Ο άνθρωπος πίσω από το πιο διάσημο παζάρι της Αθήνας, η παρολίγον ανατίναξη του Συντάγματος, ένα καταραμένο τζαμί και άλλες ιστορίες πλατειών… με ιστορικό ζουμί.
Ο άνθρωπος που έφερε το παζάρι στην πλατεία Αβησσυνίας
Μία από τις παλαιότερες πλατείες του κέντρου, οφείλει το όνομά της στην Αιθιοπία – την Αβησσυνία όπως την αποκαλούσαν τον 19ο αιώνα. Σε αυτή την περιοχή, εγκαταστάθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα ο Ηλίας Γιουσουρούμ, ο εβραίος ιδιοκτήτης του πρώτου παλαιοπωλείου της Αθήνας, που έφερε την αγορά των παλαιοπωλών σε αυτή τη γειτονιά, η οποία ως τότε ονομαζόταν Μαγγανάδικα. Ο Γιουσουρούμ έγινε πρόεδρός τους και καθιέρωσε από το 1910 το κυριακάτικο παζάρι που σήμερα αποκαλούμε προς τιμήν του «γιουσουρούμ».
Το «καταραμένο» τζαμί της πλατείας Μοναστηρακίου
Το Τζαμί Τζισταράκη, που στέκεται ως σήμερα φιλοξενώντας το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, χτίστηκε το 1759 από τον βοεβόδα με αυτό το όνομα. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Τζισταράκης χρησιμοποίησε για την θεμελίωσή του κίονες από τον Ναό του Ολυμπίου Διός ή από τον βιβλιοθήκη του Αδριανού. Η πράξη αυτή θεωρήθηκε ιεροσυλία και η λαϊκή κατακραυγή έγινε ακόμα πιο έντονη την επόμενη χρονιά, όταν η Αθήνα υπέφερε από πανούκλα και ο λαός το θεώρησε ως τιμωρία για την βεβήλωση των αρχαίων μνημείων.
Η ανατίναξη της πλατείας Συντάγματος που δεν έγινε ποτέ
Τον χειμώνα του 1944, η κυβέρνηση Παπανδρέου και οι βρετανικές δυνάμεις με τον Σκόμπι είχαν εγκατασταθεί στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία στην πλατεία Συντάγματος και διηύθυναν επιχειρήσεις εναντίον ελλήνων κομουνιστών. Λίγο πριν τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς, άντρες του ΕΑΜ, μεταξύ των οποίων και ο Μανώλης Γλέζος, μπήκαν στους υπονόμους της Αθήνας από την οδό Λένορμαν, σύρθηκαν μέσα στα νερά και τοποθέτησαν έναν τόνο εκρηκτικής ύλης κάτω από το ξενοδοχείο. Λίγο πριν την ανατίναξη, όμως, ακούστηκε ότι ο ίδιος ο Ουίνστον Τσώρτσιλ βρισκόταν στο ξενοδοχείο (κάτι που τελικά δεν ίσχυε) και ο ΕΑΜ δεν θέλησε να πάρει την ευθύνη για τη δολοφονία του ίδιου του ηγέτη της Βρετανίας. Λίγες μέρες αργότερα, βρετανοί στρατιώτες ανακάλυψαν τυχαία τα καλώδια στους υπονόμους. Αν τελικά δινόταν το σύνθημα, θα είχε ανατιναχθεί ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο.
Το ωραιότερο θέατρο της Ευρώπης που έχασε η πλατεία Κοτζιά
"Πλατεία Δημαρχείου" αποκαλούσαν οι Αθηναίοι τον 19ο αιώνα την σημερινή πλατεία Κοτζιά, ο αρχικός σχεδιασμός της οποίας την προόριζε για την μεγαλύτερη πλατεία της πόλης (θα ξεκινούσε από την Ομόνοια και θα έφτανε ως την Ευριπίδου). Εδώ βρισκόταν το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, ένα κτίριο του Ερνέστου Τσίλερ, που χρηματοδοτήθηκε από τον Ανδρέα Συγγρό, προκάλεσε πολλές συζητήσεις για το κόστος του, χαρακτηρίστηκε «γεφύρι της Άρτας» και τελικά εγκαινιάστηκε το 1888. Φιλοξένησε μεγάλα ονόματα του ευρωπαϊκού θεάτρου και χαρακτηρίστηκε από τον Τύπο της εποχής ως το «καλλίτερον θέατρον της Ευρώπης». Αψυχολόγητη (στα μάτια των τεχνών και της αρχιτεκτονικής) φαίνεται η κίνηση του μετέπειτα υπουργού και διοικητή πρωτευούσης Κωνσταντίνου Κοτζιά να κατεδαφίσει το συγκεκριμένο κτίριο – μαζί με πολλά ακόμα νεοκλασικά της Αθήνας, την δεκαετία του 1940. Λέγεται ότι την κατεδάφιση του κτιρίου ήθελε πολύ ο τότε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας που είχε το γραφείο του ακριβώς απέναντι, στην Αιόλου, καθώς και ο τότε πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Την εντολή έδωσε ο Κοτζιάς, και μάλιστα στη θέση του κτιρίου πλέον υπάρχει προτομή του, ενώ η πλατεία πήρε και το όνομά του.
