Σ’ αυτήν την κατεύθυνση, της ελεγχόμενης έκφρασης κι όχι απόρριψης των αρνητικών συναισθημάτων και συμπεριφορών, κινούνται οι παρακάτω τεχνικές.
Η τεχνική του «θυμωμένου μπαλονιού»
Περί τίνος πρόκειται: Τα αίσθημα του θυμού και του εκνευρισμού που βιώνει το παιδί και το οδηγεί στη συναισθηματική έκρηξη παρομοιάζεται με ένα μπαλόνι έτοιμο να σκάσει.
Στόχος της μεθόδου: Η τεχνική αποσκοπεί αφενός στο να διδάξει στα παιδιά ότι ο θυμός είναι ένα απόλυτα ανθρώπινο συναίσθημα, που όμως δεν πρέπει να συνδέεται με την επιθετικότητα, κι αφετέρου στο να καταδείξει τις αρνητικές συνέπειες που έχουν οι εκρήξεις θυμού στους γύρω μας.
Πώς εφαρμόζεται: Πάρτε εσείς και το παιδί από ένα μπαλόνι, ζωγραφίστε πάνω του μια θυμωμένη φατσούλα και εξηγήστε του ότι στόχος είναι να κάνετε το μπαλόνι να πετάξει έως το «τέρμα»/«καλάθι» (που μπορεί να είναι μια λεκάνη ή ένα κουβαδάκι) χωρίς να το δέσετε. Έπειτα από κάποιες προσπάθειες, το παιδί θα αντιληφθεί ότι όσο περισσότερο αέρα φυσάει στο μπαλόνι, τόσο πιο τρελή θα είναι η πορεία του και τόσο πιο δύσκολο να φτάσει στον στόχο. Τέλος, παρομοιάστε την τρελή πορεία του μπαλονιού με την έκρηξη θυμού και τον πολύ αέρα που τη δημιουργεί με τα άσχημα συναισθήματα που όλοι νιώθουμε – είναι λογικό να τα νιώθουμε, αλλά δεν οδηγεί πουθενά να τ’ αφήνουμε να μας καθοδηγούν.
Στόχος της μεθόδου: Η τεχνική αποσκοπεί αφενός στο να διδάξει στα παιδιά ότι ο θυμός είναι ένα απόλυτα ανθρώπινο συναίσθημα, που όμως δεν πρέπει να συνδέεται με την επιθετικότητα, κι αφετέρου στο να καταδείξει τις αρνητικές συνέπειες που έχουν οι εκρήξεις θυμού στους γύρω μας.
Πώς εφαρμόζεται: Πάρτε εσείς και το παιδί από ένα μπαλόνι, ζωγραφίστε πάνω του μια θυμωμένη φατσούλα και εξηγήστε του ότι στόχος είναι να κάνετε το μπαλόνι να πετάξει έως το «τέρμα»/«καλάθι» (που μπορεί να είναι μια λεκάνη ή ένα κουβαδάκι) χωρίς να το δέσετε. Έπειτα από κάποιες προσπάθειες, το παιδί θα αντιληφθεί ότι όσο περισσότερο αέρα φυσάει στο μπαλόνι, τόσο πιο τρελή θα είναι η πορεία του και τόσο πιο δύσκολο να φτάσει στον στόχο. Τέλος, παρομοιάστε την τρελή πορεία του μπαλονιού με την έκρηξη θυμού και τον πολύ αέρα που τη δημιουργεί με τα άσχημα συναισθήματα που όλοι νιώθουμε – είναι λογικό να τα νιώθουμε, αλλά δεν οδηγεί πουθενά να τ’ αφήνουμε να μας καθοδηγούν.
Η τεχνική του «τροχού της επιλογής»
Περί τίνος πρόκειται: Πάνω σ’ έναν αυτοσχέδιο τροχό αναγράφονται ή ζωγραφίζονται λύσεις για (σχεδόν) κάθε πιθανό πρόβλημα που μπορεί να παρουσιαστεί, και το παιδί επιλέγει μόνο του κάθε φορά.
Στόχος της μεθόδου: Το παιδί επιλέγει μόνο του τον τρόπο που θα ηρεμήσει, μαθαίνοντας ότι υπάρχουν «ειρηνικές» λύσεις για κάθε πρόβλημα και βελτιώνοντας τον αυτοέλεγχό του.
