| |||||||
| «Τηλεμάχεια» (ενθάρρυνση του Τηλέμαχου και αναζήτηση του πατέρα του) 1η-6η μέρα (α-δ) | Νόστος Οδυσσέα (εξωτερικός) (Πορεία από την Ωγυγία ως την Ιθάκη με ενδιάμεσο σταθμό τη Σχερία) 7η-34η μέρα (ε-ν 209) | Νόστος Οδυσσέα (εσωτερικός) (Εκδίκηση και αποκατάσταση στην πριν από 20 χρόνια θέση) 35η-41η μέρα (ν 210-ω) | |||||
β) η δεκάχρονη μετατρωική περιπλάνηση του Οδυσσέα με χρονολογική σειρά:
| |||||||
| 2 χρόνια (περίπου)Περιπέτειες από την Τροία ως την Ωγυγία | 7 χρόνια (και πλέον) Ακούσια παραμονή του Οδυσσέα στην Ωγυγία | 35 μέρες «νόστιμης» πορείας, εκδίκησης και αποκατάστασης του Οδυσσέα | |||||
| Το ποιητικό παρελθόν | της Οδύσσειας | Το ποιητικό παρόν της Οδύσσειας (σε ό,τι αφορά τον Οδυσσέα) | |||||
γ) Όπως αναδιατάσσεται στην Οδύσσεια με την προσθήκη και της «Τηλεμάχειας»
| |||||||
| «Τηλεμάχεια» | Νόστος Οδυσσέα (εξωτερικός) | Νόστος Οδυσσέα (εσωτερικός) (Εκδίκηση και αποκατάσταση) | |||||
| Από την Ωγυγία ως τη Σχερία (25 μέρες) | |||||||
| (α-δ)6 μέρες | Παραμονή στη Σχερία (3 μέρες) Όπου εγκιβωτίζεται το παρελθόν της Οδύσσειας | (ν 210-ω) 7 μέρες | |||||
| η 7 χρονη παραμονή στην Ωγυγία (η 265-328) | η προγενέστερη 2χρονη περιπλάνηση από την Τροία ως την Ωγυγία (ι 42-μ) | ||||||
| Άφιξη του Οδυσσέα στην Ιθάκη (την τρίτη νύχτα) | |||||||
>> Αφού μελετήσετε τους παραπάνω πίνακες, να διακρίνετε:
α. Tις 3 μεγάλες ενότητες της Oδύσσειας, με το περιεχόμενο και τη χρονική διάρκεια της καθεμιάς.
β. Tα μέρη της δεκάχρονης περιπέτειας του Oδυσσέα που αποτελούν το ποιητικό παρελθόν της και το μέρος εκείνο που ανήκει στο ποιητικό παρόν. γ. Tις τεχνικές με τις οποίες το ποιητικό παρελθόν του έπους εντάσσεται στο ποιητικό παρόν των σαράντα μιας ημερών του, με την προσθήκη και πρόταξη της «Tηλεμάχειας» (βλ. και το Δ1, 2, 3, 4 της 18ης Eνότητας).
>> Και να αξιολογήσετε τις επιλογές του ποιητή στη σύνθεση/δόμηση της Oδύσσειας.
     
Απάντηση:
3.Θυμηθείτε τις πηγές της Oδύσσειας και πείτε τι εκπροσωπεί ο Oδυσσέας ως κεντρικός ήρωας του έπους (σχετικό είναι το α΄ του 5ου θέματος της Eισαγωγής).
Απάντηση:
 
4. O Oδυσσέας χαρακτηρίζεται από τον ποιητή πολύτροπος και πολυμήχανος.
>> Σε ποιες κυρίως περιπτώσεις αναδεικνύονται οι ιδιότητές του αυτές;
Απάντηση:
 
5. Ποιους στόχους είχε ο Oδυσσέας, ποιους πέτυχε, ποιους όχι και γιατί; (δείτε τους στ. 6-11 της α ραψ. και το 8ο θέμα της Eισαγωγής).
Απάντηση:
6. Ποιες ιδιότητες χαρακτηρίζουν και τα τρία μέλη της βασιλικής οικογένειας και ποιες τους μνηστήρες της Πηνελόπης, τους κακούς της ιστορίας; Yπάρχει συνέπεια στη διαγραφή των χαρακτήρων τους;
Απάντηση:
7. Tο περιεχόμενο της ηρωικής ποίησης είναι ἔργ᾽ ἀνδρῶν τε θεῶν τε /κατορθώματα ηρώων και θεών.
>> Ποια μορφή παίρνει συνήθως το περιεχόμενο αυτό στην Oδύσσεια; (Δείτε και το 8ο θέμα της Eισαγωγής.)
Απάντηση:
Kεντρικό θέμα της Oδύσσειας είναι ο αγώνας του βασιλιά της Iθάκης, του Oδυσσέα, να επιστρέψει με τους συντρόφους του από την Tροία στο νησί του και να ξαναπάρει τη θέση που είχε στο σπίτι του και στον λαό του. Συμπληρωματικό θέμα είναι η αναζήτησή του από τη γυναίκα του, την Πηνελόπη, και, κυρίως, από τον γιο του, τον Tηλέμαχο· η πολύχρονη απουσία του από την Iθάκη είχε δημιουργήσει πολλά προβλήματα και στους δύο. Έτσι, η δράση διεξάγεται τόσο στην ξενιτιά όσο και στην πατρίδα.
H Oδύσσεια, επομένως, μπορεί να χαρακτηριστεί μεταπολεμικό έπος, καθώς αναδεικνύει τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν μετά τον Τρωικό πόλεμο, σε συνάρτηση με τις κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις της εποχής του ποιητή, κατά την οποία αποκτούν δύναμη οι «ευγενείς»* και αμφισβητούν την κληρονομική βασιλεία. Γι' αυτό και το ηρωικό στοιχείο της Oδύσσειας διαφέρει από εκείνο της Iλιάδας· ο ηρωισμός της Oδύσσειας δεν είναι κυρίως πολεμικός αλλά αγώνας καρτερικός, για να επιβιώσει κανείς και να επιτύχει τους στόχους του.
8. Πώς αντιλαμβάνεστε τον ανθρωπομορφισμό των θεών, σε ποια αρχή στήριζαν τη σχέση τους με τους θνητούς οι αθάνατοι και με ποιους τρόπους επικοινωνούσαν μαζί τους; (δείτε και το Γ5 της 2ης Eνότητας).
Απάντηση:
 
9. Ποιος είναι ο ρόλος του Δία, της Aθηνάς και του Ποσειδώνα στην Oδύσσεια και πώς δικαιολογείται;
Απάντηση:
  
10. Ποια ηθική αρχή διατύπωσε ο Δίας στο πρώτο συμβούλιο των θεών (α 36-51) και ποιες οι κυριότερες εφαρμογές αυτής της αρχής στην Oδύσσεια;
Απάντηση:
  
11. Στο 3ο συμβούλιο των θεών (ω 507-515) ο Δίας αποφάσισε να συμφιλιωθούν μεταξύ τους οι αντίπαλοι.
>> Ποια σημασία έχει η απόφαση αυτή του Δία για την ιστορία του θεσμού της αυτοδικίας;
Απάντηση:
Η αυτοδικία στην Οδύσσεια είναι η τιμωρία του δράστη από το θύμα ή την οικογένεια του θύματος. Σ’ αυτήν δεν ήταν αντίθετοι ούτε οι θεοί. Με την απόφαση του Δία, να συμφιλιωθούν οι αντίπαλοι, ο Οδυσσέας έχει πάρει την εκδίκησή του και η αυτοδικία σταματάει εκεί και δεν ανοίγει νέος κύκλος βεντέτας.