Η πρώτη πολυκατοικία της Αθήνας στην πλατεία Εξαρχείων
Έχετε ακούσει για την Μπλε Πολυκατοικία; Είναι το κτίριο στην άκρη της πλατείας Εξαρχείων, επί της οδού Θεμιστοκλέους, στο ισόγειο της οποίας φιλοξενούταν μέχρι πρότινος το Floral. Χτίστηκε την δεκαετία του ’30 σε σχέδια Κυριάκου Παναγιωτάκου και απέκτησε το μπλε της χρώμα (που δεν το έχει πια) από τον ζωγράφο Σπύρο Παπαλουκά. Ήταν (αν όχι η πρώτη) από τις πρώτες πολυκατοικίες της πόλης και ο γνωστός αρχιτέκτοντας Λε Κορμπυζιέ παραδέχτηκε πως είναι πολύ όμορφη. Στα διαμερίσματά της έζησαν πολλοί διάσημοι Έλληνες, από την Βέμπο, τον Χορν, τον Μινωτή και την Παξινού μέχρι τον Φρέντυ Γερμανό, τη Λιλή Ζωγράφου και τον Δημήτρη Μυράτ. Λίγοι ξέρουν όμως ότι κατά την δικατατορία του Μεταξά και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εδώ στεγάστηκε η αντικατασκοπική οργάνωση Μίδας και αργότερα το επιτελείο του αξιωματικού Τσιγάντε. Κατά τα Δεκεμβριανά, ο ΕΛΑΣ επιχείρησε τρεις φορές (ανεπιτυχώς) να ανατινάξει την Μπλε Πολυκατοικία. Στα αρχιτεκτονικά της μυστικά περιλαμβάνεται η ύπαρξη δύο κτιρίων αντί για ένα, που ενώνονται μέσω δώματος και φωταγωγού, όπου υπήρχε εντευκτήριο για συναντήσεις όλων των ενοίκων.
Μία από τις παλαιότερες πλατείες του κέντρου, οφείλει το όνομά της στην Αιθιοπία – την Αβησσυνία όπως την αποκαλούσαν τον 19ο αιώνα. Σε αυτή την περιοχή, εγκαταστάθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα ο Ηλίας Γιουσουρούμ, ο εβραίος ιδιοκτήτης του πρώτου παλαιοπωλείου της Αθήνας, που έφερε την αγορά των παλαιοπωλών σε αυτή τη γειτονιά, η οποία ως τότε ονομαζόταν Μαγγανάδικα. Ο Γιουσουρούμ έγινε πρόεδρός τους και καθιέρωσε από το 1910 το κυριακάτικο παζάρι που σήμερα αποκαλούμε προς τιμήν του «γιουσουρούμ».
Το «καταραμένο» τζαμί της πλατείας Μοναστηρακίου
Το Τζαμί Τζισταράκη, που στέκεται ως σήμερα φιλοξενώντας το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης, χτίστηκε το 1759 από τον βοεβόδα με αυτό το όνομα. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Τζισταράκης χρησιμοποίησε για την θεμελίωσή του κίονες από τον Ναό του Ολυμπίου Διός ή από τον βιβλιοθήκη του Αδριανού. Η πράξη αυτή θεωρήθηκε ιεροσυλία και η λαϊκή κατακραυγή έγινε ακόμα πιο έντονη την επόμενη χρονιά, όταν η Αθήνα υπέφερε από πανούκλα και ο λαός το θεώρησε ως τιμωρία για την βεβήλωση των αρχαίων μνημείων.
