Η Νέα Αθηναϊκή Σχολή (1880 – 1922)
Ποίηση: 1870 – 1880 (όροι αναγέννησης της πνευματικής ζωής – ευνοϊκοί):
Εκπροσωποι – φορείς των σημαδιών της αλλαγής: Γ. Βιζυηνός, Αριστομένης Προβελέγγιος, Ιω. Παπαδιαμαντόπουλος (Jean Moreas) (με τη συλλογή του Τρυγόνες και Έχιδναι αποχαιρετά κάτι που έσβηνε). Έκδοση φιλολογικού περιοδικού Ραμπαγάς από τους δημοσιογράφους Κλεάνθης Τριντάφυλλος καιΒλάσης Γαβριηλίδης. Σ’ αυτό εμφανίζονται οι Γ. Δροσίνης, Κ. Παλαμάς, Γ. Σουρής, Ιω. Πολέμης· όλοι τους εναντιώνονται στο ρομαντισμό και την καθαρεύουσα.
ΠΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΣ: έμπνευση από την κλασική παράδοση, ‚ έμβλημά του η απάθεια, ƒ ιδανικό: η άψογη μορφική εμφάνιση των ποιημάτων (ηχηρός και ρωμαλέος στίχος, πλαστική επεξεργασία, πλούσια ομοιοκαταληξία, ανεύρεση και χρήση της μοναδικής λέξης), „ εκρηκτικές εικόνες και φράσεις. ΑΛΛΑ: Λείπει η ζωή και η ανθρώπινη τρυφερότητα.
Επίσημη παρουσία πρώτων παρνασσιστών: Νίκος Καμπάς (συλλογή: Στίχοι), Γεωρ. Δροσίνης (συλλογή:Ιστοί Αράχνης), Κ. Παλαμάς, Α. Σικελιανός, Κ. Βάρναλης, Ιω. Γρυπάρης.
Κ. Π. Καβάφης: Ανεπηρέαστος τόσο από τον Παλαμά όσο και από τα καθιερωμένα σχήματα στη θεματολογία και στα εκφραστικά μέσα.
Α. Σικελιανός: πληθωρικό ταλέντο, βαθιά λατρεία για την ελληνική παράδοση και φύση, γνήσιος λυρισμός.
Ν. Καζαντζάκης: στροφή ενδιαφέροντός του στην πεζογραφία.
ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ: Κ. Χατζόπουλος (ο πιο γνήσιος εκπρόσωπος – εκδότης του βραχύβιου περιοδικούΤΕΧΝΗ), Γ. Καμπύσης, Λ. Πορφύρας, Απ. Μελαχροινός, Πιο ανεξάρτητοι: Μιλ. Μαλακάσης, Ζ. Παπαντωνίου.
Πεζογραφία: Ηθογραφία: στροφή στην ύπαιθρο, απεικόνιση ηθών και εθίμων του ελληνικού λαού àδημιουργία εθνικής πεζογραφίας, απαλλαγή από ξένα πρότυπα (< ανάπτυξη λαογραφίας) à στροφή στο ρεαλισμό και νατουραλισμό (< Νανά του Εμίλ Ζολά) σε μια προσπάθεια για πιστή απεικόνιση της υπαίθρου (βλ. ο Ζητιάνος του Α. Καρκαβίτσα και η Φόνισσα του Αλ. Παπαδιαμάντη). ΑΛΛΑ: η άντληση υποθέσεων από ιδιαίτερες πατρίδες πεζογράφων à τοπικό χαρακτήρα στο έργο τους, εθιμογραφία και λαογραφισμός.
ΑΝΑΝΕΩΣΗ: Κων. Θεοτόκης, Κων. Χατζόπουλος, Δημ. Βικέλας (άνοιξε το δρόμο για το ηθογραφικό μυθιστόρημα με το Λουκή Λάρα – θεωρείται πρόδρομος της γενιάς του ’80), αλλά πραγματική ώθηση: η έκδοση από το Βιζυηνό του Αμαρτήματος της μητρός μου και ‚ έκδοση του περιοδικού ΕΣΤΙΑ – πρώτος διαγωνισμός για τη συγγραφή ελληνικού διηγήματος (πήραν μέρος οι Καρκαβίτσας, Δροσίνης, Κονδυλάκης, Μητσάκης, Ξενόπουλος κ.ά.).
Αρχές αιώνα (πολιτικός ηγέτης ο Ελ. Βενιζέλος): Κων. Θεοτόκης, Κων. Ξενόπουλος (και οι δυο – διάχυτος κοινωνικός προβληματισμός), Δημ. Βουτυράς (ίδιοι προβληματισμοί), Κ. Παρορίτης, Πέτρος Πικρός,Περικλής Γιαννόπουλος, Ίων Δραγούμης, Π. Δέλτα, Πλάτων Ροδοκανάκης, Ν. Καζαντζάκης (αν και το αφηγηματικό του έργο μετά το 1945).
Θέατρο: (επιρροή από Ίψεν και Ντ’ Ανούτσιο): Δημ. Κορομηλάς – Η τύχη της Μαρούλας, Ο αγαπητικός της Βοσκοπούλας, Γρ. Ξενόπουλος – Το μυστικό της κοντέσας Βαλέραινας κ.ά, Σπ. Περεσιάδης – Γκόλφω,Παντελής Χορν – Το φυντανάκι, Σπύρος Μελάς – Το κόκκινο πουκάμισο, Κ. Παλαμάς – Τρισεύγενη,Δημήτρης Μπόγρης – Τ’ αρραβωνιάσματα, Κ. Χρηστομάνος – Τρία φιλιά (ο Χρηστομάνος ίδρυσε τη Νέα Σκηνή που μαζί με το Βασιλικό Θέατρο προώθησαν τη θεατρική τέχνη).
Κριτική [στήλες περιοδικών Εικονογραφημένη Εστία, Τέχνη, Παναθήναια, Νουμάς, Νέα Ζωή(Αλεξάνδρεια) κ.ά.].
Εκπρόσωποι: Ηλ. Βουτιερίδης, Άριστος Καμπάνης, Γιάννης Αποστολάκης, Φώτος Πολίτης, Μάρκος Αυγέρης, Κώστας Βάρναλης.
ΔΗΜΟΤΙΚΙΣΜΟΣ: Υιοθέτηση δημοτικής γλώσσας και από την ποίηση και από την πεζογραφία της γενιάς του’80. Ώθηση: Ψυχάρης – Το ταξίδι μου. Περιοδικά: Τέχνη, Διόνυσος, Νουμάς (μαχητικό όργανο των δημοτικιστών). Η δημοτική χρησιμοποιείται και σε δοκίμια για την αναγέννηση της νεοελληνικής παιδείας (Φ. Φωτιάδης, Στ. Ράμας, Αλ. Δελμούζος) καθώς και σε έργα με κοινωνικό περιεχόμενο ( Γ. Σκληρός, Ελισαίος Γιανίδης, Ίων Δραγούμης, Μ. Τριανταφυλλίδης, Δ. Γληνός).
Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ.