ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η μεταπολεμική ποίηση, που εμφανίστηκε στα χρόνια της Κατοχής, αποτελεί το φυσιολογικό διάδοχο της ποίησης της γενιάς του' 30. Εμπνευσμένη από τους αγώνες της Κατοχής και τα δύσκολα μετακατοχικά χρόνια, αξιοποιεί την ποιητική κληρονομιά που παρέλαβε και δημιουργεί τη δική της ποιητική φυσιογνωμία. Τα δραματικά γεγονότα της δεκαετίας 1940-50 αποτελούν πλούσιο θεματικό υλικό για τους ποιητές αυτής της γενιάς.
Η κατάσταση στην Ελλάδα κατά το 1930-40 κάθε άλλο παρά ρόδινη μπορεί να χαρακτηριστεί:
- Η Ελλάδα μαστίζεται από χρόνια κοινωνικοοικονομική υπανάπτυξη.
- Επικρατεί πολιτική αστάθεια, η οποία καταλήγει στη δικτατορία του Μεταξά.
- Το προσφυγικό πρόβλημα, που δημιουργήθηκε μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, παραμένει άλυτο, ενώ η ύπαρξή του γίνεται αισθητή κυρίως στην Αθήνα και τον Πειραιά, που περιβάλλονται από φτωχικούς και άθλιους συνοικισμούς.
Οι ποιητές της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς συμμετέχουν ενεργητικά με τη δράση τους ή με την ποίησή τους στους αγώνες της Κατοχής.
Οι μεταπολεμικοί ποιητές, που εμφανίστηκαν από το 1941-1960, κατατάσσονται σε δύο γενιές. Η πρώτη μεταπολεμική γενιά επηρεάστηκε από τα γεγονότα του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου, την Κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο (1946-1949). Η δεύτερη μεταπολεμική γενιά επηρεάστηκε από τον εμφύλιο πόλεμο και την κρίσιμη για την Ελλάδα δεκαετία 1950-1960.
Ιδιαίτερες ποιητικές σχολές δε δημιουργήθηκαν κατά την περίοδο του μεταπολέμου. Ωστόσο, μπορούμε να διακρίνουμε κάποιες τάσεις ή κινήσεις, στις οποίες εντάχθηκαν εκ των υστέρων ποιητές με κοινά χαρακτηριστικά. Οι ονομασίες που δόθηκαν στις τάσεις αυτές αντλούνται κυρίως από το περιεχόμενο της ποίησής τους και το θεματικό τους υλικό. Τρεις είναι οι τάσεις που διαμορφώθηκαν στην πρώτη κυρίως μεταπολεμική γενιά:
- Η αντιστασιακή και κοινωνική
- Η νεοϋπερρεαλιστική
- Η υπαρξιακή ή μεταφυσική
Ι. Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
1. Εμπειρίες των ποιητών
- Δύσκολοι αγώνες της Κατοχής.
- Δύσκολα μετακατοχικά χρόνια.
- Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος, ναζισμός, στρατόπεδα συγκέντρωσης, εκατομμύρια νεκροί.
2. Χαρακτηριστικά των ποιητών
- Διοχετεύουν στην ποίησή τους, τους ιδεολογικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς της Κατοχής.
- Μετουσιώνουν το δράμα και το μεγαλείο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα σε ποίηση.
- Εκφράζουν τις ελπίδες αλλά και τις διαψεύσεις τους με ποίηση.
3. Φάσεις
Α` Φάση: Αντιστασιακή ή αγωνιστική
- Οι ποιητές είναι γεμάτοι αγωνιστική διάθεση.
- Καταγράφουν τα γεγονότα.
- Εκφράζουν τον ενθουσιασμό τους και προβάλλουν τα οράματα τους για έναν καλύτερο κόσμο
Β΄ Φάση: Κοινωνική ποίηση
Οι ποιητές, επηρεασμένοι από την Κατοχή, τη δύσκολη μετακατοχική περίοδο και την ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα, οδηγούνται σε ενδοσκόπηση και διερεύνηση των αιτιών.
Κυριότεροι ποιητές της τάσης αυτής είναι: Μανόλης Αναγνωστάκης, `Αρης Αλεξάνδρου, Γιάννης Δάλλας, Τάσος Λειβαδίτης, Τίτος Πατρίκιος, Βικτόρια Θεοδώρου κ.ά.
ΙΙ. Η ΝΕΟΥΠΕΡΡΕΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
1. Χαρακτηριστικά των ποιητών
- Μένουν ανεπηρέαστοι από τις ιδεολογικές διαμάχες της εποχής και τους φανατισμούς.
- Επηρεάζονται από το δράμα που εκτυλίσσεται γύρω τους.
- Υπόστρωμα της ποίησής τους είναι η κατοχική και η μετακατοχική περίοδος, απαλλαγμένη όμως από καθετί το επίκαιρο.
- Αφομοιώνουν και προωθούν την υπερρεαλιστική του μεσοπολέμου.
Σπουδαιότεροι ποιητές της τάσης αυτής είναι: Μίλτος Σαχτούρης, Δ. Π. Παπαδίτσας, `Εκτωρ Κακναβάτος, Ελένη Βακαλό κ.ά.
ΙΙΙ. Η ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ Ή ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ
1. Χαρακτηριστικά των ποιητών
- Δεν έχουν κοινωνικά ενδιαφέροντα.
- Εκφράζουν μεταφυσική αγωνία και τα άγχη των ανθρώπων μπροστά στο πρόβλημα της ζωής και του θανάτου.
Κυριότεροι ποιητές της τάσης αυτής είναι: Γιώργος Θέμελης, Ζωή Καρέλλη, Μελισσάνθη, Όλγα Βότση κ.ά.
Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ.