Κείμενο βασισμένο σε άρθρο της Ελένης Λαζαράτου, Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής, Α’ Ψυχιατρική Κλινική, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στη σημερινή εποχή υπάρχει διαμάχη αν το σύνδρομο Asperger αποτελεί μια ξεχωριστή κλινική οντότητα ή εντάσσεται σ’ ένα αυτιστικό συνεχές όπου δεν υπάρχουν καθαρά διαχωριστικά όρια. Συχνά αναφέρεται ως αυτισμός υψηλής λειτουργικότητας γιατί ακριβώς οι διαφορές από τον τυπικό αυτισμό είναι στην φυσιολογική ανάπτυξη του λόγου και της νοημοσύνης.
Πότε χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά ο όρος;
Ο όρος Asperger χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1981, από τη Lorna Wing, για να περιγράψει παιδιά που ενώ παρουσίαζαν δυσκολίες στην κοινωνική επαφή δεν ανήκαν στο τυπικό φάσμα του αυτισμού.
Ωστόσο η κλινική περιγραφή του συνδρόμου οφείλεται στον Βιεννέζο παιδίατρο Hans Asperger, ο οποίος το 1944 περιέγραψε με λεπτομέρειες τη διαταραχή προσωπικότητας που παρουσίαζαν τέσσερα παιδιά με παρόμοια συμπτώματα που παραπέμφθηκαν στην κλινική του.
Ο Hans Asperger έβλεπε τις διαταραχές της προσωπικότητας σαν μια φυσική προέκταση των ικανοτήτων. Πίστευε ότι ορισμένα παιδιά είχαν ειδικά ταλέντα που θα τα οδηγούσαν να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά σε επαγγελματικές δραστηριότητες και ορισμένα θα μπορούσαν να αναπτύξουν σταθερές διαπροσωπικές σχέσεις διαρκείας.
Πότε και πώς εκδηλώνεται;
Η εκδήλωση του συνδρόμου τοποθετείται γύρω από το 3ο έτος, μετά από μία φυσιολογική ανάπτυξη. Δεν υπάρχει καθυστέρηση στο λόγο, στην ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών ή στις δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης. Η νοημοσύνη εξελίσσεται φυσιολογικά .
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των παιδιών με σύνδρομο Αsperger
O λόγος τους είναι μονότονος, χωρίς τονικότητα, με ιδιοτυπίες στο στυλ και στη χρησιμοποίηση λέξεων
Ο λόγος έχει σωστή γραμματική και συντακτική δομή και η άρθρωση είναι κατανοητή. Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, έχει αποκτηθεί πρόωρα. Υπάρχουν όμως δυσκολίες στη λεκτική και εξωλεκτική επικοινωνία, ιδιαίτερα στο πραγματολογικό επίπεδο. Τα παιδιά με σύνδρομο Asperge rκάνουν επαναλαμβανόμενες στερεότυπες ερωτήσεις και έχουν δυσκολία στη στην διατήρηση της συζήτησης και τη χρησιμοποίηση αφηρημένων εννοιών.
Έχουν δυσκολίες στην έκφραση των συναισθημάτων και μια τάση διανοητικοποίησης των συγκινήσεων.
Τα παιδιά με σύνδρομο Aspergerδεν μπορούν να αναγνωρίσουν λεπτές διαφοροποιήσεις και συναισθηματικές εκφράσεις που θα τους επιτρέψουν να κατανοήσουν την ψυχολογική κατάσταση που βρίσκεται ο συνομιλητής τους.
Είναι αγχώδη παιδιάκαι τείνουν να έχουν ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές
Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger έχουν παράξενες ή εκκεντρικές ενασχολήσεις όπως και εμμονές . Επικεντρώνουν την προσοχή τους μόνο στα δικά τους ενδιαφέροντα. Μπορούν να κάνουν επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις πάνω στα ίδια θέματα. Ακολουθούν τη δική τους δραστηριότητα χωρίς να ενδιαφερθούν για κάτι άλλο πέρα από αυτό που τους απασχολεί. Είναι πολύ ευαίσθητα στις αλλαγές του περιβάλλοντος και αναστατώνονται εύκολα. Είναι αγχώδη και τείνουν να έχουν ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές ελέγχου. Τα διευκολύνει το να δεσμευτούν σε καθημερινού τύπου τελετουργικά. Το καινούριο τα φοβίζει. Η αυτοεκτίμησή τους είναι χαμηλή, ασκούν έντονη κριτική απέναντι στον εαυτό τους και ανέχονται ελάχιστα το να κάνουν λάθη. Συχνά έρχονται εκτός εαυτού με κρίσεις οργής και θυμού αν τα πράγματα δεν γίνουν όπως τα θέλουν. Το άγχος, η κούραση και η αβεβαιότητα τα φέρνουν εύκολα εκτός ελέγχου.
