωστός Ηρώδης (στον οποίο οφείλουμε και το Ηρώδειο) το ανακαίνισε και το επέκτεινε. Κατά τον Μεσαίωνα και ως τους νεότερους χρόνους όμως, όπως αρκετά από τα αρχαία μνημεία, το Στάδιο του Λυκούργου, το παναθηναϊκό στάδιο δηλαδή όπου τελούνταν οι γυμνικοί αγώνες της αρχαιότητας, απογυμνώθηκε από το μάρμαρό του και τον 19ο αιώνα, όταν ο Όθωνας ανακήρυξε την Αθήνα νέα πρωτεύουσα του κράτους από τον χώρο του σταδίου, υπήρχαν μόνο δύο κρηπιδώματα. Με πεντελικό μάρμαρο – εξ ου και το «Καλλιμάρμαρο» - στρώθηκε για τις ανάγκες των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων: Στην ουσία, το Καλλιμάρμαρο δεν είναι αρχαίο στάδιο, αλλά στάδιο που χτίστηκε στην θέση του αρχαίου.
8γ.
Κι όμως! Ούτε ο Έλγιν, ούτε ο Πεισίστρατος, ούτε κανένας άνθρωπος ευθύνεται για τον πεσμένο Στύλο του «Ολυμπιείου» (όπως είναι η ορθή ονομασία του). Στην πραγματικότητα, ο ναός – που κάποτε αποτελούσε τον μεγαλύτερο της Ελλάδας – εικάζεται πως καταστράφηκε κάποια στιγμή στα βυζαντινά χρόνια, με αποτέλεσμα να σωθούν μόνο 16 κολώνες. Μία από αυτές έπεσε όταν στην Αθήνα του 1852 φύσηξε μανιασμένος άνεμος τόσων μποφόρ, όσων αρκούσαν για να ξεριζώσουν ολόκληρο κίονα από το έδαφος. Ο κίονας έκτοτε παρέμεινε σε αυτή τη θέση.
Περισσότερα τεστ εδώ.