Κείμενο
Τα κόμικς και οι υποστηρικτές τους
Προβάλλοντας τα θετικά στοιχεία των κόμικς, οι υποστηρικτές τους ισχυρίζονται ότι αυτά αρθρώνουν έναν κριτικό λόγο για την ίδια την κοινωνία, εκφράζουν μηνύματα ανθρωπιστικά, αποδεσμευμένα από ρατσιστικές προκαταλήψεις και αισθήματα υπεροχής απέναντι σε κάποιες ομάδες ανθρώπων ή τάσεις επιβολής σε λαούς του Τρίτου Κόσμου. Καταδικάζουν κάθε μορφή φασισμού, στηλιτεύουν τα απολυταρχικά καθεστώτα, αμφισβητούν τους φορείς εξουσίας. Καταπιάνονται με προβληματισμούς της εποχής και αποτελούν απάντηση στον αμερικάνικο καπιταλισμό και ιμπεριαλισμό που επιβλήθηκε στους χώρους της επικοινωνίας και της τέχνης. Οι υποστηρικτές των κόμικς θεωρούν εξάλλου ότι η βία, η εγκληματικότητα και η σεξουαλική διάσταση της βίας δεν παρουσιάζεται μόνο στα κόμικς, αλλά και στη λογοτεχνία, ακόμα και στη λογοτεχνία για παιδιά, ή σε μεγαλύτερο βαθμό στις περιγραφές των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.
Ο αναγνώστης των κόμικς δεν είναι μόνο παθητικό «υποκείμενο», αλλά και ενεργοποιημένο «πρόσωπο». Τα κόμικς είναι ερεθίσματα του νου και της φαντασίας και η εικόνα τους δεν είναι ούτε απλή ούτε ευκολοδιάβαστη. Συμπυκνώνει πληροφορίες που πρέπει να ερμηνευτούν. Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται στα κόμικς δεν είναι πάντα φανταστικά δημιουργήματα, αλλά συχνά πραγματικοί εκφραστές συγκεκριμένων ηθικών, κοινωνικών και ιδεολογικών αξιών. Έτσι επέρχεται ένα είδος «κάθαρσης» του αναγνώστη, καθώς αυτός ταυτίζεται με τον ήρωα των κόμικς. Οι ήρωες, τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, δεν είναι τυποποιημένοι, συμβατικοί, έχουν ο καθένας τους τα ιδιαίτερα εκείνα χαρακτηριστικά που τους κάνουν ξεχωριστούς. Κάποτε η προσωπικότητά τους είναι δανεισμένη από υπαρκτά πρόσωπα. Συχνά συναντάμε την ανθρώπινη εκδοχή του ρομαντικού ήρωα με αξίες, αρχές και πολιτική συνείδηση, που πιστεύει στη φιλία, τρέφει σεβασμό στις γυναίκες και γενικά λειτουργεί ως θετικό πρόσωπο.
Επιπλέον, τα κόμικς περιέχουν εικαστική ευαισθησία, καθώς η αισθητική τους παρουσίαση είναι ιδιαίτερα επιμελημένη, από το εξώφυλλο ως την τελευταία λεπτομέρεια και τη σχεδιαστική ακρίβεια. Περιέχουν εικαστικές λύσεις π.χ. την αίσθηση της απόστασης και της προοπτικής. Εικαστικά κινήματα μοντέρνας τέχνης, με χαρακτηριστική περίπτωση την Pop Art* , έχουν εντάξει τα κόμικς στη θεματική τους (Λιχνεστάιν, Γουόρχολ, κ.ά.).
Τα αποτελέσματα ερευνών εξάλλου δείχνουν πως το λεξιλόγιο των εικονογραφημένων ούτε φτωχό είναι ούτε καθηλωμένο σε μια αυθαίρετη γραμματική κι ένα αιρετικό συντακτικό. Στα περισσότερα κόμικς, οι ονοματοποιίες και οι άσχημες εκφράσεις κατέχουν ένα απειροελάχιστο ποσοστό του συνολικού λόγου. Μάλιστα έχει διαπιστωθεί ότι συχνά τα παιδιά χρησιμοποιούν, όταν μιλούν, ηχοποιήσεις ή ονοματοποιίες, όπως μπαμ, κρατς, σνιφ, αούχ, κ.ά. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γνωρίζουν τις λέξεις «σύγκρουση», «γδούπος», «λυγμός», «πόνος», «θλίψη», «πυροβολισμός», «κλάμα», κ.ά. Ιδιαίτερα χρήσιμα μπορούν να αποδειχθούν τα κόμικς για τα παιδιά που πρωτοξεκινούν την ανάγνωση, καθώς παρουσιάζουν νέες λέξεις εμπλουτίζοντας έτσι το λεξιλόγιο των παιδιών. Τα κόμικς μπορούν να αποτελέσουν τη γέφυρα που ενώνει τη ζωγραφική με τη λογοτεχνία, αλλά και το εύκολο και ευχάριστο ανάγνωσμα με το καλό λογοτεχνικό βιβλίο.
