Αλληγορία είναι οτιδήποτε στον προφορικό ή γραπτό λόγο που εμπεριέχει υπαινιγμό και γενικά κρύβει νοήματα διαφορετικά από εκείνα που φαίνεται ότι δηλώνει. Συναντάται σε ευρεία χρήση στους αρχαίους λαούς, καθώς και στην χριστιανική Παλαιά και Καινή Διαθήκη. Στην αρχαία Ελλάδα χρησιμοποιούνταν, για παιδαγωγικούς κυρίως σκοπούς, στην Ακαδημία του Πλάτωνα. Ακόμη στη λαϊκή παράδοση, στην ζωγραφική και στην λογοτεχνία κατά τον Μεσαίωνα και στους μετέπειτα χρόνους, υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα αλληγορικών εκφάνσεων.
Λειτουργία
Η αλληγορία έχει σκοπό να δώσει μια επεξηγηματική εικόνα σε μια έννοια ή ιδέα, η οποία έτσι μπορεί να γίνει κατανοητή από το ευρύ κοινό. Ο δημιουργός της αλληγορίας προσπαθεί να κάνει ορατή την αφηρημένη έννοια, αποβλέποντας πάντα σε ένα διδακτικό αποτέλεσμα. Έτσι, για παράδειγμα, η γυναίκα η Γιουστίτια που είναι τυφλή και κρατά ζυγαριά και ξίφος συμβολίζει την δικαιοσύνη, και ένας σκελετός με δρεπάνι συμβολίζει το Θάνατο.
Ερμηνεία
Είναι η μέθοδος, κατά την οποία ο ερμηνευτής αναζητεί παράλληλα με το δηλούμενο νόημα του κειμένου, κάποιο συμβολικό νόημα (ακόμα και αν αυτό δεν υπάρχει), θεωρητικά πάντα πνευματικότερο.
Εκφάνσεις
Θρησκεία
Αλληγορικό ανάγλυφο στη πρόσοψη του Γοτθικού ναού του Αγίου Τροφίμου στην Αρλ, Γαλλία
Στην Παλαιά Διαθήκη οι ψαλμοί και οι προφητείες είναι πλήρεις συμβολικών εικόνων και σημείων, μέσω των οποίων εγένετο γνωστή η βούληση του Θεού. Παράδειγμα ο Ησαΐας, ο οποίος κατ εντολή του Κυρίου πορεύεται γυμνός και ανυπόδητος για να προαναγγείλει την επικείμενη αιχμαλωσία των Αιγυπτίων από τους Ασσύριους.
Το βιβλίο "Άσμα Ασμάτων",του Σολομώντα στην Παλαιά Διαθήκη είναι μια Θρησκευτική Αλληγορία.
Στην Καινή Διαθήκη, στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου έχουμε την ερμηνεία του Ιησού για την παραμονή του Προφήτου Ιωνά επί τριήμερο στη κοιλία του κήτους,ως προεικόνιση της τριήμερης ταφής του.
Η Αποκάλυψη του Ιωάννη. Ένα διαχρονικό βιβλίο, η μελέτη του οποίου απετέλεσε πηγή έμπνευσης ζωγράφων, μουσουργών, καλλιτεχνών και ποιητών σε παγκόσμια κλίμακα.
Θαυμάσιο παράδειγμα αλληγορίας και ταυτόχρονα ένας από τους θησαυρούς της ρομανικής γλυπτικής είναι η παράσταση στο τύμπανο της δυτικής πύλης του γοτθικού ναού του Αγίου Τροφίμου στην πόλη Αρλ της νότιας Γαλλίας. Εδώ παρουσιάζεται η ιστορία της Αποκάλυψης, σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Ιωάννη και κατά το Ματθαίου Ευαγγέλιο. Ο Ενθρονισμένος Χριστός Παντοκράτωρ κάθεται στο μέσον του Τυμπάνου (αέτωμα) με τα σύμβολα των Ευαγγελιστών γύρω του. Ο Άγγελος είναι ο Ευαγγελιστής Ματθαίος, το λιοντάρι ο Ευαγγελιστής Μάρκος, ο ταύρος ο Ευαγγελιστής Λουκάς, και ο αετός ο Ευαγγελιστής Ιωάννης, ενώ οι Απόστολοι τον κοιτούν από κάτω.
