Ευτυχισμένος γεννιέσαι ή γίνεσαι; Κι όμως, όπως το διάβασμα, τα μαθηματικά ή το τένις, η ευτυχία, σύμφωνα με τις τελευταίες επιστημονικές έρευνες, διδάσκεται. Εντατικά μαθήματα λοιπόν για γονείς και παιδιά!
Τι είναι αλήθεια η ευτυχία; Είναι αυτή η αίσθηση της ελαφρότητας που έχεις κάποιες φορές και σε κάνει να νιώθεις σαν να πετάς. Αυτό το συναίσθημα όταν ζεις κάτι έντονο, η εντύπωση πως έχεις μια αληθινή παρουσία μέσα στον κόσμο. Είναι αυτό το αίσθημα χαράς και πληρότητας, εφήμερο, όμως μπορεί να κατοικήσει μέσα μας για πάρα πολύ καιρό. Μια διαρκής ικανοποίηση ή απλώς ένα όνειρο που μοιράζεσαι με αυτούς που αγαπάς. Κάποιοι λένε πως η ευτυχία δεν είναι παρά ένας μύθος που δημιούργησε η κοινωνία για να σε κάνει να δουλεύεις και εν συνεχεία να καταναλώνεις. Άλλοι αφιερώνουν ολόκληρη τη ζωή τους στην αναζήτησή της. Κάποιοι άλλοι τη βρίσκουν στα απλά καθημερινά πράγματα. Αυτοί οι τελευταίοι είναι και οι πιο τυχεροί, όπως χαρακτηριστικά λέει και ο ψυχολόγος και διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια Μάρτιν Σέλιγκμαν στο βιβλίο του Αυθεντική Ευτυχία (Authentic Happiness). Γιατί οι γονείς που γνωρίζουν την ευτυχία είναι και οι μόνοι που μπορούν να τη διδάξουν στα παιδιά τους. Και όπως μας λέει ο γιατρός της ευτυχίας «τα ευτυχισμένα παιδιά είναι πιο δημιουργικά, περισσότερο δεκτικά στη μόρφωση και σαφώς πιο υγιή».
Σκέψου θετικά
Κάθε γονιός θέλει να δει το παιδί του ευτυχισμένο. Πάνε όμως μόλις λίγα χρόνια από τότε που οι ευρωπαίοι γονείς άρχισαν να συνειδητοποιούν τα ευεργετικά αποτελέσματα της χαρούμενης και αισιόδοξης διάθεσης στην οικογένεια. Αυτής της αισιόδοξης διάθεσης είναι θιασώτης και ο δόκτωρ Σέλιγκμαν, ο οποίος εκπροσωπεί έναν ολοκαίνουργιο κλάδο προσφιλή σε Ευρώπη και Αμερική, τη θετική Ψυχολογία. Η θετική Ψυχολογία, αντίθετα από την παραδοσιακή, που επικεντρώνει στις αρνητικές πλευρές της διανοητικής υγείας και στους τρόπους επιδιόρθωσής τους, ερευνά την επιστήμη της ευτυχίας. Στόχος της είναι να μας βοηθήσει να ανακαλύψουμε τι μας κάνει πραγματικά να χαμογελάμε. Σύμφωνα με αυτή, η ευτυχία δεν είναι αποτέλεσμα καλών γονιδίων ή τύχης, είναι απλώς το ταλέντο να μπορούμε να επικεντρωνόμαστε στις δυνάμεις μας και να τις αξιοποιούμε δημιουργικά. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών του δόκτορα Σέλιγκμαν, οι ευτυχισμένοι άνθρωποι έχουν περισσότερους φίλους, πιο ικανοποιητικούς γάμους και κερδίζουν περισσότερα χρήματα. Αντίστοιχα, τα ευτυχισμένα παιδιά έχουν περισσότερα κίνητρα, πιο πολλά ενδιαφέροντα, είναι ικανότερα στην επίλυση προβλημάτων και πιο πρόθυμα να εξερευνήσουν και να μάθουν τον κόσμο. Είναι επίσης πιο ανεξάρτητα και διακατέχονται από μεγαλύτερο ενθουσιασμό. «Η ευτυχία είναι το βασικό συστατικό για μια καλύτερη, υγιέστερη και ισχυρότερη κοινωνία», μας λέει έρευνα που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα από το Πανεπιστήμιο Riverside της Καλιφόρνια. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, η ευτυχία δεν εξαρτάται ούτε από τον υλικό πλούτο ούτε όμως από το υψηλό μορφωτικό επίπεδο. Συμπέρασμα μάλλον απρόβλεπτο αν αναλογιστεί κανείς πόσο πολύ αγωνίζονται οι γονείς σήμερα προκειμένου να εξασφαλίσουν στα παιδιά τους μια σωστή εκπαίδευση.
