Ασπασία: H εταίρα που δίδασκε φιλοσοφία και σημάδεψε τη ζωή του Περικλή

Η Ασπασία Περιτριγυρισμένη από Έλληνες φιλοσόφους


Η Ασπασία γεννήθηκε στη Μίλητο γύρω στο 470 π.Χ.

Ο πατέρας της ήταν ο Αξίοχος, ο οποίος είχε φροντίσει η κόρη του να έχει επιμελημένη μόρφωση και κατά συνέπεια να γίνει ένα σπάνιο κορίτσι για εκείνη την εποχή, που η μόρφωση ήταν ανδρικό προνόμιο.

Την έπαιρνε μαζί του στη φιλοσοφική σχολή όπου φοιτούσαν μόνο άνδρες, με αποτέλεσμα εκείνη να θεωρεί τη συναναστροφή μαζί τους κάτι το απόλυτα φυσιολογικό.
Διδάχθηκε μουσική, χορό, τραγούδι, ρητορική, ιστορία κλπ.

Ήταν άριστη μαθήτρια και εξαιρετικά εντυπωσιακή κοπέλα και πολλοί πλούσιοι νέοι της Μιλήτου της προσέφεραν μεγάλα ποσά για να την αποκτήσουν.



Η Ασπασία στην Αθήνα

Στη Μίλητο πήγε ο γνωστός αρχιτέκτονας και πολεοδόμος, Ιππόδαμος. Η Ασπασία λέγεται ότι του ζήτησε να την πάρει μαζί του στην Αθήνα όπου ανθούσε η φιλοσοφία.
Έτσι έφθασε στο λίκνο της φιλοσοφίας άρκετά έτοιμη για να αντιμετωπίσει όλες τις πνευματικές προκλήσεις.

Έμεινε για κάποιο διάστημα μαζί του και σύντομα ξεκίνησε τις συναναστροφές με τους πνευματικούς κύκλους της Αθήνας.

Η Ασπασία ήταν 20 χρονών όταν νοίκιασε ένα σπίτι και δίδασκε φιλοσοφία, μια πράξη πολύ προχωρημένη για τα δεδομένα της κλασικής Αθήνας.

Στη δημοκρατική Αθήνα ξεσηκώθηκε θύελλα αντιδράσεων και κατηγορίες παντός είδος για το ήθος και την προσωπική της ζωή, αλλά η Ασπασία δεν πτοήθηκε.

Ο Περικλής τότε ήταν παντρεμένος και είχε δυο γιους τον Ξάνθιππο και τον Πάραλο.
Ήταν η περίοδος που είχε ξεκινήσει το οικοδομικό πρόγραμμα του Περικλή και συνεχίζονταν τα έργα για την αποπεράτωση του Παρθενώνα.

Η γνωριμία της με τον Περικλή

Ο Περικλής και η Ασπασία επισκέπτονται το εργαστήριο του Φειδία
(πίνακας του Hector Le Roux, 1829-1900)

Έτσι, η Ασπασία θέλησε να επισκεφθεί το εργαστήριο του Φειδία και να δει από κοντά τα έργα. Και οι δυο άνδρες έμειναν άφωνοι με την ομορφιά της. Λέγεται ότι την ερωτεύτηκαν και οι δύο γι αυτό και ο Φειδίας θέλησε αργότερα να δώσει τη μορφή της στο γλυπτό της Αθηνάς. Η ίδια όμως προτίμησε τον Περικλή. Εκείνος αμέσως άφησε τη σύζυγό του με την οποία είχαν ήδη προβλήματα και έμεινε με την Ασπασία. Τα κουτσομπολιά έδιναν κι έπαιρναν στη μικρή κοινωνία της Αθήνας.

Η Ασπασία όμως «είχε την αρετή να αντιλαμβάνεται τα πολιτικά πράγματα», έτσι ο Περικλής στο πρόσωπό της βρήκε κι ένα πολύτιμο σύμβουλο. Ήταν η πρώτη που αγωνίστηκε για τη χειραφέτηση των γυναικών και υπέστη τις συνέπειες.

Η Ασπασία κερδίσει το θαυμασμό αλλά…και τη μήνη

Διατηρούσε ένα σχολείο για τα κορίτσια των πλούσιων οικογενειών, όπου σύχναζαν μεγάλοι πολιτικοί και φιλόσοφοι. Έκδηλος ήταν ο θαυμασμός του Σωκράτη στο πρόσωπό της, αλλά και του Πλάτωνα.

Το βέβαιο είναι ότι ο ρόλος της Ασπασίας στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Αθήνας υπερέβαινε το καθιερωμένο ρόλο μιας «πρώτης κυρίας», σε τέτοιο βαθμό που εισέπραξε τη μήνη όλων σχεδόν των κωμικών και σατιρικών συγγραφέων της εποχής.

