Γλώσσα των νέων - Έκθεση Α' Λυκείου - Κριτήριο αξιολόγησης με απαντήσεις

Κείμενο 1 

Η γλώσσα των νέων 

Οι νέοι έχουν πάντοτε την τάση να διαφοροποιούνται με το ντύσιμο, την αισθητική του σώματος, τη συμπεριφορά και τη γλώσσα. Η λεγόμενη «γλώσσα των νέων» αποτελεί ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας αυτής της ηλικιακής ομάδας, γλωσσική παραλλαγή που διαφοροποιεί τους χρήστες της, κατασκευάζοντας συγχρόνως τη συνοχή της ομάδας. Οι αποκλίσεις της γλώσσας των νέων, οι νεολογισμοί και οι γραμματικές παραβιάσεις εκφράζουν τις αλλαγές στα πρότυπα συμπεριφοράς, τις ιδέες, τις αξίες και τους κανόνες της κοινωνίας. Με τους νεολογισμούς, τις ιδιωματικές εκφράσεις και λέξεις, οι νέοι μεταδίδουν μηνύματα διάκρισης από τις παλιότερες γενιές, εκφράζουν αμφισβήτηση αρχών και αξιών. 

Η χρήση της γλώσσας από τους νέους ενοχλεί, επειδή ακριβώς μεταδίδει έμμεσα αλλά ισχυρά τέτοια νοήματα αμφισβήτησης. Και είναι συνηθισμένη παρανόηση να κρίνεται σαν «λαθεμένη», φτωχή» ή «κακής ποιότητας». Την άρνηση των αξιών, την παραβίαση των απαγορεύσεων, την επιθετικότητα, και την καταστροφή της «καθώς πρέπει» ομιλίας συχνά οι τυχαίοι ακροατές, κι όχι συνήθως οι συνομιλητές δέκτες, την ακούνε σαν γλωσσική καταστροφή, ενώ είναι γλωσσική δημιουργικότητα. 

Α. Φραγκουδάκη. (1987). Γλώσσα και ιδεολογία, 72-73. Αθήνα: Οδυσσέας (διασκευή). 

Κείμενο 2 

Γλώσσα και ηλικιωμένοι

Οι νέοι άνθρωποι νιώθουν ότι οι ηλικιωμένοι δεν καταφέρνουν να προσαρμόσουν την ομιλία τους στα σύγχρονα δεδομένα. Επίσης, οι νέοι πιστεύουν πως ο λόγος των ηλικιωμένων είναι παλιομοδίτικος και ξεπερασμένος. Επομένως, οι γλωσσικές «συναντήσεις» νέων και ηλικιωμένων αλλά και γενικότερα η επικοινωνία μεταξύ τους είναι πιθανό να μην επιτυγχάνεται, ενισχύοντας έτσι υφιστάμενα στερεότυπα. 

Είναι γνωστές οι προσδοκίες που κυριαρχούν για τη συμπεριφορά των ανθρώπων και τον τρόπο διαχείρισης του λόγου τους, όταν φτάσουν σε μια συγκεκριμένη ηλικία. Οι αντιλήψεις αυτές υποχρεώνουν πολλές φορές τους ηλικιωμένους ανθρώπους να συμπεριφέρονται γλωσσικά, όχι όπως επιθυμούν, αλλά «σύμφωνα με την ηλικία τους». Επομένως, το κοινωνικό κόστος στις περιπτώσεις που δεν «εκφράζεται» κάποιος σύμφωνα με την ηλικία του μπορεί να είναι μεγάλο. Ίσως, γι’ αυτόν τον λόγο οι ηλικιωμένοι άνθρωποι να χρησιμοποιούν «τη γλώσσα των ηλικιωμένων», όχι τόσο εξαιτίας της ηλικίας τους όσο επειδή αναγκάζονται να συμμορφωθούν στις κοινωνικές προσδοκίες. Με αυτόν τον τρόπο, όμως, η επικοινωνία μεταξύ γενεών μπορεί να γίνει προβληματική και να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχολογική και σωματική υγεία των ανθρώπων.

M. A. Hogg - Gr. M. Vaughan. (2010). Κοινωνική Ψυχολογία, 717-718. (μετ. Ερ. Βασιλικός, Αλ. Αρβανίτης). Αθήνα: Gutenberg (διασκευή). 

ΘΕΜΑΤΑ 

Α1. Ποια είναι, σύμφωνα με το πρώτο κείμενο, τα χαρακτηριστικά της γλώσσας των νέων και ποια η αντίδραση των μεγαλύτερων απέναντι σε αυτά; (60 – 80 λέξεις) (μονάδες 15) 

Α2. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο σε καθεμιά από τις παραγράφους του δεύτερου κειμένου. (μονάδες 10)

Β1.α. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις με έντονη γραφή: νιώθουν, καταφέρνουν, κυριαρχούν, αντιλήψεις, αναγκάζονται. (μονάδες 5) 

Β1.β. Να δημιουργήσετε μία πρόταση με κάθε συνώνυμη λέξη. (μονάδες 5) 

Β2.α.Nα επισημάνετε στα κείμενα δύο παραδείγματα μεταφορικής/συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας. (μονάδες 10) 

Β2.β. Να αιτιολογήσετε τη χρήση τους. (μονάδες 5)

Γ. Αποτελεί κοινό τόπο η παρατήρηση για τη διαφορά που παρουσιάζει ο τρόπος ομιλίας των νέων σε σχέση με τον κοινωνικά αποδεκτό τρόπο ομιλίας. Σε μια εισήγηση 400-500 λέξεων για μία εκδήλωση του σχολείου σας, να αναλύσετε τα χαρακτηριστικά της γλώσσας των νέων και να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους αυτή υπάρχει.

Απαντήσεις

Α1. [Υπόδειξη] Τα χαρακτηριστικά της γλώσσας των νέων είναι:  Οι νεολογισμοί.  Οι γραμματικές παραβιάσεις και γενικότερα παραβιάσεις απαγορεύσεων.  Ιδιωματικές εκφράσεις και λέξεις. Με τις αποκλίσεις αυτές οι νέοι διαφοροποιούνται από τις άλλες γενιές και εκφράζουν την αμφισβήτησή τους στις ιδέες, τις αξίες και τους κανόνες της κοινωνίας. Αντίδραση μεγαλύτερων:  Στιγματίζουν τη γλώσσα των νέων.  Ενοχλούνται από τις γλωσσικές αλλαγές των νέων, γιατί τους αμφισβητούν.  Χαρακτηρίζουν τη γλώσσα των νέων « λαθεμένη, φτωχή, κακής ποιότητας».  Κατακρίνουν τις αποκλίσεις και τις θεωρούν καταστροφή της « καθώς πρέπει» ομιλίας. 

 Α2. Πλαγιότιτλοι (2ου κειμένου): 1η παράγραφος ( Οι νέοι ... στερεότυπα ): Η άποψη των νέων για τη γλώσσα των ηλικιωμένων δεν ευνοεί τη μεταξύ τους επικοινωνία. 2η παράγραφος ( Είναι ... των ανθρώπων): Η γλώσσα των ηλικιωμένων ακολουθεί τις κοινωνικές προσδοκίες. 

Β1. Συνώνυμα:  νιώθουν: αισθάνονται  καταφέρνουν: κατορθώνουν  κυριαρχούν: επικρατούν  αντιλήψεις: απόψεις  αναγκάζονται: υποχρεώνονται Προτάσεις:  Πολλοί θεατές δεν αισθάνονται την αγωνία των ηθοποιών του θεάτρου.  Όλα τα κατορθώνουν οι αποφασισμένοι άνθρωποι.  Οι καλύτεροι αθλητές συνήθως επικρατούν στους αγώνες.  Οι απόψεις όλων για τη γλώσσα δεν πρέπει να είναι απόλυτες.  Οι παίκτες υποχρεώνονται να περνούν έλεγχο για χρήση αναβολικών. 

 Β2. Μεταφορική / συνυποδηλωτική χρήση της γλώσσας: α. - Κατασκευάζοντας συγχρόνως τη συνοχή της ομάδας. - Γλωσσικές «συναντήσεις» νέων και ηλικιωμένων. 

β. Η χρήση μεταφορικών / συνυποδηλωτικών φράσεων αφορά την ποιητική χρήση της γλώσσας και προσφέρει αισθητική ευχαρίστηση στον αναγνώστη / ακροατή του κειμένου. Οι παραπάνω μεταφορικές φράσεις προσδιορίζουν κάποιους από τους στόχους του κειμένου. Η συγγραφέας του πρώτου κειμένου τονίζει την ιδιαιτερότητα της γλώσσας των νέων και συγχρόνως αιτιολογεί τη δημιουργία της με τη φράση « κατασκευάζοντας συγχρόνως τη συνοχή της ομάδας». Η φράση δίνει ζωντάνια στο κείμενο, προκαλεί την προσοχή του αναγνώστη και θέτει σε κίνηση τη διανοητική του λειτουργία. Θέλοντας να κάνουν το κείμενο ζωντανό και ελκυστικό οι συγγραφείς του δεύτερου κειμένου χρησιμοποιούν τη φράση: «Γλωσσικές συναντήσεις νέων και ηλικιωμένων». Η εικόνα του προβλήματος της διαφορετικής ομιλίας είναι παραστατική και περνάει στον αναγνώστη. 

Γ. Προσφώνηση

1ο ζητούμενο: Χαρακτηριστικά γλώσσας νέων

-είναι ιδιαίτερα πλούσια σε νέες εκφράσεις, ιδιόμορφες χρήσεις των λέξεων οι οποίες συνδυάζονται μεταξύ τους με παράξενο τρόπο (π.χ. χλωμό το κόβω)

-έχει ρευστότητα, δηλαδή αλλάζει διαρκώς, νέες εκφράσεις αντικαθιστούν με γρήγορο ρυθμό τις παλιές που χάνουν ταχύτατα την επικαιρότητά τους

-πολλές εκφράσεις είναι κατανοητές μόνο μεταξύ των νέων, κάτι που θυμίζει τις ιδιαίτερες «γλώσσες» ορισμένων επαγγελμάτων (π.χ. ναυτικοί, γιατροί) ή την αργκό ιδιαίτερων κοινωνικών ομάδων (π.χ. υπόκοσμος)

-περιέχει συχνά σοκαριστικό ή και υβριστικό λεξιλόγιο

-περιέχει πολλές ξένες λέξεις 

-είναι επηρεασμένη από τις γλωσσικές χρήσεις του διαδικτύου, όπως π.χ. από το facebook, τα emoticons, τα greeklish κ.ά. παρόμοια φαινόμενα 

-συχνά συνοδεύεται από εξωγλωσσικά φαινόμενα, όπως ιδιαίτερες χειρονομίες, ιδιαίτερο στυλ βαδίσματος, χτενίσματος ή ενδυμασίας

2ο ζητούμενο: Αιτία γλώσσας νέων

-οι νέοι με τη γλώσσα τους διαμορφώνουν την δική τους ιδιαίτερη ταυτότητα ως κοινωνική ομάδα

-ενσωματώνονται ευκολότερα στην παρέα τους, στην ομάδα των φίλων, κοινωνικοποιούνται με τους συνομηλίκους τους, γίνονται αποδεκτοί από αυτούς

-διαφοροποιούνται από τις προηγούμενες γενιές, τους «μεγάλους»

-επιχειρούν να δείξουν ότι είναι ανατρεπτικοί, ότι δεν λογαριάζουν τους κοινωνικούς κανόνες, ότι είναι επαναστάτες, ότι συγκρούονται με την κοινωνία και τους «μεγάλους»

Αποφώνηση

Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.