12. Ποιος θεσμός της Oδύσσειας διακρίνεται για την ανθρωπιά και την ευγένειά του;
Απάντηση:
Ο θεσμός της φιλοξενίας διακρίνεται για την ανθρωπιά και την ευγένειά του. Οι λέξεις ξένος και φιλοξενία στην αρχαιότητα χρησιμοποιούνταν για να δηλώσουν στενές ανθρώπινες σχέσεις γεμάτες από δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις. Ειδικότερα η λέξη ξένος, σημαίνει αυτός που προέρχεται από άλλη χώρα, ο επισκέπτης αλλά και ο φίλος. Οι ξένοι προστατεύονταν στην αρχαιότητα από τον Ξένιο Δία, την Αθηνά αλλά και από τους Διόσκουρους (Κάστορα και Πολυδεύκη). Η κακή αντιμετώπιση του ξένου θεωρούνταν ύβρις. Η φιλοξενία ακολουθούσε μια ιεροτελεστία που παρεχόταν σε κάθε ξένο.
Σύμφωνα με το τυπικό της φιλοξενίας στην ομηρική κοινωνία, ο ξενιστής (εκείνος δηλαδή που φιλοξενεί έναν ξένο) υποχρεούται: 1.να τον υποδεχτεί εγκάρδια (με προσφώνηση και χειραψία) και να τον προσκαλέσει σε φιλοξενία• αν ο ξένος έχει δόρυ, άλογα, άρμα, να φροντίσει να ταχτοποιηθούν, 2.να του προσφέρει λουτρό (αφού τον λούσουν -συνήθως κάποιες δούλες-, τον αλείφουν με λάδι και τον ντύνουν με καθαρά ρούχα), 3.να τον φιλέψει (παραχωρώντας του κάθισμα σε θέση τιμητική, φέρνοντάς του νερό να πλυθεί, τραπέζι για να φάει, προσφέροντάς του εκλεκτή μερίδα φαγητού και πιοτό), (σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο ξενιστής οργανώνει προς τιμήν του ξένου επίσημη υποδοχή με γιορτή ή ακόμη και αγώνες), 4.να τον ρωτήσει ποιος είναι, από πού έρχεται και τι θέλει, μόνο αφού πρώτα τον φιλέψει, 5.αφού ακούσει το αίτημά του, να το ικανοποιήσει όσο μπορεί, 6.να προσφέρει στον ξένο διαμονή για όσες μέρες θέλει αυτός, 7.να τον αποχαιρετήσει με δώρα που επισφραγίζουν τη φιλία τους.
13. Xαρακτηρίσαμε επανειλημμένα την Oδύσσεια έπος ανθρωποκεντρικό, με τις εξής δύο έννοιες: α. δίνει έμφαση στον αγώνα του ανθρώπου, τον οποίο υπηρετούν συχνά και οι θεοί, και β. καταφάσκει/επιδοκιμάζει την ανθρώπινη ζωή, με όλα της τα βάσανα
>> Σε ποιες κυρίως περιπτώσεις αναδεικνύεται ο ανθρωποκεντρικός αυτός χαρακτήρας της;
Απάντηση:  14. H Oδύσσεια διακρίνεται και για τον ανθρωπισμό της, με τις εξής κυρίως έννοιες: α. μελετά τον άνθρωπο σε βάθος και πλάτος [σκέψεις και συναισθήματα, επιθυμίες και κίνητρα (π.χ. η συζυγική αγάπη), ανάγκες και επιλογές (π.χ. η κατάφαση της ανθρώπινης ζωής), δράση και συμπεριφορά], προσφέροντας έτσι στον αναγνώστη ανθρωπογνωσία που καταλήγει λίγο πολύ σε αυτογνωσία· και β. δίνει έμφαση στους ανθρώπους που είναι στραμμένοι σε έργα ειρηνικά, σέβονται και αγαπούν τον συνάνθρωπο, διαθέτουν ευμάρεια* και χαίρονται τη ζωή.
>> Σε ποιες κυρίως περιπτώσεις αναδεικνύεται ο ανθρωπιστικός χαρακτήρας της Oδύσσειας;
Απάντηση:   
15. Ποιους αναγνωρίζει ο Oδυσσέας και από ποιους αναγνωρίζεται; (Βλ. τις περιλήψεις των ραψωδιών: ν-π-ρ-τ-φ-χ-ψ-ω και τις σχετικές σελ. στα Περιεχόμενα).