Οι παρεμβάσεις της εκθέτουν τον Περικλή

Σωκράτης και Ασπασία

Η εμπλοκή της στην πολιτική ζωή του τόπου κάποιες φορές είχε σοβαρές επιπτώσεις για τον Περικλή. Η ίδια ήταν πίσω από την απόφαση του Περικλή για αποστολή εκστρατευτικής δύναμης κατά της Σάμου. Η απόφαση αυτή είχε καταστροφικά αποτελέσματα για τους Αθηναίους. Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Περικλής έστειλε το εκστρατευτικό σώμα μεροληπτώντας υπέρ της Μιλήτου, επειδή ήταν η γενέτειρα της Ασπασίας. Οι Αθηναίοι κατέλαβαν το νησί αλλά έχασαν σημαντικές δυνάμεις. Ακόμα και το εμπάργκο των Αθηναίων στους Μεγαρείς θεωρείται εκδίκηση της Ασπασίας για την απαγωγή εταίρων, από τον οίκο ανοχής που διατηρούσε στην Αθήνα. Όλα αυτά προκάλεσαν πολλά κακόβουλα σχόλια για την εταίρα που έκανε ότι ήθελε τον Περικλή.

Το 432 π.Χ. την παρέπεμψαν σε δίκη για ασέβεια και αθεΐα, αφού δεν μπορούσαν να την οδηγήσουν σε δίκη για όλα όσα της καταλόγιζαν. Όμως, οι δικαστές της Ηλιαίας την αθώωσαν χάρη στη συγκινητική υπεράσπιση του Περικλή.

Την αγάπησε αλλά δεν την παντρεύτηκε

Ο Περικλής την αγάπησε πολύ αλλά ποτέ δεν την παντρεύτηκε, γιατί πολύ απλά δεν μπορούσε. Ο νόμος περί υπηκοότητας που είχε περάσει ο ίδιος το 451, στην προσπάθειά του να αποτρέψει τις αριστοκρατικές οικογένειες από το να συμμαχούν με άλλες πόλεις, σήμαινε ότι θα διακινδύνευε ολόκληρη την πολιτική του σταδιοδρομία, εάν παντρευόταν την Ασπασία. Απέκτησαν ωστόσο ένα γιο, τον Περικλή το νεότερο, έναν από τους νικητές στρατηγούς στη ναυμαχία των Αργινουσών το 406 π.Χ.

Οι δύο νόμιμοι γιοι του Περικλή είχαν πεθάνει, κι έτσι ο γιος της Ασπασίας έγινε ο νόμιμος κληρονόμος του.

Κατά συνέπεια, η Μιλήσια εταίρα που είχε φανατικούς εχθρούς αλλά και φανατικούς υποστηριχτές, απόλαυσε σχεδόν όλα τα προνόμια μιας Αθηναίας.

Ο Περικλής πεθαίνει

Ο θάνατος του Περικλή

Το 429 π.Χ. η Αθήνα δοκιμαζόταν από το λοιμό. Ο Περικλής έζησε το θάνατος της αδερφής του και των δυο του παιδιών. Με πεσμένο το ηθικό του έπεσε σε κατάθλιψη. Λίγο πριν πεθάνει, οι Αθηναίοι για χάρη του αγαπημένου τους ηγέτη, άλλαξαν το νόμο για την ιδιότητα του Αθηναίου Πολίτη. Πλέον ο γιος του από την Ασπασία μπορούσε να αποκτήσει πλήρη πολιτικά δικαιώματα και να γίνει κληρονόμος του πατέρα του.

Ο Περικλής πεθαίνει και η Ασπασία μόνη πια έχει ν” αντιμετωπίσει όλα όσα της χρέωναν οι Αθηναίοι. Τότε άρχισε να ζει με τον Λυσικλή, Αθηναίο στρατηγό, αρχηγό της δημοκρατικής παράταξης και πιθανότατα φίλο του Περικλή. Ο Αισχίνης αναφέρει ότι οι δυο τους απέκτησαν ακόμα ένα γιο. Ωστόσο, τονίζει ότι η πολιτική επιτυχία του Λυσικλή οφείλεται κατά κύριο λόγο στην Ασπασία. Για την Ασπασία δεν ξέρουμε πότε και πώς πέθανε. Γνωρίζουμε μόνο πως είχε πεθάνει, όταν ήπιε το κώνιο ο Σωκράτης.

Παρά τις αντιδράσεις στο προσωπό της δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει πως ήταν μια αξιόλογη και δυναμική γυναίκα που στάθηκε επάξια δίπλα στον Περικλή.
Είναι γεγονός ότι ο καλλωπισμός της Αθήνας και του Πειραιά όπως και η κάποιας μορφής χειραφέτηση των γυναικών, οφειλόταν σε κείνη γι΄ αυτό και υπάρχει μερίδα ιστορικών που ίσως υπερβολικά, τον 5ο αιώνα τον ονομάζουν «Αιώνα της Ασπασίας»!

Περισσότερα αφιερώματα για την αρχαία Ελλάδα εδώ.