Έχουν χαμηλές σχολικές επιδόσεις στο σχολείο
Ορισμένα παιδιά παρουσιάζουν δυσκολία να συγκεντρώσουν την προσοχή τους στη τάξη και η σχολική τους απόδοση είναι χαμηλή. Αποσπώνται από εξωτερικά ερεθίσματα, είναι αποδιοργανωμένα και συχνά κάνουν κάτι άλλο πέρα από αυτό που τους έχει ζητηθεί. Ενώ έχουν ένα επίπεδο νοημοσύνης που συχνά βρίσκεται πάνω από το μέσο όρο, αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς τη διεκπεραίωση εργασιών που απαιτούν κρίση ή επίλυση ενός προβλήματος.
Έχουν συχνά μια άριστη αλλά μηχανικού τύπου μνήμη
Μπορεί να διαθέτουν ένα εντυπωσιακό λεξιλόγιο που δίνει μια λάθος εντύπωση για τις ικανότητες κατανόησης. Στην πραγματικότητα επαναλαμβάνουν ότι διάβασαν ή άκουσαν.
Διαβάζουν πολύ επιλεγμένα θέματα και απομνημονεύουν ανούσιες λεπτομέρειες που απαιτούν όμως μεγάλες μνημονικές ικανότητες π.χ. δρομολόγια τρένων, ημερομηνίες εορτών, γεωγραφικούς όρους.Έχουν την τάση να είναι αποσυρμένα στον δικό τους κόσμο, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η μάθηση ειδικά αν βρίσκονται σε ομαδική συνθήκη
Είναι αδέξια σωματικά και δεν τα καταφέρνουν στα κινητικά παιχνίδια
Οι δυσκολίες τους ως προς τη λεπτή κινητικότητα προκαλούν προβλήματα στην γραφή, την αντιγραφή από τον πίνακα και τη ζωγραφική. Συχνά παρουσιάζουν στερεοτυπίες. Ορισμένα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στους θορύβουςή σε οπτικά ερεθίσματα, στα αρώματα, στην ποιότητα των ρούχων και στη σωματική επαφή, στοιχεία που παραπέμπουν σε διαταραχές της αισθητηριακής ολοκλήρωσης.
Έχουν δυσκολία στην κατανόηση κοινωνικών κανόνων - Δυσκολεύονται να κάνουν φίλους
Τους λείπει συχνά το τακτ, ερμηνεύουν λάθος κοινωνικές ενδείξεις και δεν μπορούν να κρίνουν την κοινωνική απόσταση. Διαθέτουν ελλιπείς δεξιότητες στο να ξεκινήσουν και να διατηρήσουν μια συνομιλία. Η ωριμότητα, η κρίση και κυρίως η κοινωνική ενσωμάτωση καθυστερούν. Επιθυμούν να αποτελούν μέρος της κοινωνίας και να έχουν φίλους αλλά δεν ξέρουν πώς να το κάνουν. Οι δυσκολίες είναι περισσότερες στη σχέση του παιδιού με τους συνομηλίκους του παρά με τους ενήλικες.Είναι επίσης ιδιαίτερα ευαίσθητα στην αδικία και είναι άκαμπτα στις κρίσεις που αφορούν τους άλλους. Ορισμένα παιδιά καταφέρνουν να αποκτήσουν κάποιες φιλικές σχέσεις. Οι σχέσεις μπορεί να σταθεροποιηθούν όταν το άλλο παιδί έχει μια προστατευτική μητρική συμπεριφορά ή όταν μπορεί να μοιραστεί τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του παιδιού με σύνδρομο Asperger.
Γίνονται συχνά οι αποδιοπομπαίοι τράγοι και υφίστανται bullying
Η συμπεριφορά τους προκαλεί συχνά την απόρριψη από τους συμμαθητές τους. Στιγματίζονται εξαιτίας του λεξιλογίου που χρησιμοποιούν, το οποίο δε συναντάται συχνά στην κοινή γλώσσα και από την ιδιόρρυθμη συμπεριφορά τους.
Η δυσκολία στην κατανόηση μη λεκτικών κοινωνικών συνθημάτων αντιστοίχων της ηλικίας τους τα απομονώνει από τα άλλα παιδιά. Παρουσιάζονται σαν παιδιά αφελή, εγωκεντρικά, που δεν τους αρέσει η φυσική επαφή ή δεν μιλάνε στους ανθρώπους παρά μέσα από τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά τους, που δεν καταλαβαίνουν τα αστεία ή τις μεταφορές του λόγου. Οι κοινωνικές τους δυσκολίες τα οδηγούν συχνά να γίνονται οι αποδιοπομπαίοι τράγοι και να υφίστανται bullying.