Πώς εφαρμόζεται: Ζωγραφίστε και κόψτε σε χαρτόνι έναν δίσκο και χωρίστε τον σε τρίγωνα. Σε κάθε τριγωνάκι ζωγραφίστε ή γράψτε μια λύση/τρόπο αντιμετώπισης των συχνότερων «κακών» συμπεριφορών του παιδιού («Να πάω στο δωμάτιό μου», «Να παίξω με κάτι άλλο», «Να προσπαθήσω ξανά», «Να μετρήσω ως το 10», «Να διαλέξω άλλο παιχνίδι» κ.λπ.). Όταν η κατάσταση έχει ξεφύγει, δώστε του τον τροχό και ζητήστε του να επιλέξει μόνο του μια «ειρηνική» λύση. Έτσι, το παιδί θα μάθει ότι πάντα υπάρχει ένας θετικός τρόπος αντιμετώπισης μιας αρνητικής κατάστασης, θα ηρεμήσει, θα μάθει να συνεργάζεται και θα βελτιώσει τον αυτοέλεγχό του.
Στόχος της μεθόδου: Το παιδί επιλέγει μόνο του τον τρόπο που θα ηρεμήσει, μαθαίνοντας ότι υπάρχουν «ειρηνικές» λύσεις για κάθε πρόβλημα και βελτιώνοντας τον αυτοέλεγχό του.
Πώς εφαρμόζεται: Ζωγραφίστε και κόψτε σε χαρτόνι έναν δίσκο και χωρίστε τον σε τρίγωνα. Σε κάθε τριγωνάκι ζωγραφίστε ή γράψτε μια λύση/τρόπο αντιμετώπισης των συχνότερων «κακών» συμπεριφορών του παιδιού («Να πάω στο δωμάτιό μου», «Να παίξω με κάτι άλλο», «Να προσπαθήσω ξανά», «Να μετρήσω ως το 10», «Να διαλέξω άλλο παιχνίδι» κ.λπ.). Όταν η κατάσταση έχει ξεφύγει, δώστε του τον τροχό και ζητήστε του να επιλέξει μόνο του μια «ειρηνική» λύση. Έτσι, το παιδί θα μάθει ότι πάντα υπάρχει ένας θετικός τρόπος αντιμετώπισης μιας αρνητικής κατάστασης, θα ηρεμήσει, θα μάθει να συνεργάζεται και θα βελτιώσει τον αυτοέλεγχό του.
Η τεχνική της εικονογραφημένης ιστορίας
Περί τίνος πρόκειται: Μπορείτε να θέσετε στις υπηρεσίες σας τα παιδικά βιβλία, ούτως ώστε να βοηθήσετε το παιδί να κατανοήσει ορισμένες βασικές αρχές συμπεριφοράς χωρίς να γίνετε διδακτικοί (και, άρα, αναποτελεσματικοί). Μια εικονογραφημένη ιστορία είναι ιδανική για να αντικαταστήσει το γονεϊκό «κήρυγμα» με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Στόχος της μεθόδου: Ζητούμενο εδώ είναι, πρώτον, το παιδί να εντοπίσει και να ονοματίσει το αρνητικό του συναίσθημα και, δεύτερον, με αφετηρία την εικονογραφημένη ιστορία, να αρχίσει να ελέγχει τα έντονα συναισθήματά του.
Πώς εφαρμόζεται: Επιλέξτε και αγοράστε εικονογραφημένα παιδικά βιβλία που στοχεύουν στο να μάθουν τα παιδιά να διαχειρίζονται τον θυμό, την τάση τους για αγένεια, την επιθετικότητα και την ανταγωνιστικότητά τους. Η σειρά «Τα συναισθήματα και η συμπεριφορά μου», που κινείται σ’ αυτή τη λογική, περιλαμβάνει τρία βιβλία – ένα για κάθε πρόβλημα συμπεριφοράς: «Με νευριάζουν όλα!», «Δε θέλω να παίξω όμορφα» και «Θέλω να κερδίζω». Κάθε βιβλίο έχει στο τέλος μια εικονογραφημένη ιστορία χωρίς λόγια, που σχετίζεται με το εκάστοτε θέμα και δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να μιλήσουν και να ακούσουν, λειτουργώντας σαν αφετηρία συζήτησης μεταξύ ενήλικα και μικρού αναγνώστη. Στις τελευταίες σελίδες των βιβλίων της σειράς, θα βρείτε οδηγίες για ενήλικες σχετικά με το πώς να χρησιμοποιήσουν σωστά το βιβλίο και το περιεχόμενό του.
Στόχος της μεθόδου: Ζητούμενο εδώ είναι, πρώτον, το παιδί να εντοπίσει και να ονοματίσει το αρνητικό του συναίσθημα και, δεύτερον, με αφετηρία την εικονογραφημένη ιστορία, να αρχίσει να ελέγχει τα έντονα συναισθήματά του.