Στ. Γρόσδος, Η διδακτική της λογοτεχνίας - Comic(o)παιχνίδια. Στο: Παράθυρο στην εκπαίδευση του παιδιού, τεύχος 71, Σεπτ-Οκτ. 2011, 180-181(διασκευή).
*Pop Art: καλλιτεχνικό κίνημα που αναπτύχθηκε αρχικά στη Μεγάλη Βρετανία και αργότερα στην Αμερική στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Η Pop Art προβάλλει κατά κύριο λόγο σύμβολα του καταναλωτισμού, απλά αντικείμενα που άτομα περιορισμένης αντίληψης περί τέχνης τα θεωρούσαν στόχο ζωής. Μια από τις σημαντικότερες ίσως επιδράσεις της ήταν το γεγονός πως περιόρισε τη διάκριση ανάμεσα στις έννοιες της εμπορικής και υψηλής τέχνης. Στην Αμερική, εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι καλλιτέχνες Άντι Γουόρχολ και Ρόι Λίχτενσταϊν δίνουν τη μεγαλύτερη ώθηση στην Pop Art.
ΘΕΜΑΤΑ
Α1. Ποια είναι η θέση, σύμφωνα με το κείμενο, των υποστηρικτών των κόμικς
σχετικά με το λεξιλόγιο των κόμικς και την επίδραση που αυτό ασκεί στα
παιδιά; (60-80 λέξεις)(μονάδες 15)
Α2. Ποια είναι, σύμφωνα με το κείμενο, τα χαρακτηριστικά των ηρώων των κόμικς; Να απαντήσετε σε μια παράγραφο 60-80 λέξεων. (μονάδες 15)
Β1α. Πώς αναπτύσσεται η τρίτη παράγραφος (Επιπλέον... Γουόρχολ, κ.ά.) του
κειμένου; (μονάδες 5)
Β1β. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (μονάδες53)
Β2α. Να γράψετε μία συνώνυμη (σημασιολογικά ισοδύναμη) λέξη για καθεμιά από
τις λέξεις του κειμένου: λαμβάνοντας υπόψη τη σημασία
τους στο κείμενο: προκαταλήψεις, επιβολής, στηλιτεύουν, κινήματα, έχουν
εντάξει.
(μονάδες 5)
Β2β. Να γράψετε μία πρόταση για καθεμιά από τις συνώνυμες λέξεις που επιλέξατε,
έτσι ώστε να γίνεται φανερή η σημασία τους (μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον
γραμματικό τύπο ως προς την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το χρόνο κ.λπ.).
(μονάδες 5)
Γ, Σε ένα άρθρο 400 περίπου λέξεων να αναλύσετε τους λόγους για τους οποίους τα κόμικς ασκούν έντονη επίδραση πάνω στα παιδιά και ποιες είναι οι θετικές συνέπειες αυτών. (μονάδες 50)
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1, Η θέση των υποστηρικτών των κόµικς σχετικά µε το
λεξιλόγιο των κόµικς και την επίδραση που αυτό ασκεί στα παιδιά:
Το λεξιλόγιο δεν είναι φτωχό.
Δεν υιοθετεί αυθαιρεσίες στη γραµµατική και στο συντακτικό.
Το ποσοστό ονοµατοποιίας και άσχηµων εκφράσεων είναι ελάχιστο.
Όταν τα παιδιά χρησιµοποιούν στην οµιλία τους ηχοποιήσεις και
ονοµατοποιίες, αυτό δε σηµαίνει ότι δε γνωρίζουν τις λέξεις που
αποδίδουν την έννοιά τους.
Στα κόµικς υπάρχουν νέες λέξεις που ασκούν θετική επίδραση στο
λεξιλόγιο των µικρών παιδιών, αφού το εµπλουτίζουν.
Α2. Ο αναγνώστης των κόµικς δεν είναι µόνο παθητικό «υποκείµενο», αλλά και ενεργοποιηµένο «πρόσωπο»: Πώς ενεργοποιείται
ο αναγνώστης;
Τα κόµικς ερεθίζουν το νου και τη φαντασία του αναγνώστη.
Η εικόνα των κόµικς δεν απλή ούτε ευκολοδιάβαστη, γιατί εµπεριέχει
πολλές πληροφορίες οι οποίες πρέπει ο αναγνώστης να ερµηνεύσει.
Οι χαρακτήρες που παρουσιάζονται στα κόµικς δεν είναι πάντοτε
φανταστικοί.
Οι χαρακτήρες των κόµικς είναι πολλές φορές αληθινοί και εκφράζουν
συγκεκριµένες αξίες: ηθικές, κοινωνικές, ιδεολογικές.
Με αυτούς τους χαρακτήρες, όταν ταυτιστεί ο αναγνώστης, µπορεί να
ενεργοποιηθεί.
Β1α. Τρόπος ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου (Επιπλέον... Γουόρχολ,
κ.ά.) του κειµένου:
Η τρίτη παράγραφος αναπτύσσεται µε τη µέθοδο της αιτιολόγησης.
Β1β. Στην αρχή της παραγράφου θέτει µία γενική θέση, εικαστική
ευαισθησία, και στη συνέχεια δίνει λεπτοµέρειες που την αιτιολογούν.
Ακολουθεί άλλη µία γενική θέση, εικαστικές λύσεις, που την αιτιολογέιµε
δύο συγκεκριµένα στοιχεία, ενώ το ίδιο κάνει και µε τη γενική έννοια
εικαστικά κινήματα.
Β2.α. Συνώνυμα
προκαταλήψεις: προδιαθέσεις
επιβολής: εξαναγκασµού
στηλιτεύουν: κατακρίνουν
κινήματα: οµαδικές ενέργειες
έχουν εντάξει: έχουν ενσωµατώσει
Β2β. Προτάσεις
Η προδιάθεσή του δεν τον άφηνε να δει πόσο ανόητα ενεργούσε.
Σε χώρες του τρίτου κόσµου υπάρχει εξαναγκασμός των παιδιών για
παράνοµη εργασία.
Όλοι κατακρίνουν τους διεφθαρµένους υπαλλήλους.
Πολλές καλλιτεχνικές δραστηριότητες καταλήγουν σε ομαδική
ενέργεια.
Οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ενσωματώσει στο εθνικό τους
δίκαιο τις αποφάσεις των ευρωπαϊκών δικαστηρίων.
Γ. Τίτλος
Αφορμή από επικαιρότητα
1ο ζητούμενο - Λόγοι που τα κόμικς ασκούν επιδράσεις στα παιδιά
1 Τα έντονα χρώματα και η εντυπωσιακή τους εικόνα.
2 Η δράση, η πλοκή.
3 Το σύντομο και εύληπτο περιεχόμενό τους.
4 Η χρήση απλής και κατανοητής γλώσσας.
5 Το υπερφυσικό και εξωπραγματικό στοιχείο.
6 Το στοιχείο του χιούμορ.
7 Η προβολή ηρώων με ιδιότητες που γοητεύουν τα παιδιά (δύναμη, ευφυΐα, ταχύτητα, ετοιμότητα, ειλικρίνεια).
8 Η ανάγνωση των κόμικς συνιστά διάλειμμα και δεν εντάσσεται στις σχολικές υποχρεώσεις του παιδιού.
9 Αποτελεί τρόπο διαφυγής από τις καθημερινές σχολικές υποχρεώσεις.
10 Παροχή ψυχαγωγίας.
11 Δυνατότητα φυγής από την πραγματικότητα.
12 Συμπλήρωση της εικόνας με τη φαντασία του παιδιού-συμμετοχή στη διαμόρφωση της ιστορίας.
13 Αντιπαράθεση του καλού με το κακό και νίκη συνήθως του πρώτου.
14 Δημιουργία συναισθήματος οικειότητας μέσα από την επανάληψη στοιχείων της προσωπικότητας των ηρώων.
2ο ζητούμενο - Θετικές συνέπειες των κόμικς
1 Ανάπτυξη της φαντασίας και της σκέψης των παιδιών μέσω της κυριαρχίας της εικόνας και του συμπληρωματικού ρόλου του λόγου.
2 Παροχή γνώσεων με ευχάριστο τρόπο.
3 Επαφή με τον πολιτισμό και την ιστορία.
4 Καλλιέργεια φιλομάθειας και ενδιαφερόντων, παροχή ερεθισμάτων σε παιδιά και νέους.
5 Συνδυασμός γνώσης και ψυχαγωγίας, δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου.
6 Προβολή θετικών προτύπων μέσα από τη δράση και τη συμπεριφορά των ηρώων (θάρρος, τόλμη, αγωνιστικότητα, συνεργασία, αλληλεγγύη, αυτοθυσία, ανθρωπιά).
7 Δημιουργικά αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, απαλλαγή από την πλήξη και το άγχος της καθημερινότητας.
8 Βιωματική Πρόκληση συναισθημάτων - συναισθηματική κάλυψη.
9 Συμβολή στην κοινωνικοποίηση παιδιών και νέων.
Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.