Η ανατίναξη της πλατείας Συντάγματος που δεν έγινε ποτέ
Τον χειμώνα του 1944, η κυβέρνηση Παπανδρέου και οι βρετανικές δυνάμεις με τον Σκόμπι είχαν εγκατασταθεί στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία στην πλατεία Συντάγματος και διηύθυναν επιχειρήσεις εναντίον ελλήνων κομουνιστών. Λίγο πριν τα Χριστούγεννα εκείνης της χρονιάς, άντρες του ΕΑΜ, μεταξύ των οποίων και ο Μανώλης Γλέζος, μπήκαν στους υπονόμους της Αθήνας από την οδό Λένορμαν, σύρθηκαν μέσα στα νερά και τοποθέτησαν έναν τόνο εκρηκτικής ύλης κάτω από το ξενοδοχείο. Λίγο πριν την ανατίναξη, όμως, ακούστηκε ότι ο ίδιος ο Ουίνστον Τσώρτσιλ βρισκόταν στο ξενοδοχείο (κάτι που τελικά δεν ίσχυε) και ο ΕΑΜ δεν θέλησε να πάρει την ευθύνη για τη δολοφονία του ίδιου του ηγέτη της Βρετανίας. Λίγες μέρες αργότερα, βρετανοί στρατιώτες ανακάλυψαν τυχαία τα καλώδια στους υπονόμους. Αν τελικά δινόταν το σύνθημα, θα είχε ανατιναχθεί ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο.
Το ωραιότερο θέατρο της Ευρώπης που έχασε η πλατεία Κοτζιά
"Πλατεία Δημαρχείου" αποκαλούσαν οι Αθηναίοι τον 19ο αιώνα την σημερινή πλατεία Κοτζιά, ο αρχικός σχεδιασμός της οποίας την προόριζε για την μεγαλύτερη πλατεία της πόλης (θα ξεκινούσε από την Ομόνοια και θα έφτανε ως την Ευριπίδου). Εδώ βρισκόταν το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, ένα κτίριο του Ερνέστου Τσίλερ, που χρηματοδοτήθηκε από τον Ανδρέα Συγγρό, προκάλεσε πολλές συζητήσεις για το κόστος του, χαρακτηρίστηκε «γεφύρι της Άρτας» και τελικά εγκαινιάστηκε το 1888. Φιλοξένησε μεγάλα ονόματα του ευρωπαϊκού θεάτρου και χαρακτηρίστηκε από τον Τύπο της εποχής ως το «καλλίτερον θέατρον της Ευρώπης». Αψυχολόγητη (στα μάτια των τεχνών και της αρχιτεκτονικής) φαίνεται η κίνηση του μετέπειτα υπουργού και διοικητή πρωτευούσης Κωνσταντίνου Κοτζιά να κατεδαφίσει το συγκεκριμένο κτίριο – μαζί με πολλά ακόμα νεοκλασικά της Αθήνας, την δεκαετία του 1940. Λέγεται ότι την κατεδάφιση του κτιρίου ήθελε πολύ ο τότε διοικητής της Εθνικής Τράπεζας που είχε το γραφείο του ακριβώς απέναντι, στην Αιόλου, καθώς και ο τότε πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Την εντολή έδωσε ο Κοτζιάς, και μάλιστα στη θέση του κτιρίου πλέον υπάρχει προτομή του, ενώ η πλατεία πήρε και το όνομά του.
Η πρώτη πολυκατοικία της Αθήνας στην πλατεία Εξαρχείων
Έχετε ακούσει για την Μπλε Πολυκατοικία; Είναι το κτίριο στην άκρη της πλατείας Εξαρχείων, επί της οδού Θεμιστοκλέους, στο ισόγειο της οποίας φιλοξενούταν μέχρι πρότινος το Floral. Χτίστηκε την δεκαετία του ’30 σε σχέδια Κυριάκου Παναγιωτάκου και απέκτησε το μπλε της χρώμα (που δεν το έχει πια) από τον ζωγράφο Σπύρο Παπαλουκά. Ήταν (αν όχι η πρώτη) από τις πρώτες πολυκατοικίες της πόλης και ο γνωστός αρχιτέκτοντας Λε Κορμπυζιέ παραδέχτηκε πως είναι πολύ όμορφη. Στα διαμερίσματά της έζησαν πολλοί διάσημοι Έλληνες, από την Βέμπο, τον Χορν, τον Μινωτή και την Παξινού μέχρι τον Φρέντυ Γερμανό, τη Λιλή Ζωγράφου και τον Δημήτρη Μυράτ. Λίγοι ξέρουν όμως ότι κατά την δικατατορία του Μεταξά και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, εδώ στεγάστηκε η αντικατασκοπική οργάνωση Μίδας και αργότερα το επιτελείο του αξιωματικού Τσιγάντε. Κατά τα Δεκεμβριανά, ο ΕΛΑΣ επιχείρησε τρεις φορές (ανεπιτυχώς) να ανατινάξει την Μπλε Πολυκατοικία. Στα αρχιτεκτονικά της μυστικά περιλαμβάνεται η ύπαρξη δύο κτιρίων αντί για ένα, που ενώνονται μέσω δώματος και φωταγωγού, όπου υπήρχε εντευκτήριο για συναντήσεις όλων των ενοίκων.