Δύο κορίτσια θύματα σχολικού εκφοβισμού μας συμβουλεύουν

Γράφει ο Πέτρος Κεχαγιάς
MSc Νευροψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής

Τον τελευταίο καιρό η προσοχή μας στράφηκε δικαιολογημένα στο φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού (γνωστό ως bullying, μπούλιγκ).

Τέτοιες καταστάσεις συνέβαιναν εδώ και δεκαετίες στα ελληνικά σχολεία και σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν ένα σύγχρονο φαινόμενο. Ωστόσο, σήμερα είμαστε πλέον περισσότερο ευαισθητοποιημένοι και πιο κατάλληλα ενημερωμένοι για το υπόβαθρο, την έκταση και τις επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού.

Ένα παιδί το οποίο γίνεται θύμα εκφοβισμού από συμμαθητές του, βιώνει μία σειρά από αρνητικά συναισθήματα τα οποία εύκολα μπορούν να ριζώσουν στην «καρδιά» του και να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο θα σκέφτεται και θα αισθάνεται καθώς μεγαλώνει. Αδυναμία, θυμός, απελπισία, φόβος, αυτοτιμωρία, απομόνωση, θλίψη, ματαίωση είναι μόνο μερικές από τις εικόνες που εναλλάσσονται στο μυαλό του παιδιού θύματος μέσα σε μία σχολική μέρα.

Αξίζει να στρέψουμε το βλέμμα μας σε αυτά τα παιδιά και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε πως νιώθουν. Αξίζει να τους δώσουμε μία ευκαιρία να μιλήσουν για όσα έχουν βιώσει. Να τους επιτρέψουμε να μοιραστούν τις εμπειρίες τους μαζί μας και να μας διδάξουν από όσα έχουν μάθει για τη ζωή.

Στα κείμενα που ακολουθούν, δύο κορίτσια τα οποία έχουν υπάρξει θύματα εκφοβισμού μας δείχνουν με το δικό τους, προσωπικό τρόπο, πως σκέφτονται για ό,τι τους συνέβη. Το περιεχόμενο των κειμένων είναι αυτούσιο και έχει συνταχθεί από τα κορίτσια όταν τους ζήτησα να γράψουν ένα γράμμα προς τα παιδιά τα οποία είναι θύματα εκφοβισμού και να τους δώσουν συμβουλές για το πώς μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση του εκφοβισμού. Για λόγους απορρήτου, τα πραγματικά ονόματα των κοριτσιών αντικαταστάθηκαν από συμβολικά.

Ελπίδα, 14 ετών σήμερα (υφίστατο σχολικό εκφοβισμό από το Δημοτικό)

«Αγαπητοί φίλοι/φίλες,
θέλω να σας πω μερικούς τρόπους με τους οποίους μπορείτε να καλυτερέψετε τον εαυτό σας, αν έχετε κάποιο πρόβλημα.
Καταρχάς, να μιλάτε σε άτομα με την βοήθεια των οποίων μπορείτε να ξεφορτωθείτε τα προβλήματά σας, να συζητάτε με τον εαυτό σας και να δίνετε λύσεις σε όλα. 
Όταν τα καταφέρετε, βοηθήστε και άλλους που το χρειάζονται.
Ελπίζω να σας βοήθησα.
Με αγάπη,
Ελπίδα.»

Νίκη, 21 ετών σήμερα (υφίστατο σχολικό εκφοβισμό για πολλά χρόνια στο Δημοτικό και το Γυμνάσιο)

«Έχοντας υπάρξει και εγώ θύμα μπούλινγκ στα μαθητικά μου χρόνια, και έπειτα από ώρες αναζήτησης του λόγου για τον οποίο συνέβη αυτή η κατάσταση, κατέληξα σε κάποια συμπεράσματα που αφορούν τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε ένα άτομο να θωρακιστεί ώστε να μην γίνει ένα ακόμα θύμα αυτού του φαινομένου.

Πρώτο και κύριο, κατά την γνώμη μου, είναι το παιδί να έχει αυτοπεποίθηση, να πιστεύει στις δυνατότητές του ώστε ακόμα κι αν κάποιος προσπαθήσει να το μειώσει, εκείνο να έχει το σθένος να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ένας ακόμη τρόπος που θεωρώ, από προσωπική εμπειρία, ότι πετυχαίνει είναι ότι το άτομο δεν θα πρέπει να δείχνει αδύναμο ή υπερβολικά ήσυχο. Η ευαισθησία δηλώνει θετικά χαρακτηριστικά για έναν άνθρωπο, όμως στις μέρες μας κάθε άλλο παρά εκτιμάται. Δυστυχώς για τους περισσότερους ισχύει πως η ευαισθησία ταυτίζεται με ένα αδύναμο χαρακτήρα και έτσι τα άτομα αυτά θεωρούνται «εύκολη λεία». Για το λόγο αυτό θα συμβούλευα τα νέα παιδιά να αποκτήσουν, όσο είναι εφικτό, ένα πιο σκληρό/σνομπ προσωπείο. Κάτι ακόμα που θεωρώ αρκετά σημαντικό είναι το άτομο να έχει παρέα, όσο μεγαλύτερη τόσο το καλύτερο γιατί έτσι θα φαίνεται ότι είναι αποδεκτός και θα διστάσει ο εκάστοτε θύτης να το πλησιάσει.

Σε περίπτωση βέβαια που τελικά ο θύτης αποφασίσει να κάνει πράξεις τις ανώριμες σκέψεις που λίγο – πολύ όλοι γνωρίζουμε ποιες είναι, τότε θα ήταν θεμιτό το παιδί από την αρχή και με σοβαρότητα να δείξει ότι ενοχλήθηκε και να τον πείσει πως την επόμενη φορά δεν θα αντιδράσει τόσο ευγενικά.

Αν κάποια στιγμή ο θύτης επιλέξει να χρησιμοποιήσει βία, δυστυχώς, θεωρώ πως και το παιδί θα πρέπει να ανταποδώσει (στην δική μου περίπτωση πάντως μόνο όταν προέβην και εγώ σε βία σταμάτησε αυτή η κατάσταση). Διότι διαφορετικά θα θεωρηθεί εύκολο θύμα και τότε ενδεχομένως να εμφανιστούν κι άλλα παιδιά με τη συμπεριφορά του θύτη.

Σε αυτό το σημείο να αναφέρω ότι η γνωστή σε όλους μας φράση της μαμάς «Αν σε πειράξει να το πεις στο δάσκαλο/καθηγητή» δεν έχει κανένα αποτέλεσμα. Και αυτό γιατί αφενός το θύμα φαίνεται αδύναμο, όπως προανέφερα, και επίσης ο θύτης είναι προετοιμασμένος για κάτι τέτοιο (οπότε το πιο πιθανό είναι να πει ότι το παιδί του επιτέθηκε πρώτο) και αφετέρου οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δεν κάνουν απολύτως τίποτα, ενδεχομένως να μη δώσουν καν σημασία, σκεπτόμενοι «εντάξει, παιδιά είναι θα τα βρουν.».

Κλείνοντας, θεωρώ αξιοσημείωτο το ρόλο τον γονιών σ’ αυτό. Καταρχήν, οι τελευταίοι θα πρέπει να εξοπλίσουν το παιδί τους με όσο πιο πολλά εφόδια γίνεται για να προσαρμοστούν στην κοινωνία, όπως η αγάπη προς τους συνανθρώπους τους αλλά και προς τον εαυτό τους. Θα πρέπει να χτίσουν με το παιδί τους μια σχέση αγάπης και σεβασμού και όχι φόβου. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να είναι και γονείς αλλά και φίλοι.

Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά γιατί το παιδί όντας σε μια τέτοια κατάσταση (μπούλινγκ) έχει την τάση να κλείνεται στον εαυτό του και να απελπίζεται, ενώ όταν υπάρχει εμπιστοσύνη στη σχέση του με τους γονείς αλλά και κατανόηση τότε τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα.
Προσωπικά, αν και τότε που υπέστην όλα αυτά τα γεγονότα δεν είχα ούτε ένα φίλο, είχα την μητέρα μου δίπλα μου σε όλα, και ειλικρινά χωρίς την αγάπη και την υποστήριξή της δεν θα υπήρχαν όλα αυτά που έχω καταφέρει έως σήμερα.

Νίκη.»

Σε κανένα παιδί δεν αξίζει να είναι θύμα. Σε κανένα παιδί δεν αξίζει να είναι θύτης. Ας κρατήσουμε το φόβο έξω από τα σχολεία και ας αποφασίσουμε πως η βία δεν είναι η λύση, αλλά το πρόβλημα.

Πέτρος Κεχαγιάς
MSc Νευροψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής
Υπ. Διδάκτωρ Ιατρικής Α.Π.Θ.
www.psychologoslimnos.gr

Περισσότερα χρήσιμα θέματα εδώ.