Αρχαιότητα
Σύμφωνα με τον Ηρακλείδη τον Ποντικό, πολυγραφώτατο συγγραφέα του 4ου Π.Χ αιώνα, η αλληγορία είναι: " ὁ γὰρ ἄλλα μὲν ἀγορεύων τρόπος, ἕτερα δὲ ὧν λέγει σημαίνων, ἐπωνύμως ἀλληγορία καλεῖται." Έτσι, με αυτόν τον ορισμό οι μύθοι του Αισώπου αποτελούν εύστοχο παράδειγμα αλληγορικής διήγησης.
Στο έργο του Πλάτωνα "Πολιτεία". Στο βιβλίο 7 αναφέρεται η Αλληγορία του Σπηλαίου.
Παιδική λογοτεχνία
Υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα. Μερικά ενδεικτικά παραμύθια με αλληγορική σημασία, με διαφορετική πάντα ερμηνεία σε κάθε μυθολογία είναι:
Η Κοκκινοσκουφίτσα: όπου η νεαρή είναι η Βασίλισσα του Μάη και το σκουφάκι της είναι το κόκκινο φως της αυγής. Ο κακός Λύκος συμβολίζει τον ήλιο που καταπίνει την αυγή σύμφωνα με ελληνορωμαϊκούς μύθους. Κατά τη Σκανδιναβική μυθολογία, ο κακός λύκος συμβολίζει τη νύχτα και το σκοτάδι του χειμώνα.
Η Σταχτοπούτα: Εδώ κυριαρχεί ο συμβολισμός της στάχτης. Μοναξιά, ταπείνωση και δυστυχία συντροφεύουν την εφήμερη ζωή του ανθρώπου, σε ένα μέρος όπου δεν υπάρχει το φως της εξευγενισμένης πνευματικής του φύσης.
Σύγχρονη λογοτεχνία
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αλληγορικού έργου της σύγχρονης λογοτεχνίας είναι η νουβέλα του Τζόρτζ Όργουελ, Η Φάρμα των Ζώων. Πρόκειται για μια αλληγορική φανταστική ιστορία, στην οποία τα ζώα μιας φάρμας, μη ανεχόμενα τη σκληρή αντιμετώπιση του ανθρώπου-αφέντη, επαναστατούν. Το μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αναφέρεται στα τεκταινόμενα μετά την Επανάσταση και τη διαμόρφωση της κοινωνίας των ζώων της φάρμας, κατά την ανεξαρτησία τους από τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Όργουελ, στο βιβλίο αντανακλώνται τα γεγονότα που οδήγησαν στη Ρωσική Επανάσταση του 1917, και ακολούθως στη Σταλινική περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης.
Ζωγραφική
Αλληγορία της Άνοιξης-Σάντρο Μποττιτσέλλι
Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο πίνακας του Σάντρο Μποττιτσέλλι, "Άνοιξη". Πρόκειται για μια αλληγορία που αναφέρεται στην αρμονία του φυσικού κόσμου, περιλαμβάνοντας όμως πολλές μυθικές μορφές. Έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς πολλές ερμηνείες.
Γλυπτική
Το Άγαλμα της Ελευθερίας
Το Άγαλμα της Ελευθερίας (La Liberté éclairant Le Monde), είναι μια ιδέα του Γάλλου ιστορικού Εντουάρ ντε Λαμπουλέ, ο οποίος πρότεινε να κατασκευαστεί ένα μνημείο προς τιμήν της γαλλοαμερικανικής φιλίας. Εικονίζει την Ελευθερία ως γυναικεία μορφή να κρατά στο υψωμένο δεξί της χέρι ένα αναμμένο πυρσό και στο αριστερό μια πλάκα που αναγράφεται η ημερομηνία «4 Ιουλίου 1776», ημέρα ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών. Βρίσκεται στο λιμάνι της Νέας Υόρκης.
Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ.