Πολλές, αλλά και η πιο πρόσφατη έρευνα του Harvard που αφορούσε τη συμβολή των γονέων στη σεξουαλική προετοιμασία των παιδιών τους, δείχνουν ότι ακόμα και οι πιο απελευθερωμένοι γονείς σχεδόν χάνουν τις πιο κρίσιμες - αναφορικά με την σεξουαλική ετοιμότητα - στιγμές στη ζωή των παιδιών τους.
Παρ' όλο που σχεδόν όλοι οι γονείς που συναναστρέφομαι καθημερινά σε φιλικό και επαγγελματικό επίπεδο μου λένε πόσο πολύ επιθυμούν να είναι εκείνοι ο σύμβουλος και φίλος των παιδιών τους, από τις έρευνες αλλά και από την καθημερινή επαφή με παιδιά και εφήβους βλέπουμε ότι τα παιδιά αντιμετωπίζουν σκληρές καταστάσεις, όπως πίεση να κάνουν σεξ ή δυσκολία για το πώς να μιλήσουν στους γονείς τους για τη χρήση προφυλακτικού, πολύ πριν εκείνοι τους μιλήσουν για το θέμα αυτό.
Η πλειονότητα μοιάζει να μην μιλούν στα κορίτσια τους για μεθόδους αντισύλληψης ενώ πολλά από αυτά έχουν ήδη κάνει σεξ. Έτσι μιλάμε για απροθυμία ή κακό συγχρονισμό όταν εντοπίζουμε δυσφορία στους γονείς και μόνο στην αναφορά πιθανής ή πραγματικής σεξουαλικότητας των παιδιών τους, όπως επίσης και για έντονη αγωνία για το αν θα μπορέσουν να τους συμβουλεύσουν σωστά. Τα αποτελέσματα των ερευνών αγγίζουν το 40% των παιδιών τα οποία δέχονται συμβουλές από τους γονείς τους ενώ ήδη είναι σεξουαλικά ενεργά και αφού έχουν ήδη βιώσει κάποιες οδυνηρές εμπειρίες.
Σαφώς και δεν θα ήθελαν σε καμία περίπτωση κάτι τέτοιο για τα παιδιά τους. Δεν νομίζω ότι υπάρχει γονέας που θα ένοιωθε καλά με κάτι τέτοιο. Όλοι οι γονείς θέλουμε τα παιδιά ασφαλή, να γνωρίζουν πώς να κάνουν σωστές επιλογές και πώς να αντιμετωπίζουν διαπροσωπικές επαφές που μπορεί να μην είναι εντελώς ακίνδυνες. Είναι όμως πολλοί οι γονείς που επιθυμούν καθυστέρηση της έναρξης της σεξουαλικής τους ζωής μέχρι την αποφοίτηση από το λύκειο αλλά ας είμαστε ρεαλιστές. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Αυτό που με εντυπωσιάζει είναι ο μεγάλος αριθμός των γονέων που ενώ υποστηρίζουν ότι είναι σημαντικό να μιλάμε στα παιδιά για το σεξ από τα εφηβικά τους χρόνια, στο δικό τους παιδί οι κανόνες αλλάζουν δραματικά. Ακόμα κι αν στατιστικά, οι πιθανότητες να έχει σεξουαλική ζωή στην εφηβεία του το δικό τους παιδί, είναι πολύ μεγάλες.
Πηγαίνοντας λίγα χρόνια πίσω, μπορώ να θυμηθώ γονείς που πίστευαν εντόνως ότι το παιδί τους δεν έχει σεξουαλική δραστηριότητα ενώ η ίδια γνώριζα ότι είχε ήδη. Σίγουρα δεν αποκάλυπτα ότι μου είχε εκμυστηρευτεί το κάθε παιδί αλλά τους πρότεινα να αφήσουν κάποιες πιθανότητες να έχει σεξουαλική ζωή το παιδί τους και να μην το γνωρίζουν διότι φοβάται να τους μιλήσει για αυτό όπως και οι ίδιοι αναβάλλουν να ανοίξουν μια τέτοια συζήτηση όλο και περισσότερο. Τους ενθάρρυνα να σκεφτούν την περίπτωση ενός τέτοιου διαλόγου στη βάση ότι κάτι τέτοιο θα τους έφερνε στη θέση να βρουν περισσότερες πληροφορίες κι έτσι να είναι ακόμα πιο ικανοί να τα συμβουλεύσουν. Δυστυχώς οι περισσότεροι επέμεναν ότι δεν είναι απαραίτητο ακόμα.
Μια τέτοιας μορφής άρνηση όμως αδικεί πολύ τα παιδιά, τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια. Καθώς όπως ξέρουμε η απουσία ενημέρωσης δεν σημαίνει και αποχή των παιδιών από τον τομέα αυτό. Τα ποσοστά των παιδιών που έχουν ήδη σεξουαλική ζωή μέχρι να φτάσουν το 17ο έτος της ηλικίας τους είναι αρκετά υψηλά και καλό θα ήταν να αναρωτηθούμε σχετικά με την κατάλληλη και ασφαλής στιγμή που θα μπορούσαμε όλοι οι γονείς να μιλήσουμε στο παιδί μας για το σεξ ώστε να το προετοιμάσουμε όχι μόνο για τη σεξουαλική επαφή, αλλά για τα συναισθήματα και την όσο πιο κατάλληλη λήψη αποφάσεων στο θέμα αυτό.
Η κατάλληλη στιγμή να αρχίσετε να μιλάτε για τη σεξουαλικότητα(τουλάχιστον σε γενικό πλαίσιο) είναι όταν τα παιδιά είναι νήπια και οι συζητήσεις – πάντα ανάλογα με την ανάπτυξή του - πρέπει να συνεχιστούν μέχρι και τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης. Αν αισθάνεστε πολύ άβολα και ότι δεν μπορείτε να ανοίξετε τέτοιες συζητήσεις με το παιδί σας– και είναι πολλοί αυτοί που βρίσκονται σε αυτή τη θέση – υπάρχουν καταπληκτικά σεμινάρια για γονείς από ειδικούς στη συμβουλευτική γονέων τα οποία σας ενθαρρύνουν για τέτοιους διαλόγους αφού σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε την προσωπική σας δυσφορία. Δεν διδάσκονται αξίες αλλά τρόποι ώστε να καταφέρετε να έχετε μια ανοιχτή και καλή επικοινωνία με τα παιδιά σας, ιδίως σε «δύσκολα» θέματα.
Αλλά αυτό προϋποθέτει ότι πρέπει να αρχίσουμε να κοιτάμε τα μικρά παιδιά μας και κάθε στιγμή να συνειδητοποιούμε ότι είναι άνθρωποι με σεξουαλικότητα, οι οποίοι σύντομα θα έχουν σεξουαλική ζωή.Είναι δύσκολο από όλες τις πλευρές – αλλά το ότι είναι δύσκολο δεν σημαίνει ότι πρέπει να αποφύγουμε να δούμε κατάματα το καθήκον μας σαν προστάτες και σύμβουλοι των παιδιών μας. Κανείς δεν τα αγαπάει όπως εμείς και πρέπει να είμαστε προετοιμασμένοι για συμπεριφορές τους οι οποίες θα προκαλέσουν τις προσωπικές μας ζώνες ασφάλειας και τις αξίες μας. Αλλά όταν αρνούμαστε να αναγνωρίσουμε την σεξουαλικότητά τους – ή τους λέμε ότι το σεξ είναι κάτι αμαρτωλό ή ακατάλληλο σαν να ήταν καλύτερο να μην υπάρχει στη ζωή τους παρά να μας πουν τι κάνουν σε αυτό τον τομέα - καταφέρνουμε να τους βάζουμε σε μια πραγματικά επικίνδυνη περιοχή.
Κι αυτό στην ουσία που μας δείχνουν οι μελέτες είναι ότι όσο καλοπροαίρετοι και μεγάλη αγάπη να τους έχουμε ως γονείς, σε τέτοιες στιγμές μπορεί να τα «απορρίψουμε» χωρίς να το επιθυμούμε. Διότι εξαιρούμε τον εαυτό μας από ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ζωής των παιδιών τους και αν δεν υπάρχει η άνεση και η εμπιστοσύνη στην σχέση μας μαζί τους ιδίως σε τέτοια θέματα, το αποτέλεσμα είναι να τα κάνουμε να υποφέρουν.
Πρέπει να δεχτούμε ότι θα έχουν σεξουαλική ζωή προτού εμείς ως γονείς νοιώσουμε άνετα να τους μιλήσουμε όπως και πριν ακόμα έχουν την συναισθηματική ωριμότητα να διαχειριστούν εμπειρίες χωρίς τις καλές συμβουλές μας. Πρέπει να τους δώσουμε τις καλύτερες πληροφορίες και την σοφία που έχουμε αποκτήσει από την εμπειρία στη ζωή και όλο αυτό οφείλουμε να το κάνουμε προτού πλέον να θεωρηθεί η βοήθειά μας πολύ καθυστερημένη χρονικά.
Ιωάννα Θεοδωρακόπουλου, PsyD, MSc
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Συμβουλευτικός ψυχολόγος - ψυχοθεραπεύτρια
Περισσότερα θέματα για τη σεξουαλική αγωγή εδώ.