Πώς εφαρμόζεται: Επιλέξτε και αγοράστε εικονογραφημένα παιδικά βιβλία που στοχεύουν στο να μάθουν τα παιδιά να διαχειρίζονται τον θυμό, την τάση τους για αγένεια, την επιθετικότητα και την ανταγωνιστικότητά τους. Η σειρά «Τα συναισθήματα και η συμπεριφορά μου», που κινείται σ’ αυτή τη λογική, περιλαμβάνει τρία βιβλία – ένα για κάθε πρόβλημα συμπεριφοράς: «Με νευριάζουν όλα!», «Δε θέλω να παίξω όμορφα» και «Θέλω να κερδίζω». Κάθε βιβλίο έχει στο τέλος μια εικονογραφημένη ιστορία χωρίς λόγια, που σχετίζεται με το εκάστοτε θέμα και δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να μιλήσουν και να ακούσουν, λειτουργώντας σαν αφετηρία συζήτησης μεταξύ ενήλικα και μικρού αναγνώστη. Στις τελευταίες σελίδες των βιβλίων της σειράς, θα βρείτε οδηγίες για ενήλικες σχετικά με το πώς να χρησιμοποιήσουν σωστά το βιβλίο και το περιεχόμενό του.
Η τεχνική της αναγνώρισης
Περί τίνος πρόκειται: Σύμφωνα με τους ειδικούς, το σημαντικότερο βήμα στη διαδικασία διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων είναι η αναγνώρισή τους. Μια μέθοδος που συνιστάται, λοιπόν, απ’ τους ψυχολόγους είναι το να ζητήσετε απ’ το παιδί να ονοματίσει το αρνητικό συναίσθημα που το έχει κατακλύσει.
Στόχος της μεθόδου: Στόχος είναι να ενθαρρύνουμε το παιδί να «αγκαλιάσει» τα άσχημα συναισθήματά του, να τους δώσει όνομα και να κάνει έτσι το πρώτο βήμα προς τη διαχείρισή τους.
Πώς εφαρμόζεται: Όταν το παιδί βρίσκεται σε συναισθηματική έξαρση, γονατίστε μπροστά του, κοιτάξτε το στα μάτια και πείτε του με σταθερότητα και τρυφερότητα «Ξέρω ότι είσαι αναστατωμένος/η, αλλά πες μου: Τι νιώθεις;». Το παιδί ίσως δεν μπορέσει να ορίσει με ακρίβεια το εκάστοτε συναίσθημα, όμως θα μπουν οι βάσεις ώστε να μάθει να διαχωρίζει σιγά σιγά, όταν τα ερμηνευτικά του εργαλεία του το επιτρέψουν, τον θυμό απ’ την απογοήτευση, τη στεναχώρια απ’ τον ανταγωνισμό κ.ο.κ. Μπορείτε να ενισχύσετε αυτήν σας την προσπάθεια, χρησιμοποιώντας το υλικό ενός βιβλίου. Το «Τι σε απασχολεί;» (που κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Μεταίχμιο) αυτοσυστήνεται ως «ιδανικό εργαλείο για να συζητήσετε με το παιδί τι ακριβώς το απασχολεί και πώς αισθάνεται», περιλαμβάνει γλωσσάρι συναισθημάτων με επεξηγήσεις και παραδείγματα και δίνει χρήσιμες συμβουλές διαχείρισης στα παιδιά από 4 ετών.
Στόχος της μεθόδου: Στόχος είναι να ενθαρρύνουμε το παιδί να «αγκαλιάσει» τα άσχημα συναισθήματά του, να τους δώσει όνομα και να κάνει έτσι το πρώτο βήμα προς τη διαχείρισή τους.
Πώς εφαρμόζεται: Όταν το παιδί βρίσκεται σε συναισθηματική έξαρση, γονατίστε μπροστά του, κοιτάξτε το στα μάτια και πείτε του με σταθερότητα και τρυφερότητα «Ξέρω ότι είσαι αναστατωμένος/η, αλλά πες μου: Τι νιώθεις;». Το παιδί ίσως δεν μπορέσει να ορίσει με ακρίβεια το εκάστοτε συναίσθημα, όμως θα μπουν οι βάσεις ώστε να μάθει να διαχωρίζει σιγά σιγά, όταν τα ερμηνευτικά του εργαλεία του το επιτρέψουν, τον θυμό απ’ την απογοήτευση, τη στεναχώρια απ’ τον ανταγωνισμό κ.ο.κ. Μπορείτε να ενισχύσετε αυτήν σας την προσπάθεια, χρησιμοποιώντας το υλικό ενός βιβλίου. Το «Τι σε απασχολεί;» (που κυκλοφορεί απ’ τις εκδόσεις Μεταίχμιο) αυτοσυστήνεται ως «ιδανικό εργαλείο για να συζητήσετε με το παιδί τι ακριβώς το απασχολεί και πώς αισθάνεται», περιλαμβάνει γλωσσάρι συναισθημάτων με επεξηγήσεις και παραδείγματα και δίνει χρήσιμες συμβουλές διαχείρισης στα παιδιά από 4 ετών.