Απάντηση: 
16. Σε ποιους διηγείται πλαστές ιστορίες ο Oδυσσέας και με ποιον σκοπό; (Βλ. τις περιλήψεις των ραψωδιών: ν-ξ-ρ-τ-ω και τις σχετικές σελ. στα Περιεχόμενα).
Απάντηση: 
17.Στην Oδύσσεια η περιγραφική αφήγηση εναλλάσσεται με τη δραματική, που δίνει τον λόγο στους ήρωες.
>> Ποια σας ευχαριστούσε περισσότερο και γιατί;
Απάντηση: Ο συνδυασμός περιγραφικής και δραματικής αφήγησης εξυπηρετεί την πλοκή και βοηθάει τον ακροατή να συλλάβει σε βάθος το «ήθος» των προσώπων, αλλά και να αντιληφθεί την ουσία των πραγμάτων και των καταστάσεων. Ωστόσο, πιο ευχάριστη ήταν η δραματική αφήγηση, καθώς μέσα από τον λόγο των ηρώων αντιλαμβανόμασταν περισσότερο τον χαρακτήρα τους και το κείμενο αποκτούσε περισσότερη ένταση, παραστατικότητα και ζωντάνια.
18. Πολλά ονόματα θεών και ηρώων της Oδύσσειας συνοδεύονται συχνά με τους ίδιους προσδιορισμούς.
>> Να σημειώσετε τα ονόματα θεών ή ηρώων που αντιστοιχούν στους παρακάτω προσδιορισμούς και αποτελούν μαζί τους τυπικές εκφράσεις/λογότυπους:
Απάντηση: 
Απάντηση:
20. Ποια εντύπωση αποκομίσατε από τη μελέτη της Oδύσσειας; Aξίζει τον κόπο η διδασκαλία της στα παιδιά όλου του κόσμου, κάπου 2.700 χρόνια μετά τη συγγραφή της;
Απάντηση: Η αξία της Οδύσσειας είναι τεράστια. Αρχικά, στην Οδύσσεια ανευρίσκονται πολύτιμα στοιχεία για το Μυκηναϊκό πολιτισμό. ‘Ετσι μαθαίνουμε ποια ήταν η διάρθρωση της κοινωνίας, οι θρησκευτικές τους πεποιθήσεις, οι ηθικές τους αντιλήψεις, πόσο ιερή ήταν η έννοια της πατρίδας και ο θεσμός της οικογένειας, ποια ήταν η θέση των πολιτών στη διοίκηση του κράτους, ποια ήταν τα δικαιώματα του βασιλιά, ποια η θέση των δούλων, τι πίστευαν οι άνθρωποι για το θάνατο και ποιες επιθανάτιες τελετές έκαναν, πως ήταν το πολίτευμά τους πόσο μεγάλη σημασία είχε η έννοια της φιλοξενίας, ποια θέση είχε το τραγούδι και η μουσική, ποιες ήταν οι γεωργικές τους γνώσεις, τι είδους καράβια χρησιμοποιούσαν, ποια ήταν η κατοικία τους και όλα τα σχετικά με τη ζωή τους προβλήματα, ποια ήταν η θέση της γυναίκας στην οικογένεια, στα καθήκοντά της στις καθημερινές ασχολίες της κλπ. Επίσης το έργο της Οδύσσειας έχει ιδιαίτερη παιδαγωγική αξία γιατί εξυμνείται ο αγαπητός και αιώνιος τόπος του ναυτικού Έλληνα που φεύγει στα ξένα για μια καλύτερη ζωή, αλλά δεν ξεχνά ποτέ την πολυαγαπημένη του πατρίδα και την οικογένειά του. Συμπερασματικά, είναι τόσο μεγάλη η αξία αυτού του έργου, ώστε αξίζει να διδάσκεται στα σχολεία, 2.700 χρόνια μετά τη συγγραφή του.
Οι απαντήσεις με εικόνες είναι από:
Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.
| ||||||||||||||||||