Η ιστορία των λέξεων σωστό και λάθος

Σωστό (από το σώζω) είναι το σωσμένο, αυτό που σώζεται από τη λήθη, από τη λησμονιά. Μια σωστή κίνηση, μια σωστή ενέργεια που μας έσωσε κάποτε, διασώζεται στη μνήμη μας ως καρπός εμπειρίας. Το σωστό σώζεται, διασώζεται, γράφεται στη μνήμη μας σώο και δεν ξεχνιέται γιατί κάποτε μας έσωσε. Είναι σωτήριο σωστικό, επειδή έχει τη δυνατότητα να σώζει. Σωστή είναι η ισότητα λ.χ., επειδή «ίσον σωστικόν ομονοίας».
Σωστή είναι η δικαιοσύνη, επειδή «δικαιοσύνη νόμων σωστική» κ.ο.κ.

Αλλά σωστό είναι και το μη λάθος, αυτό που δεν είναι λάθος, δηλαδή το α-ληθινό. Λάθος ή λήθος είναι το να λησμονείς κάτι. Λήθη (λάθα στη δωρική διάλεκτο) είναι η λησμονιά. Αλήθεια (από το στερητικό α και τις ρίζες ληθ και λαθ, απ’ όπου οι λέξεις: λανθάνω, λάθος, λήθη, λήθαργος κ.ά.) είναι η α-λή-θεια (α- στερητικό + λάθος), δηλαδή ο αλάνθαστος λόγος, ο σωστός και γι’ αυτό ο αλησμόνητος λόγος, επειδή «αληθές το μη λήθον», δηλαδή «αληθινό το αλησμόνητο».

«Την αλήθεια, όμως, τη “φτιάχνει” κάνεις ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα», γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης στη Μαρία Νεφέλη. Επειδή δεν είναι τίποτε άλλο ίσως, κατά πως λέει ο θείος Πλάτων στον Κρατύλο του, «απ’ τη θεία…άλη» του νου: την αλη-θεία.

Άλη ονόμαζαν την περιπλάνηση χωρίς εστία ή ελπίδα αναπαυμού (βλ. Ομήρου, Οδύσσεια, κ 464). Ακόμα άλη ήταν η συνοδεία των περιπλανώμενων φασμάτων. Ο αόρατος θίασος του μεγάλου Αλεξανδρινού στο Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον, που πλησίαζε «με μουσικές εξαίσιες… με φωνές» στο παράθυρο της οδού Λέψιους.

Ίσως αυτή να είναι και η μοναδική αλη-θεία.

σώζω
σωστό:
σωσμένο
διασώζω
σώος
σωτήριος
σωστικός
σωστό, μη λάθος, α-ληθινό

*λαθ *ληθ
λάθος ή λήθος
λήθη
λανθάνω
λήθαργος

αλήθεια
α- στερητ. + λάθος
ή
θεία-άλη (Πλάτωνος, Κρατύλος)
αλη-θεία

ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΙΑΣ ΛΕΞΗΣ
ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΔΙΑΜΠΑΣΗΣ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΛΙΒΑΝΗ

Περισσότερες ιστορίες λέξεων εδώ.