Μια «εγκεφαλική» υπόθεση
Τελικά η ευτυχία είναι γενετικά προκαθορισμένη ή μαθαίνεται; Μήπως τα παιδιά είναι «σχεδιασμένα» να είναι χαρούμενα εξαιτίας μιας ευτυχούς εγκεφαλικής δραστηριότητας; Ναι, μας απαντάει ο δόκτωρ Ρίτσαρντ Ντέιβιντσον, καθηγητής Ψυχολογίας και Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Ουισκόνσιν. Μετά από έρευνες χρόνων και μελέτες που πραγματοποίησε στο δεξί και αριστερό τμήμα του εγκεφάλου, ο καθηγητής κατέληξε πως η ευτυχία εξαρτάται κατά πολύ και από την κατάσταση του εγκεφάλου. Αν η δραστηριότητα στον αριστερό προμετωπιαίο φλοιό είναι πιο έντονη, το άτομο είναι κατά πάσα πιθανότητα εξωστρεφές, ενθουσιώδες και χαρούμενο. Αν υπάρχει μεγαλύτερη δραστηριότητα στο δεξί, τότε είναι μάλλον πιο εσωστρεφές, ανήσυχο και λυπημένο. Ο καθηγητής πραγματοποίησε ένα πείραμα: Μέτρησε τη συμπεριφορά του αριστερού προμετωπιαίου φλοιού μωρών μικρότερων του ενός έτους και μετά είπε στις μητέρες τους να βγουν από το δωμάτιο. Κάποια από τα μωρά άρχισαν να κλαίνε με υστερία με την αποχώρησή της, ενώ κάποια άλλα φάνηκαν πιο ψύχραιμα. Αυτά τα δεύτερα ήταν τα μωρά με αυξημένη δραστηριότητα στον αριστερό προμετωπιαίο λοβό, όπως ακριβώς είχε προβλέψει ο καθηγητής Ντέιβιντσον. Συμπέρασμα; Κάποια μωρά φαίνεται ότι γεννιούνται χαρούμενα, ενώ άλλα γκρινιάρικα.
Ευτυχισμένα γονίδια
Ευτυχώς, όμως, η ευτυχία των παιδιών μας δεν είναι μόνο θέμα γενετικής. Σύμφωνα με έρευνες του δόκτορα Ντέιβιντ Λίκεν, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, το 50% της ευτυχίας μας οφείλεται στα γονίδιά μας. Ένα άλλο 8% καθορίζεται από το εξωτερικό περιβάλλον, ενώ το 42% εξαρτάται από τις περιστάσεις της ζωής μας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο δόκτωρ Λίκεν στο περιοδικό The Psychologist, με σωστή εκμάθηση και εξάσκηση των ικανοτήτων μας μπορούμε να αυξήσουμε τα ποσοστά ευτυχίας μας. Είναι κάτι σαν το βάρος. Ακόμη κι αν είμαστε έτσι κατασκευασμένοι ώστε να μην μπορέσουμε να χάσουμε ποτέ πολλά κιλά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να αδυνατίσουμε. Απλώς θα πρέπει να προσπαθήσουμε περισσότερο.
Μαθαίνω την ευτυχία
Σύμφωνα με τη θετική Ψυχολογία, η ευτυχία μπορεί να διδαχτεί με τρεις τρόπους:
Ο πρώτος είναι να ανακαλύψουμε νέες και απολαυστικές εμπειρίες και να τις ζήσουμε παρέα με τα παιδιά μας.
Ο δεύτερος είναι να μάθουμε εμείς οι ίδιοι και να το μεταδώσουμε και σε εκείνα να αγαπούν και να αφοσιώνονται σε αυτό που κάνουν και ο τρίτος να προσπαθούμε να δίνουμε νόημα στη ζωή μας. Οι θετικές σκέψεις, οι μικρές κινήσεις καλοσύνης μπορούν να γίνουν κίνητρα για την καθημερινή μας ευτυχία. Και βέβαια, το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά μας. Το κάλεσμα ενός φίλου στο σπίτι, η αγορά ενός δώρου, το μοίρασμα στο παιχνίδι είναι συνήθειες που μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να αποκτήσει αλτρουιστική συνείδηση και να το οδηγήσουν στην ανακάλυψη της αληθινής ευτυχίας. Τα πραγματικά ευτυχισμένα παιδιά μπορούν να αντιμετωπίσουν πιο εύκολα τις δυσκολίες της ζωής. Στο βιβλίο του Το αισιόδοξο παιδί (The optimistic child) ο δόκτωρ Σέλιγκμαν υποστηρίζει ότι ο τρόπος που μιλάμε στο παιδί μας μπορεί να επηρεάσει και τη διάθεση αλλά και τη νοοτροπία του. Θα πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι και επεξηγηματικοί. Αντί να λέμε «δεν θα περάσεις στις εξετάσεις», ας πούμε «αν κάνεις τα μαθήματά σου, τότε σίγουρα θα περάσεις».
Ο δόκτωρ Σέλιγκμαν αποκαλεί αυτές τις δεξιότητες «μικρά μαθήματα αισιοδοξίας» και πιστεύει ότι βοηθούν σημαντικά το παιδί να αποβάλλει την απαισιόδοξη νοοτροπία και να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με θετικό τρόπο. Ωστόσο, και οι αρνητικές εμπειρίες έχουν τη δική τους χρησιμότητα, μια που η αντιμετώπιση των προβλημάτων βοηθά στην ενίσχυση της προσαρμοστικότητας, διευκολύνει τα παιδιά να οχυρώνονται απέναντι στο στρες και τους δίνει τις ικανότητες να αντεπεξέλθουν στα εμπόδια. Σε γενικές γραμμές, πάντως, οι άνθρωποι που δεν εμμένουν σε δυσάρεστες σκέψεις ή ασχολούνται λιγότερο απ’ όσο άλλοι με την ενδοσκόπηση είναι σαφώς ευτυχέστεροι. Αν λοιπόν το παιδί σας έχει την τάση να κολλάει σε δυσάρεστα πράγματα, διδάξτε το να λέει «στοπ» στις αρνητικές σκέψεις. Ενθαρρύνετέ το να ασχοληθεί με κάτι που του προκαλεί ευχαρίστηση και ταυτόχρονα το δυσκολεύει. Βάλτε του ως στόχο να ξεχάσει το εύκολο μήνυμα του σύγχρονου πολιτισμού για χαλάρωση και κατανάλωση και να αναλάβει προκλήσεις. Αθλητισμός, μουσική, τέχνη, χορός, εθελοντισμός είναι οι καλύτερες επιλογές. Το μήνυμα που πρέπει να περνάμε είναι ότι η δημιουργική προσπάθεια είναι εξαιρετικά ικανοποιητική.
Οι γονείς μπορούν ακόμη να εξασφαλίσουν τη μελλοντική ευτυχία των παιδιών τους παρακινώντας τα να ακολουθήσουν τα δημιουργικά όνειρά τους. Όπως λέει ο Μπρετ Καρ, ερευνητής στο Κέντρο Παιδικής Ψυχικής Υγείας του Λονδίνου (Centre for Child Mental Health) «ο στοργικός γονιός που επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στην ευτυχία του παιδιού του παρατηρεί και ενισχύει με σοβαρότητα τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντά του, ακόμη κι αν δεν έχει καμιά σχέση με αυτά. Οι γονείς θα πρέπει να εξερευνούν και οι ίδιοι τη δική τους δημιουργικότητα, καθώς όσο περισσότερες δραστηριότητες μοιράζονται οι οικογένειες, τόσο πιο απολαυστικές γίνονται οι δραστηριότητες αυτές».
Περισσότερα θέματα για γονείς εδώ.